شما به تماشای فیلمی که نامش «خالتور» است مینشینید؟/ آیا عنوان یک فیلم نشانگر کیفیت آن نیز هست یا نه؟

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا،به بهانه اکران فیلم سینمایی«خالتور» و «عشقولانه» بر آن شدیم تا در رابطه با انتخاب عجیب و غریب عناوین برخی از فیلم‌ها با کارشناسان و منتقدان در این زمینه آن‌را آسیب شناسی کنیم. از این رو با سه تن از منتقدان و کارگردانان صحبت کرده‌ایم که نظر آن‌ها را در ادامه می‌خوانید.

کاظم راست‌گفتار ؛ کارگردان سینما ، با اشاره به اینکه انتخاب عنوان فیلم یکی از ملاک‌هایی است که کارگردان باید روی آن حساس باشد گفت: به نظرم اگر عنوان فیلم متناسب با حال وهوای آن و برای جذب مخاطب باشد اشکالی ندارد. اغلب فیلمسازان عنوانی را انتخاب نمیکنند که مخاطب آن را نپسندد. به نظر من اصلی‌ترین وظیفه عنوان فیلم معرفی کردن حال و هوای فیلم و جذب مخاطب است.

در سینمای آمریکا عناوین فقط برای جذب مخاطب انتخاب میشود

کارگردان«پسرتهرونی» با بیان اینکه یک روشنفکری سطحی در انتخاب عنوان فیلمها وجود دارد ادامه داد: البته فکر می‌کنم نوعی نگاه روشن فکرانه در سینمایی ایران در مواجهه با این مساله حاکم است. مانند عناوینی که برای فیلم‌ها انتخاب می‌شود که گاها به گونه‌ای هستند که نمی توانند تماشاگر را جذب کنند یا حتی اصلا در ذهن مخاطب نمی‌ماند. اما کشورهایی از جمله آمریکا که سینمای جهان را تسخیر کرده‌اند دنبال این نیستند نام روشنفکرانه‌ای را انتخاب کنند و تنها جذب و کنجکاو کردن تماشاگر برایشان اهمیت دارد.

راست‌گفتار درباره عناوینی که برای فیلم‌های خودش انتخاب کرده بود توضیح داد: من نیز زمانی برای انتخاب عنوان فیلم‌هایم دچار مشکل بودم اما الان سعی می‌کنم از اسم‌های تک کلمه‌ای استفاده کنم. برای اولین فیلمی که ساختم فیلمنامه‌ای به «دنیا روی صندلی راحتی» داشتم که در نوع خود نامی پرطمطراق و جذاب اما گنگ بود، من نیز بدون اینکه هیچ معذوریتی داشته باشم اسم کار را به «عروس خوش قدم» تغییر دادم. به واسطه نام این فیلم تماشاگر زیادی جذب آن شد، گرچه فیلم روشنفکرانه بود ولی عنوانش ظاهراً عنوان مبتذلی به نظر می‌رسید همین باعث شد بسیاری از افراد روشن فکر یا منتقد  به عنوان این فیلم ایراد بگیرند.

وی افزود: زمانی که مرحوم علی حاتمی هم فیلم کمدی ساخت نامش را «حسن کچل» گذاشت، حالا که گذشته و علی حاتمی به عنوان یک اسطوره سینمایی شناخته شده کسی از اسم حسن کچل دیگر انتقاد نمی‌کند.اما اگر همین الان کسی نام فیلمش را حسین کچل بگذارد همه انتقاد می‌کنند.

وی در پاسخ به این سوال که آیا عنوان یک اثر می‌تواند کیفیت آن  را به مخاطب معرفی کند یا نه اظهارداشت: به نظرمن رابطه مستقیمی با هم ندارند ضمن اینکه عنوان فیلم لزوماً نباید معرف کیفیت آن باشد. چون بسیاری از فیلم‌های بی کیفیت اسم‌های روشنفکرانه‌ای دارند و البته برعکس این هم وجود دارد. اما هدف از عنوان‌گذاری فیلم معرفی آن و ایجاد حس کنجکاوی برای مخاطب است. به عنوان مثال واژه غیر ممکن در فیلم سینمایی «ماموریت غیر ممکن» باعث برانگیختن حس کنجکاوی مخاطب می‌شود تا ببینند غیر ممکن چطور ممکن می‌شود. در این میان برخی نام‌ها انقدر طولانی هستند و قبل از اینکه مخاطب بداند فیلم ساز خودش آن را کوتاه می‌کند مثل «حقایقی درباره زندگی الی» که بعدها به «درباره الی» تغییر کرد.

راست‌گفتار انتخاب عناوین عجیب و بی‌ربط را عقده گشایی برخی افراد دانست و گفت: بعضی از فیلم‌سازان ما هم به خاطر اینکه به نوعی نسبت به روشنفکران عقده گشایی کنند اسم‌هایی انتخاب می‌کنند که بسیار ساده انگارانه است. البته من لزوما راجع به فیلم هایی مثل «خالتور» و«عشقولانه» نمی‌گویم و حرفم کلی است.

طالبی نژاد:نام «عشقولانه» واژه غلطی است

در این میان سراغ احمدطالبی نژاد ؛ منتقد سینما،رفتیم تا نظر او را نیز دراین باره بدانیم. او با اشاره به کارکرد انتخاب اسم برای یک فیلم سینمایی گفت: انتخاب نام برای فیلم دو کارکرد دارد یک جذب مخاطب و دوم اینکه به موضوع و مضمون فیلم اشاره‌ای کند. البته این ها معیار های کلی است  و در عمل ما می‌بینیم که بعضی از تهیه کنندگان و کارگردانان به جز من برای اینکه توجه عامه مردم را به خود جذب کنند از اصطلاحات عامیانه برای اسم فیلمشان استفاده می‌کنند. این امر درصورتی که موضوع فیلم متناسب با نام آن باشد  فی النفسه ایرادی ندارد. اما نام «عشقولانه» واژه غلطی است و درطی سال‌های اخیر از طریق سریالهای تلویزیونی وارد فرهنگ زبانی ما شده است، ما در ادبیات فارسی واژه‌ای به نام عشقولانه نداریم و  این به نوعی استفاده یا سو استفاده از سلیقه مخاطب عام است.

هرگز حاضر نیستم فیلمی ببینم که عنوانش «عشقولانه» است

طالبی نژاد برخی از این عناوین را مورد علاقه مخاطب دانست و گفت: طبیعی است که این عناوین برای یک عده جذاب باشد و برای عده ای دیگر که مخاطبان فرهیخته هستند جذاب نباشد و هرگز از دیدن فیلم استقبال نکنند. البته این نکته بسیار حائز اهمیت است  که با انتخاب این عناوین یک سری مخاطب به دست می‌آیند و عده ای دیگر از دست می‌ روند. مثلا من هرگز حاضر نیستم فیلمی را ببنیم که نامش «خالتور» یا «عشقولانه» است.

وی افزود: البته انتخاب این نوع عناوین و یک اسم مسخره برای فیلم گناه کبیره نیست  اما اصل حرف من راجع به تاثیرات این انتخاب است. با بررسی برخی از فیلم‌های تاریخ سینما متوجه می‌شویم برخی از فیلم‌ها نام‌هایی دارند که هیچ ربطی به فیلم ندارد مثلا مسعودکیمیایی فیلمی به نام «دندان مار» دارد که درآن فیلم نه خبری از دندان هست نه مار ولی عنوان به شکل کنایی انتخاب شده است.

برخی اسامی را اساتید دانشگاه هم نمیتواند تفسیر کنند

طهماسب صلحجو ؛منتقد پیشکسوت سینما ،کیفیت فیلم را مرتبط با نام نمیداند و اما معرف حال و هوای آن دانست و گفت: کارگردانان باید نامی روی فیلمشان بگذارند که به  حال و هوای فیلم نزدیک باشد. در خصوص فیلم‌های کمدی هم باید نام با محتوای فیلم تناسب داشته باشد.

وی با اشاره به نام «عشقولانه» گفت: اما کلمه‌ای مثل عشقولانه نوعی شوخی با کلمات و طنز واژه‌هاست. درواقع کلمات محاوره ای که میان مردم زیاد استفاده می‌شو و چیزی نیست که بخواهیم برای آن خط و ربط تعیین کنیم. به نظر من منع  و ممنوعیتی وجود ندارد اشکال از آنجایی به وجود می آید که اسم فیلم هیچ ربطی به حال و هوای آن نداشته باشد.

صلح جو ادامه داد: در این میان عنوان بعضی از فیلم‌ها انقدر زیاد و روشنفکرانه است که کسی معنی آن را درک نمی‌کند و به نظرم این کار خیلی بدتر از نامگذاری‌های سبک و سطحی است. اینکه برخی اسم‌های آنچنانی روی کارشان می گذارند که حتی استاد دانشگاه هم نمی تواند آن را تفسیر کند از آن دست کارهایی که اسم سطی روی کارشان می گذارند بدتر است.

وی در پایان توضیح داد: برخی با اسم گذاری سعی می‌کنند خودشان را تافته جدا بافته معرفی کنند و اسم فیلمشان به گونه است مخاطب احساس می‌کند تمام مسائل خلقت را در فیلم می‌بیند. نکته جالب این است که کسی از آن دست فیلم‌هایی که نام‌های روشنفکرانه دارد ایرادی نمیگیرد و حتی فیلمساز نمی پرسد این اسم را از کجا آورده اید.نمونه این فیلم ها زیاد است. کسی هم به آنها نمی گوید که چرا با این کلمات بازی می کند و میخواهید ژست روشن فکری بگیرید و با اسم فیلمتان خودتان را بالا ببرید. ولی از این اسم‌های سطحی ایراد می گیرند در واقع نام‌های عجیب و سخت را فریب نمی دادند ولی از اسم‌های محاوره را ایراد می گیرند.