ضرورت بررسی اثرات محصولات دستکاری شده ژنتیکی بر محیط زیست

به گزارش گروه خبر خبرگزاری برنا، مظاهری در همایش ملی ایمنی زیستی و آگاهی عمومی در زمینه دستکاری ژنتیکی با بیان اینکه هر علمی دارای نقاط مثبت و منفی است، گفت: بسته به نوع استفاده انسان ها از علوم مختلف، آثار و نتایج مثبت و منفی آن ها در زندگی بشر پدیدار می شود.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست افزود: متاسفانه بیوتکنولوژی از جمله علومی است که به رغم برخورداری از نقاط مثبت، بلای جان انسان ها شده است و از این رو باید در مواجه با این علم و برخورداری و استفاده از آن بسیار محتاط عمل کنیم و تنها بر مدار قانون های ملی و بین المللی در این زمینه حرکت کنیم.

وی ضمن یادآوری مباحث مطروحه در اجلاس زمین در سال 1992، اظهار کرد: یکی از مهم ترین محورهای مطروحه در آن اجلاس این بود که به رغم تمام خوبی های علم بیوتکنولوژی چگونه عمل کنیم که انقلاب سبز به انقلاب قرمز بدل نشود.

مظاهری اشاره ای هم به پیوستن ج.ا.ایران در سال 1996 به کنوانسیون تنوع زیستی داشت و اضافه کرد: استفاده‌ پایدار از گونه‌ها و سهیم‌ شدن‌ عادلانه‌ و برابر در مزایای‌ حاصل‌ از کاربرد منابع‌ ژنتیکی‌، از جمله‌ از طریق‌ دسترسی‌ مناسب‌ به‌ منابع‌ ژنتیکی‌ و انتقال‌ صحیح‌ تکنولوژی‌های‌ مربوط‌ از جمله اهداف مهم این کنوانسیون است و از این رو هر نوع اقدام ایران در زمینه محصولات دستکاری شده ژنتیکی باید با بررسی اثرات آن بر محیط زیست و تنوع زیستی همراه باشد.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست ضمن تاکید بر  این موضوع که نمی خواهیم با دوگانگی ژنی، تنوع زیستی خود را از دست بدهیم و آن را از حالت بومی گرایی خارج کنیم، تصریح کرد: این مهم تنها به کمک قوانین و ارزیابی محصولات محقق خواهد شد زیرا هم اکنون در بحث کشاورزی، محصولات دستکاری ژنتیکی شده ای وجود دارد که منجر به آلودگی های ژنی و تخریب محیط زیست می شوند.

وی خاطرنشان کرد: ژن ها از طریق حرکت باد، همچنین حشرات قابل انتقال هستند و از این رو ارزیابی خطرات بر اساس سازواره های هدف و غیر هدف به ویژه در حوزه کشاورزی بسیار مهم است. زیرا اگر می خواهیم محصولی نو عرضه کنیم باید ابتدا مخاطرات آن بر محیط زیست و سلامت و بهداشت بشر را بسنجیم.

شرکت های چندملیتی به دنبال بازارهای تازه برای محصولات دستکاری ژنتیکی  شده در کشورهای در حال توسعه

محمدتقی فرور، ‌رئیس انتخابی کنسرسیوم جهانی قرق های بومی، ‌گفت: کتاب "تکنولوژی افسارگسیخته" که در سال 1968 میلادی منتشر شد، نشان داد که جهان غرب به این درک رسیده است که تکنولوژی می تواند چه پیامدهای منفی را با وجود حسن نیت در درون خود داشته باشد.

وی با اشاره به فعالیت های خود پس از مطالعه این کتاب، اظهار کرد: بررسی تبعات زیست محیطی تکنولوژی در کشورهای جهان سوم از طریق بازدید نزدیک از بسیاری از این کشورها، برایم روشن کرد که چگونه سران بسیاری از این کشورها با حسن نیت و آرزوی پیشرفت برای کشورها و مردمان خود، آسیب های جبران ناپذیری به محیط زیست و ایمنی زیستی جوامع خود وارد کرده اند.

فرور افزود: به رغم برخورداری بشر از بینش علمی پیشرفته، پیش بینی اثرات مخرب بسیاری از پیشرفت های علمی و تکنولوژی بر محیط زیست و نهایتا بر سلامت بشر ممکن نیست که از آن جمله می توان به آسیب های ناشی از آفت کش ها اشاره کرد.

وی ادامه داد: با توجه به پیامدهای محصولات دستکاری ژنتیکی شده و رعایت اصل احتیاط که منجر به عدم تولید این محصولات در اروپا و روسیه شده است، ما نباید خود را در معرض خطرات استفاده از این محصولات قرار دهیم.

فرور تاکید کرد: یکی از مهم ترین نگرانی ها در این زمینه، پیگیری بسیاری از شرکت های چندملیتی به منظور کسب بازارهای تازه در کشورهای در حال توسعه برای این محصولات است.

جای خالی نهادی فراسازمانی در زمینه محصولات دستکاری شده ژنتیکی در ایران

داوود حیات غیب هماهنگ کننده ملی و مدیر پروژه توانمندسازی ایمنی زیستی نیز در این همایش گفت: پروژه توانمندسازی ایمنی زیستی برنامه مشترک سازمان محیط زیست و برنامه محیط زیست سازمان ملل است که در آن ظرفیت سازی در کشورها با استفاده از پروژه های بین المللی و تنویر افکار عمومی و مشارکت عمومی انجام می شود.

وی با بیان اینکه زیست فناوری علمی است که با سازواره های زیستی سر و کار دارد، ‌افزود: با بهره گیری از مهندسی ژنتیک می توان یک موجود را به موجود دیگر تبدیل کرد حتی اگر هم خانواده نباشند.

حیات غیب مروری بر تصویب کنوانسیون تنوع زیستی در سال 1996 داشت و گفت: از همان زمان کشورها به این مساله توجه کردند که زیست فناوری ممکن است تبعاتی بر تنوع زیستی داشته باشد.

هماهنگ کننده ملی و مدیر پروژه توانمندسازی ایمنی زیستی ادامه داد: از همین رو از کشورها دعوت شد برای کنترل این محصولات قوانینی را در نظر بگیرند که در نهایت به تصویب پروتکل کارتاهنا در سال 2000 منجر شد که ایران نیز در سال 1382 و پس از تصویب این پروتکل در مجلس، آن را به صورت قانونی لازم الاجرا درآورد و نهایتا شش سال بعد، قانون ایمنی زیستی را به تصویب رساند.

حیات غیب اضافه کرد: در ایران قانون ایمنی زیستی هدف خود را تدوین یک چارچوب ایمن برای استفاده از این محصولات  و حفظ حقوق مصرف کننده قرار داده است.

وی تصریح کرد: در نشست های علمی و تخصصی که هر چهار سال یکبار درخصوص کنوانسیون تنوع زیستی و ایمنی زیستی در جهان برگزار می شود،‌ موارد مرتبط با ایمنی زیستی از سوی کارشناسان مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

هماهنگ کننده ملی و مدیر پروژه توانمندسازی ایمنی زیستی سنستا را تنها انجمنی در ایران معرفی  کرد که در زمینه محصولات دستکاری شده ژنتیک فعالیت می کند ‌و افزود: در اتحادیه اروپا یک مرکز مستقل درباره مخاطرات محصولات دستکاری شده وجود دارد و این در حالی است که همچنان جای خالی نهادی فراسازمانی در این زمینه در ایران وجود دارد.

حیات غیب تاکید کرد: در بحث اطلاع رسانی ما نباید سیاه نمایی کرده یعنی نه به طور کلی آن را نفی و نه آن را تایید کنیم بلکه حقایق در این زمینه بیان شود زیرا هدف ظرفیت سازی در زمینه افکار عمومی است.

تهدیدی به نام سلطه غذا

سید مهدی سیدی عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری موضوع نقش شرکت های بین المللی در گسترش گیاهان دستکاری شده ژنتیکی (تراریخته) را مطرح کرد و گفت: جهان و ایران با موضوع دستکاری ژنتیک درگیر است و ما باید آگاهی عمومی را در این زمینه بالا ببریم زیرا ما با پدیده جهانی سازی به جای جهانی شدن روبرو هستیم که مفهوم سلطه را در خود دارد.

وی افزود: نظام سلطه با داشتن شرکت های بزرگ،‌ شرکت های کوچک را در درون خود مضمحل می کند که این امر در حوزه غذا نیز رخ داده و بحثی به نام سلطه غذا نیز وجود دارد در آن شرکت های بزرگ و سرمایه داران، شرکت های کوچک را در خود ادغام می کنند تا بتوانند مصرف غذای دنیا را در کنترل و سلطه خود درآورند.

وی با ذکر چند نمونه شرکت بزرگ جهانی در این زمینه و نقش آن ها در گسترش سیاست های دولت های سلطه گر، گفت: این شرکت ها در دو بخش اصلی فروش سم و بذر فعالیت دارند.

سیدی تحت کنترل قرار دادن بذر را یکی از راهکارهایی دانست که شرکت های مرتبط با محصولات دستکاری مورد استفاده قرار می دهند و ادامه داد: بهره گیری از یک سم خاص که متناسب با محصول باشد و تولید انحصاری آن از دیگر ابزار سلطه از سوی این شرکت ها است، از این رو ما باید کنترل های لازم را در برخورد با این شرکت ها در نظر بگیریم.

گفتنی است، همایش ملی ایمنی زیستی و آگاهی عمومی در زمینه دستکاری ژنتیکی به همت موسسه توسعه پایدار و محیط زیست (سنستا) در محل سالن همایش های بین المللی سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شد و به موضوع محصولات تراریخته و نقش آن در کاهش تنوع زیستی و تبعات آن بر امنیت غذایی پرداخت.