بررسی راهکارهای فرهنگی خروج از رکود در تلگرام

پانا: راهکارهای فرهنگی حمایت از تولید ملی موضوع یک مناظره مجازی است که با حضور و مشارکت فعال محمد صادق افراسیابی؛ مدیرگروه علمی تخصصی روابط عمومی دانشکده ی خبر، سید جهانگیر آقازاده؛ کارشناس فناوری اطلاعات و رئیس سابق مرکز فناوری اطلاعات سازمان صدا و سیما، فاطمه اصلانزاده؛ مدرس دانشگاه های تهران، یاسر ابراهیمی؛ فعال رسانه ای و کارشناس امور فرهنگی، سید جواد میربابایی فعال فرهنگی و رسانه ای، علی رسولی؛ مدیر سابق روابط عمومی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران، زهرا صادقی؛ روزنامه نگار و کارشناس ارشد رسانه، سمانه ناظریان؛ دانشجوی دکترا و دبیر سابق گروه بین الملل خبرگزاری مهر ، ندا مشیریان؛ مولف کتابهای کودک و نوجوان و مدیرعامل انتشارات ندای سینا، شقایق مهاجر؛ کارشناس روابط عمومی و فعال حوزه نشر انجام شد. آنچه در پی می آید مشروحی از این مناظره مجازی است.

فاطمه اصلان زاده: با توجه به اجرای بسته خروج از رکود دولت، موضوع بحث امشب راهکارهای حمایت از تولید ملی است. در این خصوص سوال مهمی مطرح است که بهترین راهکارهای فرهنگی برای حمایت از تولید ملی چیست؟ و به بیانی دیگر چگونه می توان از طریق فعالیت های فرهنگی، به گسترش تولید ملی کمک کرد و در مسیر تحقق ایرانی پیشرفته و آباد قدم برداریم؟ دوستان و اساتید گرامی مشارکت کنند تا ببینیم که چگونه می توان باورهای غلط در خصوص تولید و مصرف کالای ایرانی را از بین برد؟

زهرا صادقی: مثلث تولید ملی از سه ضلع اصلی تشکیل شده که عبارتند از دولت، تولید کننده و مصرف کننده شامل مردم و دولت. دولت تاثیر گذارترین ضلع از این اضلاع است. چرا که علاوه بر این که خودش بزرگترین مصرف کننده به شمار می رود، واردات و صادرات را مدیریت می کند در پدیده های مبارزه با قاچاق کالا و ارز، نحوه ی تبلیغات برندها، حمایت از بنگاه های اقتصادی و ... به طور مستقیم موثر است.

اصلان زاده: به نظر بنده در وهله اول باید فرهیختگان جامعه تلاش کنند تا این نگرش در اذهان مردم ایجاد شود که مصرف کالای ایرانی، حتی اگر ضعیف تر از مشابه خارجی باشد باید استفاده شود تا این مساله باعث رونق تولید ملی شده و تولید کنندگان قدرت و توان بیشتری گرفته و به رقابت با تولید کننده خارجی بپردازند و این امر رخ نمیدهد مگر آنکه ملت ما به این امر توجه کند. یکی از راهکارها این است که این موضوع با فعالیت های گسترده رسانه ها و مطبوعات، مدارس و دانشگاه ها و حتی فروشندگان مغازه ها انجام شود و مردم را تشویق و ترغیب به استفاده از کالای ایرانی کنند.

محمد صادق افراسیابی: وقتی از ضرورت حمایت از تولید کالای ملی صحبت می کنیم باید چند موضوع را در نظر داشته باشیم. اولا در جهان امروز، کالا جدا از فرهنگ نیست. هر کالایی فرهنگی را با خود به همراه دارد. کالایی که بر اساس فرهنگ اومانسیم غربی تهیه شده است و برای افزایش میل به مصرف از هر ابزاری استفاده می کند و فرهنگ را برهنه می کند و برهنگی را تبدیل به فرهنگ می کند، این کالای غربی، قطعا یکی از ابزارهای نفوذ دشمن است. همان طور که مقام معظم رهبری در دیدار فرماندهان و کارکنان نیروی دریایی سپاه فرمودند طبیعت دشمن همواره خوی تجاوز و نفوذ است. مطلب دیگر آن است که حیات اقتصادی ما در گرو رونق اقتصادی است و رونق اقتصادی وقتی اتفاق می افتد که منابع ارزی از کشور خارج نشود و در نقطه مقابل باعث حمایت از تولید کننده داخلی شود. البته قطعا تولید کننده هم باید کالای با کیفیت تولید کند و علاوه بر این با اطلاع از دانش برند سازی، کالای خود را به برند تبدیل کند. در این میان اولا لازم است فرهنگ استفاده از کالای تولید داخل به یک فرهنگ مسلط تبدیل شود و بدانیم که اگر از تولیدات داخلی استفاده نکنیم به زودی زود با یک کشور فقیر و وامانده و مبتلا به بیماری های مختلف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی روبرو هستیم. ثانیا بر پرورش نسل مسئول خصوصا از طریق وزارتخانه های آموزش و پرورش و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تمرکز کنیم. نسل مسئول کسی است که اولا کالای باکیفیت تولید کند و ثانیا از تولیدات خارجی به هیچ نحو استفاده نکند و دارای تعصب ملی باشد. ثالثا دانش تولید کننده را در حوزه های فنی و تبلیغات و رسانه بالاتر ببریم و به او کمک کنیم که چگونه علاوه بر تولید کالای با کیفیت می تواند از ظرفیتهای مختلف برای برند سازی بهره ببرد؟ این مسائلی است که به صورت کلی به ذهن بنده خطور کرد و قطعا با مطالعه نظر دوستان مواردی را مجددا عرض خواهم کرد.

یاسر ابراهیمی: درست است اما به نظر بنده مهم این است که چه کار و حرکتی باید کرد تا جامعه به سمت خرید کالای ایرانی برود؟

صادقی: ما قوانین خوبی در حوزه ی تبلیغات داریم. بر اساس دستور العمل تبلیغات محیطی مصوب سال 1391، تبلیغ کالا و خدمات خارجی که مشابه داخلی دارد ممنوع است. اما سوال اینجا است که چرا علیرغم توجه قوه مقننه به این موضوع، هنوز یک اقدام عملیاتی مناسب انجام نشده است؟

اصلان زاده: دلیل آن روشن و مشخص است. تشویق و ترغیب برای خرید کالای ایرانی موضوعی نیست که با امر و نهی، دستور و بخشنامه دولتی و سازمانی حل بشود.

ابراهیمی: دقیقا ... درست میفرمایید. باید کاملا با ظرافت و با مشخص کردن تکنیک ها و تاکتیک ها به این مساله مهم ورود پیدا کرد.

اصلان زاده: به غیر از مردم و دولت، ضلع دیگری که باید به تولید ملی کمک کند خود تولید کنندگان هستند، ما همانگونه که مردم را تشویق می کنیم که کالای ایرانی را حتی با کیفیت پایین خریداری کنند، تولید کنندگان هم درقبال این مساله باید توجه داشته باشند که با فروش بیشتر، روز به روز بر ارتقای کیفیت کالای خود بیفزایند، نه اینکه چون مشتری وجود دارد به کیفیت کالای خود توجه نکنند، چرا که این امر به تولید ملی ضربه وارد خواهد کرد و مردم را دلسرد و آنها از خرید کالای ایرانی منصرف می کند.

سید جهانگیرآقازاده: باید با مشارکت دولت، کیفیت را بالا ببریم تا بتوانیم هم مانع توزیع کالای خارجی شویم هم کالای با کیفیت به مردم بفروشیم.

صادقی: در قانون منچستر مربوط به سال ١٧٠١ اینگونه مقرر شده است که پوشیدن، استفاده، خرید و فروش هر گونه پارچه ی ابریشمی ساخت ایران جرم است. اما شما به کشور ما نگاه کنید. در سرزمینی که سرشار از منابع لبنی است، پنیر فرانسوی در فروشگاههای ما چکار می کند؟ آب معدنی سوئیس لابلای انواع آب معدنی های ایرانی ما چه جایگاهی دارد؟ بنابراین همه چیز تقصیر تولید کننده و مصرف کننده نیست بلکه دولت واقعا باید پاسخگو باشد.

ابراهیمی: فرمایش شما درست است اما جایگاه رسانه های جمعی هم در تبلیغ کالا بسیار مهم است. از طرفی نباید مبالغه کرد و از طرف دیگر باید هنرمندانه تبلیغ کرد یعنی میشود با استفاده از هنر و رسانه کاری کرد که خرید کالا به یک موضوع ملی تبدیل شود.

صادقی : موافقم اما اجازه دهید مصادیق دیگری از دخالت جدی دولت را در حمایت از تولیدات داخلی در سایر کشورهای جهان بیان کنم. سیاست درهای بسته ی ژاپن، کره، ترکیه و سنگاپور در زمانی که محصولات داخلی داشت رشد می کرد حتی اجازه ی سرمایه گذاری خارجی در این حوزه را هم به کسی نمی داد. حالا این مصادیق را مقایسه بفرمایید با برخورد دولتهای ما به ورود کالای خارجی.

آقازاده: به اعتقاد بنده شرایط جهانی با آن زمان فرق کرده است. اولا من فکر می کنم اصلی ترین وظیفه همه ما کمک به افزایش کیفیت کالای ملی است. حمایت از این طریق باید واقعی و صادقانه باشد. ثانیا دولت باید بر اساس مصوبات قبلی در خصوص نحوه هزینه پول آزاد شده از یارانه ها بخشی از این اعتبار را صرف کمک به افزایش کیفیت و کاهش قیمت کالاهای داخلی نماید. ثالثا تولید کنندگانی که به دلیل مشکلات فناوری نمی توانند کیفیت کالاهای خود را به سطوح استاندارد جهانی برسانند می توانند حالا که شرایط سیاسی زمینه اش را فراهم نموده است با مشارکت با تولید کنندگان با کیفیت خارجی بوٓیژه اروپایی کیفیت محصولات خود را بالا برده و پایگاهی برای صادرات هم فراهم نمایند. باید سیاستی تعیین شود که شرکت های خارجی را موظف کند در صورتی که بتواند تمام یا بخشی از محصولش را در ایران بسازد از تسهیلات برخوردار شود. در عوض در قرارداد شرکت های داخلی و خارجی عرضه محصول تولیدی فقط توسط شرکت مشترک انجام شود.

جواد میربابایی: دقیقا ... باید سمت و سوی مناسبی به تولید داد و از احساسی برخورد کردن دوری کرد. طبیعی است که هرجا افراط و ‌تفریطی به وجود بیاید ایجاد مشکل میکند ... یعنی حتی افراط و رشد یکباره هم در صنعت به نظرم خوب نیست. جامعه دقیقا همان رفتاری را که چند وقت پیش در مقابل خودروی ملی انجام داد، قبل از تحریم ها انجام داد و الان هم در موضوع وام خودرو استقبالی باور نکردنی انجام شد که نشان می دهد گاهی در دام افراط و تفریط ها میفتیم ... یعنی من به یاد دارم قبلا آن قدر تقاضا برای خودرو بالا بود که تمام مسولین فروش می گفتند ماشین نیست ... اما الان که مذاکرات به نتیجه رسیده است با اینکه هنوز هیچ اتفاقی در این صنعت نیفتاده است که موثر باشد مشاهده کردیم که کسی خودرو نمیخرید.

افراسیابی: الان هم که بسته ی خروج از رکود دولت اجرا شده است، شاهد هستیم ده ها هزار نفر به سرعت در تلاش هستند تا از قافله ی گرفتن وام عقب نمانند. خوب همه ی این نوع برخوردها به یک اندازه مشکل در تولید ملی ایجاد میکند و باعث میشود مشکلات به شکل ریشه ای حل نشوند و همچنان موضوع کیفیت کالای ملی به عنوان یک مساله ی اساسی روی زمین باقی بماند. در حقیقت وام خودرو مشکل رکود خرید و فروش خودرو را حل کرد اما مشکل کیفیت خودرو را نه!

ابراهیمی: صرف نظر از خوب یا بد بودن نخریدن اتومبیل، نکته ی مهمی که قابل اعتنا است این است که کمپین نخریدن خودرو جواب داد ...

میربابایی: به نظرم چیزی که الان جامعه ما از آن رنج می برد و مشکل اصلی اقتصادی کشور محسوب میشود رفتارهای احساسی مردم است ... یعنی یک زمان مد میشود و همه احساس میکنند همه ماشین تولید داخل بخرند و حتی به بالاترین قیمیت میخرند ... یک مدت هم چون حس میکنند که نباید ماشین بخرند خوب بخش های اقتصادی را با مشکل مواجه میکنند ... یعنی یک مدت خیلی شور و یک مدت بدون نمک .... این موضوع شدیدا صنعت و تولید داخلی را به ورطه نابودی میکشد ... بنده فکر میکنم اگر به این سمت برویم که مردم را از تصمیم های احساسی دور کنیم و ‌از عوامل تحریک کننده و ‌تنش زا دوری کنیم بهترین حمایت فرهنگی از صنعت داخلی خواهد شد.

ندا مشیریان: فرمایشات شما درست است اما به نظرم باید به مردم حق بدهیم. خود من اغلب مواقع وسیله ایرانی خریداری می کردم. حتی گاهی معادل قیمت جنس خارجی را هزینه می کردم، ولی اصلا از کیفیت وسیله ایرانی راضی نبودم، همین امر باعث میشود که مردم از خریدن وسایل ایرانی پشیمان و گاها گریزان شوند.

آقازاده: البته وقتی معروف ترین برند آب معدنی ما به دلیل استفاده از فناوری فرسوده آنقدر کیفیتش پایین می اید که تعطیلش می کنند، تبلیغ کور کورانه هم اشتباه است ... باز هم میگویم باید بسیج ملی برای افزایش کیفیت و بالا بردن استانداردها رخ بدهد.

اصلان زاده : متاسفانه بین تولید کنندگان عادت بسیار اشتباهی وجود دارد که وقتی مشتری به اندازه کافی دارند به کیفیت کالا توجه نمی کنند، این بسیار غلط است چون در دراز مدت مردم نیز اگر فرصتی پیدا کنند کالا دیگری را جایگزین کالاهای این تولید کنندگان می کنند پس کیفیت بخشی به تولید رمز رونق اقتصادی است.

صادقی: ما واردات قانونی کالای دسته چندم چینی هم داریم، مرز پرویز خان دومین مرز ترانزیتی کشور است که ۴٧ درصد کل صادرات کشور از طریق این مرز انجام میشود. در تیر ماه ٩۴ رئیس سازمان بازرسی کل کشور هشداری جدی در خصوص فعالیت های صورت گرفته در بازارچه پرویزخان به مسئولین استان کرمانشاه میدهد که قابل تامل است. در این بازارچه به جای صادرات کالاهای ایرانی، واردات کالاهای بی کیفیت چینی انجام میشود.

اصلان زاده: همان طور که اشاره شد ضلع سوم برای کمک به تولید ملی، مربوط به دولت است که باید با قوانین حمایتی، حداکثر پشتیبانی و حمایت را از تولیدات داخلی داشته باشد و در حد امکان مانع از ورود کالاهای بی کیفیت و بنجول خارجی شود.

مشیریان: به نظرم این حق مردم است که کالای ایرانی بی کیفیت، با قیمت بالا را تهیه نکنند. انشاء الله به زودی شاهد تولیدات عالی ایرانی با قیمت مناسب باشیم. قطعا ایرانی ها از خرید کالای ایرانی با کیفیت عالی و قیمت مناسب استقبال میکنند.

افراسیابی: یکی از مسائلی که الان با آن روبرو هستیم این است که گفته میشود این حق مردم است که کالای بی کیفیت ایرانی را تهیه نکنند. من میخواهم بگویم آیا این حق مردم نیست که بدانند اگر امروز منافع موقت و زودگذر خود را با این عبارت بر منافع آینده ترجیح بدهند، شاید روزی برسد که خود ما در فقر و فلاکت به سر ببریم و روزی برسد که با ایرانی فقیر و گرفتار مواجه باشیم که نفت خود را فروخته است، صادرات غیر نفتی ندارد و منابع ارزی خود را هم به بهانه ی ترجیح منافع موقت بر منافع دراز مدت از دست داده است؟ لطفا این جملات مقام معظم رهبری را با دقت تمام بخوانید:«یک نکته‌ی دیگری که این بیشتر به مردم مربوط میشود، مصرف محصولات داخلی است که من بارها در سخنرانی‌های اوّل سال و غیر آن تکرار کردم، الان هم به شما عرض میکنم: محصولات داخلی را مردم مصرف کنند؛ نروند دنبال این نشانه‌ها. حالا مُد شده است بگویند «بِرَند» است، بِرَند فلان؛ بِرَند چیست! بروید سراغ مصرف تولیدات داخلی. آن چیزهایی که مشابه داخلی دارد، متعصّبانه و با تعصّبِ تمام، ملّت ایران، خارجیِ آن را مصرف نکنند. این را من فقط برای یک عدّه‌ی خاص نمیگویم؛ خب بله، وقتی ما میگوییم، یک عدّه متدیّنین فوراً گوش میکنند حرف را، پیغام هم میدهند فلان چیز راکه خارجی است بخریم؟ فلان چیز را نخریم؟ من فقط برای متدیّنین و افرادی که برای حرف ما حجّیّت شرعی قائلند، این را نمیگویم؛ من این حرف را برای هرکسی میگویم که به ایران علاقه‌مند است، به آینده‌ی کشور علاقه‌مند است، به فکر بچّه‌های خودش است که بنا است فردا در این کشور زندگی کنند».

اصلانزاده: موضوع حمایت از تولید ملی همانگونه که گفته شد اضلاع مختلفی دارد و همه مواردی که مطرح شد در جای خود درست است و من فکر می کنم نگاه آقای افراسیابی نقد نگاه خانم مشریان نبوده و نیست و باید هر دو نگاه در کنار هم معنا شوند. طبیعتا یکی از راهکارهای تحقق دغدغه مقام معظم رهبری افزایش کیفیت کالاهای داخلی است اما در عین حال نباید به بهانه ی کیفیت از خرید تولیدات داخلی غافل شویم چرا که گاهی موضوع اصلی اساسا کیفیت کالای داخلی نیست بلکه تبلیغاتی منفی برخی شبکه های رسانه ای است که باعث میشود خیال کنیم کیفیت کالای ایرانی پایین است در حالیکه کیفیت کالای ایرانی خیلی از اوقات به مراتب بالاتر از کیفیت کالای چینی و بی کیفیتی است که در کشور به زیبایی تبلیغ میشود و با استقبال خریداران مواجه است.

افراسیابی: من هم با رویکرد و دیگاه شما موافقم.

علی رسولی: لزوم گسترش فرهنگ استفاده از تولیدات ملی بعنوان یک ارزش و غرور ملی و رفع موانع فرهنگی در جهت مصرف تولیدات داخلی، در دوران پسا توافق از اهمیت به سزایی برخوردار است. ناظران بر این باورند که راه های فرهنگی حمایت از تولید ملی را می توان با تبیین اهمیت حمایت از تولید ملی در قالب بهره گیری از زبان والای هنر نظیر فیلم، نمایش، هنرهای تجسمی و ... تثبیت کرد. از سوی دیگر، گسترش تولیدات رسانه ای و رادیو، تلویزیونی در باب اهمیت تولیدات داخلی، محدود کردن تبلیغ کالاهای خارجی در اشکال گوناگون رسانه ای و تسهیل و ارزان سازی تبلیغ کالاها و تولیدات ملی و داخلی نیز کمک شایانی به این امر می کند. برگزاری مسابقات و جشنواره های فرهنگی پیرامون تولیدات ملی، اعمال سیاست های تشویقی برای مجریان و حامیان تولید داخل، حمایت از نشر و آثار با موضوع حمایت از تولید ملی و انتخاب و تشویق روزنامه ها و نشریات برتر در این زمینه نیز به ارتقای سطح فرهنگی حمایت از تولید داخل یاری می دهد.

شقایق مهاجر: به نظر من اگر کالای قاچاق کنترل شود در کشور و به تولید کنندگان داخلی بیشتر توجه شود شاهد کیفیت خوب در داخل خواهیم بود و هر زمان کیفیت کالای ایرانی بالاتر رود بسیاری از مشکلات امروز هم برطرف میشود و رونق اقتصادی به معنای واقعی کلمه محقق میشود. ضمنا باید انصاف را در نظر گرفت. مگر در جنس خارجی شاهد کیفیت صددرصد هستیم؟ بیش از ۶۰٪ کالای خارجی وارد شده به کشور چینی است. پس اگر بحث کیفیت باشد بهتراست بین بد و بدتر، بد را انتخاب کنیم.

آقازاده: شاید دلیل این انتخاب عدم رعایت شرط احترام به مشتری و مشتری سالاری است. این موضوع تقریبا در کارخانجات ما فراموش شده است. کدام شرکت ما احترام به مشتری را در صدر کارهایش قرار داده است؟ خلاصه کنم عرایضم را. حمایت از تولید یعنی اینکه باید تولید کننده را هم به اندازه مصرف کننده تحت فشار قرار داد که عادات کهنه اش را تغییر بدهد و مشتری مداری و افزایش کیفیت و بالا بردن استاندارد را در صدر برنامه هایش قرار بدهد.

سمانه ناظریان: مرحوم دکتر طوسی مشهور به پدر مدیریت ایران سال ها پیش در کنفرانس مدیران کیفیت گفت: "آیا آموخته اید که حق با مشتری است"؟ همه حاضرین پاسخ دادند:آری. دکتر طوسی گفت: "امروز می خواهم به شما چیز جدیدی یاد دهم، و آن این است که حق با مشتری است دیگر شعار منسوخی است، از این پس شعار این است حق با کارکنانتان است." امروزه تجربه مدیریت جهان این است که اگر بنگاهی کارکنان راضی داشته باشد دیگر کار خاصی لازم نیست انجام دهد، چون کارکنان راضی، جان و جسم خود را به عرصه کار می آورند. وقتی سازمان چنان اعتماد کارکنان را جلب نماید که آنها هویت خود را در سازمان خود بیابند، دیگر مرزهای کارکنان و سازمان فرو ریخته و این دو در هم ادغام خواهند شد و این همان مفهوم سازمان یادگیرنده است که پیتر سنگه آن را "سازمان نسل پنجم"می نامد. نکته قابل عرض دیگر اینکه به منظور ارتقای کیفیت تولیدات داخلی و افزایش رقابت در بازار داخلی لازم است اندکی بر واردات، نظارتی هدفمند و کارشناسی شده داشت، وارداتمان غالبا بر اساس مصالح شخصی است نه منافع ملی.

افراسیابی: ضمن تایید مواردی که سایر دوستان اشاره کردند مساله دیگری که به ذهن میرسد این است که گاهی تولید خوب داریم، تبلیغ هم میشود اما باز با بی اقبالی مواجه هست که چند دلیل دارد: اولا نباید از نقش شبکه های ماهواره ای و شبکه های اجتماعی در تبلیغ کالاهای خارجی بعضا بی کیفیت و گاهی دارای مضرات فراوان حتی در حوزه ی سلامت و بهداشت خانواده غافل شویم. ثانیا برند سازی امروز یک علم است که باید به تولید کننده داخلی منتقل شود و ما در رشته ی روابط عمومی داریم تلاش می کنیم دوره ی برندسازی را برای تولید کنندگان داخلی به عنوان یک رشته ی دانشگاهی طراحی و در دانشگاه جامع علمی کاربردی اجرا کنیم. ثالثا برخی آسیبهای فرهنگی در حوزه ی عدم اقبال به کالای ملی ریشه های تاریخی دارد که باید با تمرکز بر نسل آینده، تلاش کنیم نسلی مسئول و متعصب نسبت به ایران و کالای ایرانی تربیت کنیم و در نهایت باز هم مراجعه به مدل سه ضعلی که در این مناظره ترسیم شد برای آسیب شناسی موضوع مناسب خواهد بود.