اقدامات وزارت امور خارجه در خصوص ریزگردها در مجامع بین‌المللی

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری برنا، اداره کل امور بین المللی محیط زیست و توسعه پایدار وزارت امور خارجه با توجه به وظائف و اختیارات خود، تلاش نموده است تا توجه جامعه جهانی به معضل گردوغبار را از طریق مشارکت فعال در سازمان ها، کنوانسیون ها و مراجع ذیربط بین المللی و جلب همکاری کشورهای عضو حاصل نماید. در این راستا برخی از اقدامات که در موضوع ریز گردها از سوی این اداره کل در دستور کار بین المللی قرار گرفته است ، به قرار زیر میباشد :

1.      تصویب قطعنامه مقابله با گردوغبار توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد

در سال 1394 با پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران و طی مذاکراتی فشرده و کسب حمایت گروه 77 و چین، قطعنامه‌ای با عنوان « مقابله با طوفان های گردوغبار» به تصویب هفتادمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد رسید. این قطعنامه ضمن مورد اشاره قرار دادن معضل گردوغبار در زمینه اسناد «دستورکار توسعه پس از 2015» و سند «تأمین مالی توسعه پایدار» که به طراحی نظام همکاری بین المللی و تعیین اهداف و شاخص های جهانی و ابزارهای اجرائی لازم برای دستیابی به توسعه پایدار پرداخته‌اند، خواستار انجام اقدامات و برنامه های مشخصی از سوی نهادهای مختلف سازمان ملل متحد از جمله برنامه محیط زیست ملل متحد، برای کنترل و کاهش آثار زیانبار این معضل شده است. این قطعنامه برای اولین بار، با بکارگیری ادبیاتی مورد توافق کلیه اعضا جامعه جهانی، این معضل را به رسمیت شناخته و زمینه را برای پیگیری های بعدی این موضوع در قالب سایر اسناد و سازمان های ذیربط منطقه ای و بین المللی فراهم آورده است.

2.     گنجاندن موضوع گردوغبار در قطعنامه تالاب ها و مدیریت بلایای کنوانسیون رامسر

در دوازدهمین اجلاس کنفرانس اعضاء کنوانسیون رامسر برای حفاظت از تالاب‌ها در ژوئن 2015، جمهوری اسلامی موفق شد تا موضوع گردوغبار را در کنار سایر بلایای طبیعی، ذیل قطعنامه تالاب‌ها و مدیریت بلایای طبیعی که به دنبال وارد نمودن موضوع بلایا در برنامه های مدیریتی اکوسیستم ها به منظور کنترل و کاهش اثرات مخرب بلایا می‌باشد، بگنجاند و گامی دیگر در راستای تولید ادبیات مورد توافق بین المللی در راستای پرداختن به این معضل بردارد. این قطعنامه با پیشنهاد کشورمان، به صراحت و در بندی جداگانه به ضرورت ایجاد همکاری راهبردی میان کنوانسیون رامسر و کنوانسیون مقابله با بیابان زائی به منظور مقابله با پدیده طوفان های گردوغبار اشاره کرده است.

3.    طوفان گردوغبار و اسکاپ

کمیسیون اقتصادی و اجتماعی منطقه آسیا- اقیانوسیه (اسکاپ) به عنوان بازوی منطقه ای سیستم ملل متحد در مسیر تحقق توسعه پایدار، یکی از بسترهای اصلی و مناسب پیگیری امور زیست محیطی می‌باشد. وزارت امور خارجه موفق گردید از طریق جلب حمایت سیاسی و فنی دبیرخانه کمیسیون و نیز کشورهای متأثر از پدیده طوفان های گردوغبار، قطعنامه ای را در راستای عملیاتی سازی مفاد قطعنامه مصوب مجمع عمومی و نیز سایر ترتیباتی که اسکاپ می تواند تمهیدات آن را بر عهده گیرد، به تصویب هفتادو دومین اجلاس کمیسیون برساند.

در این قطعنامه طوفان های گردوغبار به عنوان چالشی مهم در مسیر تحقق توسعه پایدار کشورها و مناطق متأثر از این پدیده به رسمیت شناخته شده و بر اتخاذ اقدامات عاجل برای مقابله با آن تأکید گردیده است.  همچنین در بند دیگری از این سند از کشورهای عضو و سازمان های بین المللی و منطقه ای ذیربط خواسته شده تا در همکاری با اسکاپ و در اجرای دستور کار خود، مفاد قطعنامه مقابله با گردوغبار مجمع عمومی سازمان ملل را که مکمل برنامه کاری کمیسیون است، اجرا نمایند.

در ادامه از دبیر اجرائی کمیسیون خواسته شده تا در چهارچوب دستور کار موجود این نهاد، موضوع گردوغبار را به عنوان یک چالش فرامرزی بزرگ به طور ویژه مورد توجه قرار دهد. اهمیت این بند ناظر به امکان زمینه‌سازی برای تدوین برنامه عملی جدی و مجزا در چهارچوب برنامه کاری کمیسیون خواهد بود. از دیگر سو شناسائی معضل گردوغبار به عنوان یک چالش فرامرزی نیز از اهمیت بسزائی برخوردار است چرا که بستر لازم برای طرح موضوع در سطح بین المللی و جلب توجه مجامع و کنوانسیون های ذیربط را فراهم می‌سازد.

علاوه بر این در راستای ایجاد شبکه های منطقه ای و بین‌منطقه ای به منظور همکاری برای رفع این معضل، دبیر اجرائی اسکاپ موظف است اقدامات و پیگیری های لازم را از جمله از طریق مرکز آسیا-پاسیفیک برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا (آپدیم) ترتیب دهد.

4. طوفان گردوغبار و برنامه محیط زیست ملل متحد

با عنایت به اینکه مرجع اصلی صلاحیتدار برای سیاست‌گذاری و نظارت در خصوص مسأله محیط زیست و نیز تسهیل اجرای بعد زیست محیطی توسعه پایدار در گستره جهانی، برنامه محیط زیست ملل متحد (یونپ) می‌باشد، طرح چالش گردوغبار در سطوح مختلف سیاست‌گذاری و اجرائی این برنامه و گسترش سطح همکاری‌ها به سطوح

مختلف منطقه ای و زیرمنطقه‌ای و در ارتباط با کنوانسیون ها، برنامه ها و صندوق های مالی مختلف، از اهمیت زیادی برخوردار است.

در این راستا، وزارت امور خارجه طی ماه های اخیر تلاش نموده است تا توجه مقامات دبیرخانه برنامه محیط زیست و نیز کشورهای عضو را به موضوع جلب نموده و به طرق مقتضی در اسناد و برنامه کاری برنامه مزبور بگنجاند. طی روزهای اخیر و در قالب دومین مجمع محیط زیست ملل متحد (23-27 می 2016، 3-7 خرداد 1395) که در کشور کنیا برگزار شده است، وزارت امور خارجه با انجام رایزنی های فشرده  و مذاکرات طولانی توفیق یافت تا با کسب حمایت کشورهای متأثر و ذینفع، مسأله گردوغبار را در مهمترین سند اجرائی برنامه محیط زیست ملل متحد یعنی سند برنامه کاری دوره 2019-2018 بگنجاند. سند مزبور ذیل برنامه «مواد شیمیائی، زباله و کیفیت هوا»، همکاری یونپ با دولت ها، صاحبان صنایع و سازمان های مردم نهاد در راستای کاهش مواد شیمیائی مضر، زباله های خطرناک و آلودگی هوا از جمله در اثر طوفان های گردوغبار را مورد توجه قرار داده است. فعالیت هایی که یونپ به طور خاص برای پرداختن به معضل طوفان های گردوغبار اختصاص خواهد داد عبارتند از : اقدامات ناظر به پایش و مدل‌سازی، انتقال دانش، تدوین یک برنامه اقدام راهبردی و هماهنگی میان ذینفعان.

اهمیت تدوین برنامه اقدام راهبردی در این است که برای اولین بار در سطح سازمان ها و مجامع بین المللی، جمهوری اسلامی موفق شده است تا موافقت و حمایت لازم به منظور بسیج امکانات فنی، علمی، مالی و سیاسی بین المللی را در راستای کنترل این پدیده بدست آورد، در حالی که اکثریت قریب به اتفاق کشورهای غربی که حامیان عمده مالی سازمان های بین المللی و نهادهای سازمان ملل هستند، تلاش جدی به عمل آوردند تا مانع از شکل‌گیری و شناسائی این چالش فرامرزی شوند.

در تلاشی دیگر وزارت امور خارجه با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست، قطعنامه‌ای را با موضوع خاص گردوغبار از تصویب مجمع محیط زیست ملل متحد گذراند که ضمن اشاره به قطعنامه های مصوب مجمع عمومی و اسکاپ، بر تلاش متمرکز و نظام مند یونپ، برای کنترل و کاهش اثرات این پدیده تأکید نموده است.