بومی گزینی استانداران؛ ضرورت یا امکان؟

مقدمه

با توجه به اهمیت جایگاه استاندار درسلسله مراتب  مدیریت کشور، نحوه انتخاب استانداران موضوع تحلیل های بسیاری بوده که از آن جمله می توان به رویکرد مبتنی بر انتخاب افراد بومی، اشاره داشت. در این نوشتار ، محتوا و نتیجه کاربست این روش به بحث گذارده شده است.

الف. روش بومی گزینی

در روش بومی گزینی، یکی از ملاک های اصلی و محوری انتخاب استانداران، «محل زادگاه» است. در این روش فرض بر این است که شناخت کافی برای پیشبرد توسعه استان، زمانی محقق می شود که فرد انتخاب شده از نیروهای بومی استان باشد؛ چنین فردی توانایی مدیریت سلایق و گرایش های مختلف در استان را دارد.

ب.تجربه تاریخی

 با مروری بر تجربه تقریبا چهار دهه نظام جمهوری اسلامی ایران مشاهده می شود که این  ایده  به عنوان یک روش مسلط مطرح نبوده است.با مراجعه به جدول زیر مشخص می شود که:

اول.تقریبا در همه استان ها از این روش استفاده شده است.لذا طرح آن به عنوان ایده یا روش جدیدی مطرح  نیست.

دوم.این روش هیچگاه غلبه نداشته و به عنوان روش مسلط مطرح نبوده است.از تعداد 4970 استانداری که در دوره هایی کوتاه و یا طولانی ، منصوب شده اند ؛ فقط 124 نفر بومی بوده اند.یعنی چیزی حدود 2.49  درصد.

سوم.در برخی از استان ها اصولا از این روش استفاده نشده است(استان ها ی سمنان،خراسان جنوبی و البرز).

                 جدول تعداد استانداران بومی از ابتدای انقلاب اسلامی

ج.ملاحظات انتقادی

منتقدین در خصوص  این رویکرد ، معتقدند:

• صرف زادگاه برای افرادی که سالها از دیار خود دور بوده اند، شناخت کافی را بدست نمی دهد.
• تصدی استانداری نیازمند وجود شرایط و توانمندی های بیشتری است که در قیاس با آنها، «بومی بودن» در رده دوم قرارمی گیرد.
•  تجربه مورد نیاز برای تصدی استانداری تجربه ای است که نشات گرفته از تجربه همبسته در رابطه با استان و بیرون استان (تجربه موضوعی و جغرافیایی-استانی) باشد؛ لذا نباید موضوع «تجربه» را صرفا منحصر به حضور فرد در استانی خاصی نمود که در نهایت به سکون منتهی می شود.
• استفاده از استاندار بومی در برخی از استانهای خاص با دشواری هایی همراه است.
• انتخاب استاندار بومی یا غیر بومی تابع برخی اقتضائات زمانی و مکانی نیز هست. زیرا برخی از مناطق و استان ها، در دوره هایی از حساسیت های خاص برخوردار می شوند و لذا می بایست با لحاظ اقتضائات موجود اقدام به انتخاب مدیریت عالی استان نمود .
• در نهایت اینکه تجربه نشان داده که استاندار غیر بومی معمولا در استان هائی که دارای تنوع قومی و مذهبی است، می تواند در رابطه با مسائل مدیریت این تنوع موفق تر عمل نماید. 

جمع بندی

این نکته که در انتخاب مدیران باید به مقوله «بومی گزینی» توجه شود، ملاحظه درستی است اما در مقام طرح و عملیاتی نمودن آن دو دیدگاه وجود دارد:

نخست. افرادی که بومی گزینی را به عنوان یک ضرورت مطرح نموده و از این طریق سعی در انحصار دایره مدیران استانی دارند؛ موضوعی که در نهایت به افت کیفی سطح مدیریت در گستره استانی و حتی ملی منتهی   می شود.

دوم. افرادی که بومی گزینی را به عنوان یک امکان و فرصت  مطرح می نمایند. در این رویکرد بطور طبیعی بومی گزینی ملاک اصلی نیست، و معیارها با توجه به برنامه های کلان مدیریتی، شرایط منطقه و توانمندی های افراد تعریف می شود.بررسی تجربه تاریخی دولت های مختلف در حوزه استانداران نشان از آن دارد که این رویکرد در دستور کار بوده است.