یادداشت منتقد سینما در مورد فیلم دانکرک ساخته ی کریستوفر نولان

دانکرک جدیدترین ساخته ی کریستوفر نولان است که این روزها بحث آن در محافلِ سینمایی و در میان علاقمندان سینما بسیار داغ است.عده ای از طرفدارانِ پر و پا قرص نولان آن را اثری فراتر از حد تصور و عده ای نیز آن را اثری بد در کارنامه ی فیلمساز تلقی می کنند.دانکرک روایت کننده ی برشی از تاریخ،جنگ جهانی دوم و نام منطقه ای است که در آن سربازان بریتانیایی،بلژیکی و فرانسوی در بندر دانکرک کشورِ فرانسه در مخمصه ای جانکاه گیر افتاده بودند و تنها امیدشان سوار شدن بر کشتی های نجاتی بود که در نزدیکی بندر لنگر انداخته بودند.اما دانکرک پیش از آن که روایتی تاریخی از واقعیتی تاریخی در جنگ جهانی دوم باشد یک سینمای واقعی ست که به دست نولان برایمان ترسیم شده است.دانکرک را باید از این زاویه نگاه کرد و آن را در هیچ قالبی قرار نداد.برای نولان آنچه که شاید بیش تر از همه در این فیلم اهمیت داشته است استفاده از جادوی تصاویر و نیز بهره گیری از عنصر واقعیت در روایت اثر خویش بوده است و در آن خبری از خلق یک یا چند قهرمان ، پرورش و رشد و احتمالا مرگ یا بدل شدن به اسطوره وجود ندارد.تمامی کرکترها با هم یکسان هستند و هیچ برتری نسبی یا مطلقی در یک شخصیت نسبت به سایر شخصیت ها وجود ندارد و قصه حول محور خود دانکرک و فضای خلق شده توسط نولان می چرخد.

دانکرک  از نخستین ثانیه های آغازین بدون مقدمه  شما را به عمقِ مهلکه ای می برد که کارگردانش در دقایقِ بعد آن را برایتان به نمایش درخواهد آورد.فیلم به خوبی از اضافه گویی و رقم زدن داستان های کوتاهِ بی ارزش که اغلب در آثارِ جنگ محور شاهدش بوده ایم خودداری کرده است و همان طور که پیش تر بدان اشاره شد این فیلم را نمی توان در هیچ دسته ای از آثار سینمای جنگ دسته بندی کرد.

نولان در این فیلم با هوشمندیِ کامل از گرفتار شدن در دام هایی چون نامه های عاشقانه به همسرانِ سربازان و هر آنچه که جنبه ی دراماتیک داستان را از ترسِ حاصل از حضور در بندر دانکرک پررنگ تر می کرد دوری جسته است  تا شخصیت های فیلم بیشتر شبیه سربازان جنگی به نظر برسند که ترس  و نگرانی از آینده ی خویش فصل مشترک همه ی آن ها بوده است.

داستانِ دانکرک درباره نبرد خفقان آورِ چند روزه میان آسمان و زمین و دریا است که ترس و اضطراب در تمامِ آن چند روز بر سربازان و فرماندهان گرفتار شده در ساحل حاکم شده بود و راه فراری نیز برای آن وجود نداشت. آنها یا باید از یک سو تسلیم آلمان هیتلری می شدند و یا به سوی دریا و غرق شدن می رفتند...! و این، انتظارِ ایشان برای رسیدن کشتی های بریتانیایی بود که این بار در فیلمِ نولان تعلیق ها و هیجانات را برایمان رقم زده اند تا از ابتدای شروع این اثر و کلوزآپِ سربازِ جوان تا رسیدنِ به کشتی ها ، غرق شدن و انتهای فیلم ما دائما در ترس یا اندوه رسیدن یا نرسیدن سربازان به کشتی هایی باشیم که به نوبت و در صف های طولانی در انتظار رهایی از مهلکه ای بودند که جنگ جهانی برایشان به ارمغان آورده بود.کریستوفر نولان در به تصویر کشیدن این حسِ ترس و خفقان، به بهترین نحوِ ممکن عناصر سینمایی را در کنارِ یکدیگر قرار داده است و تا جایی که امکان داشته سعی کرده تا در واقعیت با ما به عنوانِ مخاطبانش حرف بزند به همین جهت اغلب صحنه های فیلم در دکورهای طبیعی فیلمبرداری شده اند و لحظات نفس گیر اثر همچون کابین خلبان نیز بصورت واقعی فیلمبرداری شده که نباید از نقش دوربین IMAX  70 میلیمتری مورد استفاده در آن چشم پوشی کرد.

تمامی موارد بالا گرچه همگی نقش بسزایی در پیشبرد فیلم و نیز بالاتر بردن کیفیت اثر داشته اند اما موضوعی که نباید از آن غافل شد بازهم نقش پررنگ هانس زیمر و موسیقی است که بر کالبدِ جسمِ دانکرک دمیده تا در این فیلم هم مانند اکثر فیلم های نولان موسیقی به مانند یک کرکتر در فیلم حضور داشته باشد اما پررنگ تر تا همچون ماتریکس در لایه های زیرین اثر وجودش همواره حس گردد.

دانکرک تمامی ویژگی های یک اثر ممتاز سینمایی در سینمای جنگ را دارا است،این فیلم به واقع توانسته است تمامی مرزبندی های رایج کنونی در تاریخ سینما را تغییر دهد و ایده را جایگزین فرم هایی کند که همواره در کنار محتوی دو عنصر اصلی سازنده ی فیلم ها به شمار می رفتند.باید دید جدیدترین اثر نولان خواهد توانست نظر داوران آکادمی سینمایی را به خود جلب نماید یا نه.