غفلت، نوجوانان را به آغوش اعتیاد می کشاند

 گروه اجتماعی خبرگزاری برنا: پشت چراغ قرمز یکی از چهارراه های شمالی شهر، مثل همیشه کودکانی از شیشه ماشین‌ها آویزان شده اند و در تلاشند با خاله، دایی و عمو گفتن، یا فال بفروشند یا راننده را قانع کنند تا دستی به شیشه ماشینش بکشند و پولی بگیرند.

آنطرف تر اما یکی از این کودکان، بی خیال از فروش روزانه اش، روی چمن های اطراف چهاراه نشسته است، لباس‌هایش پاره شده و از چهره اش معلوم است حال خوشی ندارد. گاهی از درد دستانش را به هم فشار می دهد و گاهی لبش را گاز می گیرد که بدن درد از خاطرش برود.

همکارانش که همه هم سن و سال خودش هستند، هر بار با طعنه ای از کنارش  رد می شوند: « معتاد بلند شو تو هم کاری بکن که آخر شب گرسنه نمونی »، « نگاه کن حشیشی نا نداره تکون بخوره».

آنطور که بچه ها می گفتند، 10 ساله است و از 6 سالگی معتاد شده، اوایل برای  پدرش مواد تهیه می کرده و از سر کنجکاوی کشیده است اما وقتی مادرش هم معتاد شد دیگر مصرف مواد برایش از سر کنجکاوی نبود، مواد و بوی آن پای ثابت سفره نهار و شامشان بوده است.

حال خودش آنقدر خراب است که حس می کنی اگر سوالی بپرسی و مجبور به حرف زدن شود، تمام انرژی بدنش تخلیه می شود و از حال می رود، ولی با این حال، چند جمله ای حرف زد:« اسمم کریمه و 10 ساله ام، نمیدونم شاید هم 11 ساله یا شاید 12، اصلا چه فرقی داره که من چند ساله ام، اگر چیزی داری با هم بزنیم بسم الله وگرنه حالم خوش نیست، برو پی کارت.»  

دوستانش می گفتند: « هرچیزی بهش برسه ، می کشه. گاهی تریاک، بعضی وقت ها حشیش، اگر خوب کار کنه و پول زیاد داشته باشه، جشن می گیره و سراغ شیشه و ... میره»

آنچه از اخبار روزانه در مورداعتیاد نتیجه گیری می شود، این است که اعتیاد در بین کودکان و نوجوانان در حال افزایش است و ضرورت توجه و برنامه ریزی برای حل آن، بیشتر از پیش حس می شود.

آموزش مهارت های زندگی، موضوعی که از آن غفلت کرده ایم

مجید رضازاده، متخصص پزشکی اجتماعی و رییس مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی در گفت و گو با خبرنگار برنا، در رابطه با عوامل کشیده شدن کودکان و نوجوانان به اعتیاد گفت: در این خصوص باید بین دو گروه از کودکان تفاوت قائل شد، گروه اول، کودکان خیابان، بی خانمان و کودکان کار هستند که بیشتر از سایر کودکان در معرض خطر قرار دارند، زودتر از آن ها وارد مصرف مواد می شوند. این کودکان از حمایت خانواده بی بهره هستند و چون قالبا به مدرسه نمی روند، در نتیجه مهارت های لازم را یاد نمی گیرند و چون در محیط خطر قرار دارند، راحت تر به مواد مخدر دسترسی پیدا می کنند. گروه دوم از کودکان نیز آن دسته از بچه هایی هستند که کودک کار و خیابان نیستند، در خانواده زندگی می کنند و به مدرسه می روند اما در خانواده های آسیب پذیر زندگی می کنند.

رضا زاده ادامه داد: باید تلاش بر این باشد که در مدارس و خانواده ها مهارت های اجتماعی به کودکان آموزش داده شود و این موضوعی است که از آن غفلت کرده ایم. خانواده ها تمرکزشان بیشتر بر درس خواندن فرزندانشان است تا اینکه به آن ها زندگی کردن را یاد بدهند. سیستم آموزشی نیز کمتر به مهارت‌های اجتماعی توجه دارد و بیشتر به بحث کنکور و درس خواندن بچه ها تمرکز دارند. اما باید زندگی کردن را که خیلی مهم تر از درس خواندن است را در وهله اول به فرزندان  یاد بدهیم.

وی در رابطه با اقداماتی که سازمان بهزیستی در خصوص پیشگیری و درمان اعتیاد بین کودکان و نوجوانان انجام داده است، بیان کرد: پیشگیری از اعتیاد، در مهد‌های کودک با همکاری معاونت اجتماعی سازمان بهزیستی، از سال 86 شروع شده است و تا کنون، هزار و 184 مهد کودک در این طرح شرکت کرده اند و تیم هایی در این راستا تشکیل شده است که 171 هزار و پانصد نفرتحت پوشش قرار گرفته اند.

رضازاده، گفت: برنامه دیگری که در خصوص پیشگیری از اعتیاد انجام شده ، طرح fast  یا همکاری خانه ومدرسه است. این طرح با همکاری ستاد مبارزه با مواد مخدردر مهدهای کودک از سال 92 شروع شده است، تاکنون نیز ادامه دارد و مرحله آزمایشی را پشت سر می گذارد. نتایج ارزشیابی این طرح مطلوب بوده و قرار بر این است در پایلت دوم طرح، در هر استان، 1 مهد تحت پوشش قرار بگیرد و در صورت موفقیت آمیز بودن، طرح گسترش پیدا می کند.

وی در ادامه ضمن تاکید بر صحبت‌های قبلی، افزود: در راستای پیشگیری از اعتیاد در کودکان، مجموعه 6 جلدی برای والدین تهیه و توزیع شده است تا بحث مهارت های زندگی را از این طریق به آن ها آموزش دهیم. همچنین نرم افزارهای بازی نیز برای کودکان بالای 9 سال تهیه شده است. تا در قالب بازی، کودکان با عوامل خطر و محافظ آشنا شوند.

رییس مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی درباره اقداماتی که این سازمان در راستای درمان اعتیاد در کودکان معتاد انجام داده است، بیان کرد: درمان کودکان معتاد، وضعیت خاصی دارد و سم زدایی باید در مراکز بیمارستانی و اقامتی انجام شود که این به عهده وزارت بهداشت است. سازمان بهزیستی در این رابطه پروتکل راهنمای درمان اعتیاد را تهیه کرده است و دو مرکز درمانی در استان سیستان و بلوچستان برای درمان دختران و پسران مبتلا به اعتیاد که عمدتا کارتن خواب و خیابانی بوده اند ایجاد شده است. در این مراکز اقدامات درمانی به کودکان ارائه می شود و درصورتی که سرپرست نداشته باشند، به مراکز نگهداری کودکان منتقل می شوند.

رضازاده، در پایان گفت: تفاهم نامه ای نیز با وزارت آموزش و پرورش و ستاد مبارزه با مواد مخدر تحت عنوان، مدیریت مورد، در راستای شناسایی و ارجاع دانش آموزان معتاد، امضا شده است. در قالب این تفاهم نامه کارگاه های آموزشی برای همکاران فرهنگی ارائه می شود تا مهارت‌های شناسایی و معرفی و پیگیری دانش آموزان معتاد پیدا کنند.

یک درصد دانش آموزان، حداقل یک بار مواد مخدر را امتحان کرده اند

مرداد ماه امسال، پرویز افشار، معاون کاهش تقاضای ستاد مبارزه با مواد مخدر، در خصوص آمار دانش آموزان مبتلا به اعتیاد گفته بود: یک درصد دانش آموزان، معادل 125 هزار نفر، در طول عمر خود حداقل یک بار مواد مخدر را امتحان کرده اند. اما این آمار باید بزرگ تر از این باشد چون آمارهای آموزش و پرورش، 13 میلیون و 500 هزار دانش آموز در کشور را تائید می کند که یک درصد آن می شود 135 هزار نفر.

 به گفته افشار، 9/0 درصد از دانش آموزان مصرف کننده تاکنون سراغ حشیش رفته اند، 1/1 درصدشان اکستازی، 9/1 درصد آنها تریاک، 2/0 درصدشان هروئین و 4/0 درصد نیز سراغ شیشه رفته اند.

پرویز افشار، در گفت و گو با خبرنگار برنا، در خصوص گرایش کودکان کار به اعتیاد، گفت: آن چیزی که به عنوان کودکان کار می شناسیم در سه گروه قابل جدا سازی است، که شامل کودک کار، کودک خیابانی و کودک کار خیابانی می شود. هر کدام از این سه گروه از لحاظ تعریفی که نهادهای اجتماعی و حمایتی ازآن ها دارند، متفاوت است. کودک کار، کودکی است که خانواده و پدر و مادر دارد اما در سنین پایین و در فصول تابستان وقتی مدرسه ندارد، کار و با حقوق ناچیزی زندگی می کند. این گروه از کودکان، در معرض خطر هستند اما ریسک خطرشان نسبت به کودکان خیابانی یا کودکان کار خیابانی پایین تر است.

وی افزود:  کودکان خیابانی یا کودکان کار خیابانی عمدتا در قالب گروه ها یا دسته های سازمان یافته ای هستند و متولیان خاص خود را دارند که در طول روز در مناطق جغرافیایی مختلف مستقر می شوند و مشغول کارها یا فعالیت هایی مانند تکدی گری، گل فروشی، فال فروشی، روزنامه فروشی هستند و از طریق ایجاد حس ترحم در مردم امرار معاش می کنند که این گروه نسبت به گروه قبلی آسیب پذیری بیشتری در برابر اعتیاد دارند.

افشار ادامه داد: کودکان کار خیابانی وضعیتشان وضعیت ویژه تری است. این گروه از کودکان، در معرض آسیب های بیشتری هستند و احتمال رفتنشان به سمت و سوی مصرف سیگار، مواد مخدر و محرک بیشتر است.کودکان کار خیابانی ؛هم از جامعه ای که در آن زندگی می کنند، الگوگیری دارند وهم از آسیب های اجتماعی که بین گروه های هم سانشان است تاثیر می پذیرند، چون  به صورت دسته ای نگهداری می شوند از همدیگر الگوپذیری دارند.

سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدردر رابطه با نوزادان مبتلا به اعتیاد، گفت: نوزاد مبتلا به اعتیاد، یعنی از مادر خود به این بیماری مبتلا می شود و پس از تولد دچار سندرم محرومیت نوزادی می شود که حفاظت از آن ها بر عهده وزارت بهداشت است، نوزادان معتاد، به بخش  nicu یا مراقبت های ویژه خود منتقل می شوند، سلامت قانونی مادران آن ها نیز باید زیر نظر وزارت بهداشت صورت گیرد.

در حالی که سازمان‌های مختلف به ارائه آمار و توضیحاتی در خصوص اعتیاد در بین کودکان و دانش آموزان می پردازند، آموزش و پرورش اما  به عنوان سازمان متولی در این زمینه، آماری ارائه نمی دهد.