آرامگاه بی بی ( بانو ) شطیطه در استان خراسان رضوی

بی‌ بی شطیطه پیرزنی بود که در سده دوم هجری در نیشابور می‌ زیست و امام موسی کاظم ، از امامان شیعه هدیه‌ای از او پذیرفت و امروزه برای او آرامگاهی در شهر نیشابور در خراسان به نام آرامگاه بی ‌بی شطیطه وجود دارد .

گور او در زیر سقف بقعه بی ‌بی شطیطه در شمال غرب نیشابور قرار دارد .

گفته شده از میان انبوه وجوه و کالای سنگین که به عنوان سهم امام به مدینه فرستاده شد تنها نقدینه یک ‌درهمی و دست ‌رشت چهار درهمی شطیطه نیشابوری مورد پذیرش امام قرار گرفت .

درباره بی ‌بی شطیطه ، مجلسی در جلی یازدهم بحار الانوار ، و شهر آشوب در مناقب ، و هاشمی بحرانی در مدینه المعاجز ، و قطب راوندی در خرایج این حدیث را نقل کرده ‌اند که بی بی شطیطه مورد عنایت ویژه امام کاظم قرار گرفته بود .

بعد از 25 شوال سال 148 ه .ق که امام ششم علیه السلام به شهادت می رسد ، جماعتی از شیعیان نیشابور جمع شدند و گفتند : مردمان دروغگو و مدعیان امامت زیاد شده اند . ما شب و روز منتظر فرَج می باشیم و چاره ی کار این است که طبق معمول سنوات گذشته شخصی امین را انتخاب کنیم که عازم مدینه شود و هفتاد ورق را که در هر ورق مساله شرعیه درج است به او بدهیم ، و این کار را کردند و نامه ها را به آن شخص دادند و گفتند این اوراق را به هم بسته ، مُهر کردیم ، هر گاه خدمت امام رسیدی به او تسلیم بنما و چون صبح شود اوراق را بگیر و اگر دیدی مُهر به حال خود باقی است چند ورق بگشا و اگر جواب مسائل را فرموده این اموال را تسلیم او بنما سی هزار دینار و پنجاه هزار درهم و دو هزار قطعه لباس که هر قطعه با دیگری در قیمت نزدیک هم بودند ، به او تسلیم کردند .

در بین شیعیان نیشابور ، زن مومنه ای بود به نام بی بی شطیطه که یک درهم پول و پارچه ای کرباس که آن را به دست خود رشته و بافته بود و چهار درهم بیشتر ارزش نداشت به محمد بن علی نیشابوری که به احتمال قریب به یقین کنیه ی ابا جعفر داشته است ؛ داد و گفت در مال من از حق امام این مقدار تعلق گرفته و آن را به امام برسان . ابا جعفر گفت : بی بی من خجالت می کشم که این مقدار ناچیز را خدمت امام ببرم . شطیطه گفت : ( آن الله لا یستحیی عن الحق ) آنچه بر ذمه ی من می باشد همین است . می خواهم خدا را ملاقات کنم در حالی که از حق امام چیزی بر ذمه من نباشد ( انما انت رسول فاحمله الیه )

نوشته اند ابا جعفر عازم مدینه شد . ابتدا بر عبداله افطح وارد شد و او را امتحان کرد و فهمید که امام نیست . بیرون آمد و می گفت ( رب اهدنی الی سواء الصراط ) پروردگارا ما را به راست هدایت کن . ابا جعفر گوید پسری را دیدم که مرا به خانه ی امام موسی بن جعفر (ع ) برد . چون آن حضرت مرا دید فرمود برای چه نومید شده ای ای ابا جعفر ؟ برای چه آهنگ آن کردی که به سوی یهود و نصاری یا اشاعره و معتزله بروی ؟ به سوی من آی که حجه اله و ولی اله هستم . آیا ابوحمزه مرا درب مسجد به تو نشناسانید ؟ و من جواب دادم جواب دادم مسائلی را که جزوه است . اکنون بیاور دو درهم شطیطه را که وزنش یک درهم و دو دانق است و آن را در کیسه ای نهاده ای که چهارصد درهم و ازاری در کیسه است و بیاور آن پاره ی خام او را . ابا جعفر می گوید :

از فرمایش آن حضرت مبهوت شده بودم ، سپس بدون هیچ گونه سخنی آنچه را که فرمان کرده بود حاضر نمودم و آن حضرت دست فرو برد و درهم شطیطه را با پارچه ی خامش برگرفت و همه ی آن اموال را رد کرد و سپس فرمود : سلام مرا به شطیطه برسان و این پارچه را که از مزرعه ی خود ماست ( قریه ی صیدا که متعلق به حضرت زهرا (س) و من پنبه ی آن را کشته ام و خواهرم حلیمه آن را رشته و بافته ) به او بده و بگو از روز وصول ابوجعفر تا 19 روز بعد زنده خواهی ماند و این چهل درهم را به او بده که 16 درهم آن را خرج نماید و 24 درهم برای تجهیز و دفن خود نگاه بدارد و به او بگو من برای نماز بر جنازه ی تو خواهم آمد و هر گاه مرا دیدی در آن وقت کتمان بنما ، زیرا که این راز نگداری به صلاح تو می باشد ، و آن گاه فرمودند این اموال را به صاحبانشان بازگردان .

اباجعفر گوید : وقتی ورقه ها را دیدم مُهر شده و پاسخ داده شده ، به نیشابور آمدم ، و همان طور که امام دستور داده بود رفتار کردم . 19 روز بعد شطیطه مرد و در هنگام نماز ، آن حضرت را دیدم که به نماز ایستاده اند .


بقعه و بنای آرامگاه بی بی ( بانو ) شطیطه

« بانو شطیطه ، یکی از زنان فاضل نیشابوری و مورد عنایت خاص امام موسی کاظم (ع) در قرن دوم هجری بوده که اکنون بنای آرامگاهش در میدانی به نام همین بانو ، در انتهای غربی خیابان امام خمینی در غرب شهر نیشابور واقع شده است .

از تاریخ اولین بنا یا آرامگاه ساخته شده بر مزار بانو اطلاع دقیقی در دست نیست ، ولی احتمال می رود پس از تجدید حیات شهر در بعد از زلزله ی ویرانگر سال 808 هـ .ق ، بنای یادبود دیگری بر مزار بانو احداث گردیده و آن نیز در طی سال های بعد مسلما بارها تعمیر و بازسازی شده است .

آخرین بنا ، بنایی چهار گوش ، مسقف ( خانه ) و کوچک از خشت و گل بوده که در گوشه ی یک قبرستان قدیمی واقع شده و قدمتی حدود 200 تا 300سال داشته است . در قسمت مرکزی آن بنا ، یک سنگ لوح کوچک ، که احتمالا نام بانو برآن حک بوده ـ و بر بالای آن یک دیوار ( احتمالی ) عمودی سفید رنگ به شکل طاق نما وجود داشته است .

آن بنای چهار گوش تا سال 1359 هـ . ش باقی بود تا این که بقعه ی کنونی بانو شطیطه ، در همان سال به همت مرحوم حاج عباس ترقی و جمعی از خیرین منطقه و شهرستان ساخته شد . قبرستان قدیمی اطراف بقعه نیز در سال 1372 با اجرای طرح ساماندهی شهری ( در محله ی رسولی ـ سرآب کوشک ) به یک فضای سبز عمومی یا میدان شهری تبدیل شد . که با توجه به قرار گرفتن آرامگاه بانو در مرکز آن ، به میدان بی بی شطیطه معروف گردید .

بنای فعلی آرامگاه شطیطه دارای پلان ( طرح ) 6 ضلعی با 12 غرفه ی کوچک در طرفین آن است ، در ورودی اصلی ، با اتصال دو غرفه ، به آرامگاه از جانب جنوب غربی و مصالح به کار رفته در آن شامل آجر ، خشت قالبی تراش ، گچ ، سیمان و آهن و روکار نمای بیرونی بنا از سنگ مرمر و آجر سفال می باشد . مهم ترین تزئینات آرامگاه نیز شامل آینه کاری نمای داخلی گنبد و دو کتیبه ی کاشیکاری شده در دو طر در ورودی اصلی ، در جنوب غربی ، به آرامگاه است . در کتیبه ی جانب شرقی ، سمت راست ، تاریخ تولد و در کتیبه جانب غربی ، تاریخ وفات یا شهادت چهارده معصوم (ع) به تاریخ هجری قمری نوشته شده است » .