نقش رسانه ها در پیشگیری از اعتیاد

به گزارش برنا از اصفهان، رسانه در بیشتر اوقات قوی ترین  نقش در پیشگیری بازی می کند، برنامه های رسانه ها به نحوه ارتباطات بین نوجوانان، خانواده وگروه‌ها می پردازد، آن برنامه‌هایی که بر این موضوعات تأثیر مثبت بگذارند می توانند پایه‌های پیشگیری اولیه را بنا نهند.

برای موفقیت در این راه، رسانه‌ها غیر از اجرای مستقیم برنامه های پیشگیری از اعتیاد، باید به کمک سایر نهادهای اجتماعی بیشترین کوشش خود را در زمینه تقویت مهارت‌ها و ارتباط مؤثر والدین و فرزندان بگذارد. تمرکز رسانه باید بر عوامل عمده تأثیرگذار که تعیین گردیده اند باشد. نقش و تأثیر رسانه در برخی از این موارد مستقیم و حیاتی و در برخی موارد غیرمستقیم و جنبی است.

برخی از این موارد به شرح ذیل می باشند

1- ارائه اطلاعات حقیقی از عوامل مهم پیشگیری اولیه است که بخش مهمی از آن به عهده رسانه است. جوانان به وسیله منابع مختلف مثل رسانه های جمعی، اینترنت، هم سن و سال ها و معلمین، آگاهی های لازم را به دست می آورند. در صورتی که این اطلاعات صحیح نباشند ممکن است جوانب مختلف و یا خطرات مربوطه را بیش از حد بزرگ نشان بدهند. اگر چه توزیع و پخش اطلاعات به تنهایی تأثیر آنی آن چنانی در مورد مصرف مواد در جمعیت مورد نظر نخواهد داشت ولی یکی از بخش های حیاتی سایر فعالیت های پیشگیری به حساب می آید.

2-مطالعات بی شماری در زمینه تأثیر ساختار خانواده، روش تربیتی والدین، کیفیت ارتباط بین والدین با یکدیگر و با فرزندان انجام شده و به اثبات رسیده است و همگی بر نظارت و ارتباط موثر والدین و تقویت شبکه خانواده در کاهش مصرف مواد مخدر تأکید دارند. نقش رسانه در این زمینه باید افزایش مهارت های والدینی باشد.

مطالعات انجام شده نشان می دهد که رسانه ها، برای موفقیت در پیشگیری اولیه از اعتیاد باید تمرکز خود را بر کودکان و نوجوانان قرار دهند و راه های افزایش مهارت های والدینی و ارتباط مناسب بین والدین و فرزندان را در مقیاس وسیعی آموزش دهند، زیرا در وضعیتی که نوجوان تعلق و پیوند خود را با خانواده و مدرسه شکننده ببیند این شکنندگی و احساس تعلق ضعیف، زمینه های لازم را برای ارتباط با همسالان منحرف و مصرف کننده مواد که خود نیز دارای احساسات، علایق، مشکلات و رفتارهای مشابه با این نوجوانان هستند فراهم می کند.

باید اذعان کرد که رابطه میان همسالان مصرف کننده مواد با مصرف مواد در دوره نواجوانی قوی ترین رابطه مثبت است، به این معنا که هرچه رابطه نوجوان با همسالان مصرف کننده بیشتر باشد میزان مصرف مواد در او بیشتر می شود.

3- مطالعات صورت گرفته، اهمیت شبکه های همسالان را در زمینه های شروع و تشکیل سوء‌مصرف مواد مخدر نشان می‌دهد.

این موضوع که مرحله انتقال از کودکی به نوجوانی به عنوان مرحله تغییر ارزش ها محسوب می شود، نشانگر اهمیت دوستان و همسالان در به وجود آوردن فرصت ها برای مصرف مواد مخدر و حمایت از این گونه رفتارها است.

برابر برخی مطالعات، در بیش از 60 درصد، همسالان نوجوان در شروع و استمرار اعتیاد مواد نقش داشته اند. نقش رسانه در این موارد آموزش و انتقال مفاهیم پایه ای مهارت های زندگی و ارتقاء‌ مهارت‌های مقابله ای به نوجوانان و کودکان است که در مدارس، محلات و خانواده و دیگر کانون های اجتماعی توسط مربیان و والدین باید تکمیل و پیگیری شود زیرا رسانه نمی تواند همه جنبه های مهارتی را انتقال دهد.

4-تعدادی عوامل وابسته به شخصیت فردی مصرف کنندگان مواد مخدر نیز از طریق مطالعات، مشخص شده اند. این عوامل عبارتند از: خودباوری کم، خجالتی بودن، خویشتن داری ضعیف، پرخاشگری، ویژگی های شخصیتی از جمله تنوع طلبی هیجان جویی، هوس رانی، تجربه ناکافی در زمینه برقراری ارتباطات اجتماعی، احساساتی بودن، افسردگی، رویدادهای پرهیجان و پرفشار زندگی، به همین دلیل تأکید اصلی در فعالیت های پیشگیری مدرن بر افزایش قابلیت های روانی (مهارت های زندگی) است.

این امر شامل تکنیک های آموزشی و مهارت های شخصیتی و اجتماعی جهت مقابله مؤثر با تقاضاها و چالش های روزمره زندگی می شود. نمونه های خاص این گونه مهارت ها شامل قدرت تصمیم گیری،‌ حل مشکلات، ارتباط مؤثر اجتماعی، کنار آمدن با فشارها، تفکر انتقادی، خویشتن داری، مقاومت در برابر فشارهای اجتماعی است .

مطالعات انجام شده توسط کارشناسان به وضوح نشان می دهد که تعامل متقابل، عامل اصلی آموزش مهارت های زندگی بوده و روش های سنتی به تنهایی آموزش های مناسب را در زمینه مهارت های زندگی ارائه نمی دهد. برخی روش ها به صورت منظم جهت به دست آوردن این گونه مهارت ها مورد استفاده قرار می گیرد، برای مثال نقش توسعه مهارت ها در مقابله با فشارهای اجتماعی برای کنار آمدن با فشارهای دوستان و همکلاسی ها مؤثر بوده است.

در تعدادی از کشورها این گونه برنامه های پیشگیری در فعالیت های فوق برنامه مدارس متوسطه شروع شده است که حقایق مربوط به خطرات سوء مصرف مواد و راه های مقابله با فشارهای دوستان و همکلاسی ها را به دانش آموزان می آموزد؛ عرض یابی مهمی که در این زمینه به عمل آمده نشان می دهد که میزان شیوع سوء مصرف در بین دانش آموزان شرکت کننده در این برنامه ها به میزان یک سوم کمتر از گروهی است که دراین برنامه شرکت نکرده بودند.

5- رابطه قوی بین مصرف مواد مخدر و سایر عوامل اجتماعی از قبیل نابسامانی و فقر، میزان حضور در مدرسه، نحوه و عملکرد مدرسه و معلمین و غیره می باشد و مشخص شده است رسانه با طرح چالش های اجتماعی موجود می تواند به مسئولین، مربیان، والدین و جامعه در این زمینه کمک کند.

6- بهسازی و غنی ساختن اوقات فراغت و محیط زندگی از جمله قابلیت کاهش دسترسی به مواد اعتیاد آور، تقویت مقررات و هنجارها و معیارها در رابطه با مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر، ایجاد پیام ها و هنجارهای اجتماعی گسترده علیه مواد مخدر و نیز اجرای موفق برنامه های تفریحی برای کودکان و خردسالان پس از مدرسه و در طول ساعات روز و روزهای تعطیل توسط رسانه های جمعی می تواند نقش اساسی در کاهش گرایش به اعتیاد داشته باشند.

7- توصیه براین است که رسانه های جمعی از نمایش فیلم ها و سریال هایی که بازیگران در طول فیلم یا سریال به مصرف سیگار یا مشروبات الکلی مبادرت می کنند امتناع کنند زیرا برابر مطالعات، 30 درصد کسانی که معتاد شده اند شروع اعتیاد خود را تحت تأثیر فیلم ها و سریال ها معرفی کرده اند و نتایج حاصل از بسیاری از مطالعات به عمل آمده در خصوص نوجوانان نشان داده است که کشیدن سیگار و نوشیدن الکل در سنین نوجوانی با تجربه نمودن حشیش و سایر مواد مخدر توسط این افراد، ارتباط مستقیم دارد.

این بدان معنی نیست که شخصی که از دوران نوجوانی سیگار مصرف می کند به صورت خودکار، حشیش و سایر مواد مخدر نیز مصرف می کند. بلکه نشان می دهد در بین سیگاری ها و یا مصرف کنندگان الکل خطر شیوع مصرف حشیش و سایر مواد مخدر بسیار بالاتر از افراد دیگر است، به همین دلیل در بعضی از فعالیت های پیشگیری سعی می شود استعمال سیگار و مصرف الکل را به عنوان یکی از اهداف مهم خود به تأخیر اندازند.

این فرضیه بر این اصل استوار است که شروع زود هنگام سیگار یا الکل، یک عامل مستقل برای مصرف مواد می باشد که به نقش دروازه ای سیگار و الکل توجه می شود و به نقش دروازه ای سیگار و الکل تأکید دارند. از این رو رسانه های جمعی باید از نمایش فیلم ها و سریال هایی که مصرف سیگار یا مشروب در آن وجود دارد امتناع کنند.