رها کردن نقد فیلم های تجاری یکی از مشکلات امروز نقد است

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ برنامه عصرانه مطبوعات با موضوع «بررسی نقد سینمایی در مطبوعات» با حضور جواد طوسی، رییس شورای مرکزی انجمن منتقدان و نویسندگان سینمای ایران به همراه منتقدان سینما، سعید قطبی‌زاده و امیر پوریا در فرهنگسرای رسانه و شبکه های مجازی برگزار شد.

جواد طوسی در آغاز این نشست گفت: «باید بپذیرم که جامعه ما در ۴۰ سال اخیر دوره‌های پرالتهابی داشته که بخشی از آن به مسائل اقتصادی مربوط می‌شود، ولی اگر دولتمردان ما در زمینه فرهنگ دغدغه جدی داشته باشند باز باید برای گستره فرهنگ تعریفی داشته باشیم»

او ادامه داد: به اعتقاد من در بدترین شرایط هم می‌توان برای فرهنگ یک برنامه ریزی کوتاه و بلندمدت و مفید داشت. کسی که مقوله فرهنگ را انتخاب می‌کند اگر می‌خواهد تاثیرگذار باشد و تلنگری به جامعه بزند نباید رابطه بی‌واسطه خود را با مخاطب فراموش کند. بعضی از نشریات و روزنامه‌ها یک زمانی یک صفحه ویژه برای نقد آثار سینمایی داشتند چرا اکنون این کار برای نشریات ما آنقدر جدی نیست که یک روز در هفته را به مسئله نقد فیلم ایرانی یا خارجی اختصاص دهند. به نظر می رسد مقوله فرهنگ امروز بیشتر تحت تاثیر سیاست‌زدگی و بازی با جناح های سیاسی است، در صورتی که هر یک از آنها باید سرجای خودش باشد.

طوسی اظهار کرد: اما شرایط فعلی سبب شده بسیاری از دوستان منتقد ما دچار نوعی تردید شده و پرسشی با مضمون "که چی" به شدت شایع شده است و اگر بخواهیم واقع بینانه به این مساله نگاه کنیم جدا از دولت مردان ما باید دید، مطبوعات ما چگونه با مقوله نقد برخورد کرده اند. مستاسفانه فضا به سوی "باری به هر جهت" پیش رفته است و آنها نیز دچار نوعی بی انگیزگی شده اند و ترجیح می‌دهند صفحه های آگاهی ۱۰ تا ۱۲ صفحه اول مجله را دریابند و بقیه قسمت‌های مجله در همان شکل خودش بدون هرگونه خلاقیت منتشر شود.

رییس شورای مرکزی انجمن منتقدان و نویسندگان سینمای ایران با بیان اینکه حال باید چاره ای برای ارتباط میان نقد و رسانه اندیشید تا این تفکر که دوره رسانه مکتوب به سرآمده، تسری پیدا کند گفت: همانگونه که در دنیا بسیاری از نشریات مکتوب معتبر کماکان به حیات خود ادامه می دهند، ما هم می توانیم از آن خط مشی و سیاست های متمرکز پیروی کنیم تا هم رقابت در بین رسانه ها باقی بماند و هم مقوله نقد فیلم در بی رونق ترین شرایط هم بتواند مسیر بهتر و متعالی خود را طی کند.

واقعیت این است که هنوز نقاط تاریک بسیاری در عقبه سینمای ما وجود دارند که حداقل هر سه ماه یک بار می تواند یک پرونده جذاب و خواندنی که سایه خیالی را رقم بزند. اما سوال اینجاست که چرا حمیدرضا صدر ترجیح داده به جای سینما به سراغ نقد برنامه های ورزشی برود و یا چرا سعید قطبی‌زاده آن سیر مداوم نقدنویسی را ندارد.

در ادامه این نشست سعید قطبی‌زاده در پاسخ به این سوال که برای چه کسی نقد می نویسد؟ گفت: من اگر زمانی نقد بنویسم برای خودم نقد می نویسم. نوشتار یک وجه کارکردی دارد که آن وجه ارتباط است. اما ارتباط سرچشمه یه سری سوءتفاهمات هم هست. بدان معنا که یک نقد و نوشته تا چه اندازه می تواند به دانش عمومی آلوده شود و تا چه اندازه می تواند اعتبار مخاطب عام را کسب کند و تا چه اندازه می تواند شجاعانه و نترس نوشته شود.

به اعتقاد این منتقد سینما، هنر رسیدن به جایگاه فردی است همان طور که نقد رسیدن به یک بینش فردی است. سینما و به خصوص نقد به ما یاد می دهد که چگونه می توانیم به بینش فردی برسیم. اگرچه در سال های دور منتقدانی بزرگ یک عصر طلایی را برای نقد فیلم ها رقم زده بودند اما اکنون من بین نقدها با مطالب بدون مغزی که در فضای مجازی نوشته می شود فرق آنچنانی نمی بینم و به نظر من امروز در دوره بحران نقد فیلم قرار داریم.

قطبی زاده ادامه داد: امروز انگیزه‌ها کم رنگ شده که یکی از دلایل آن به اعتقاد من این است که نقد فیلم اعتبارش را از دست داده است و مهمتر از آن اینکه مجله فیلم که مهمترین کانون شکل گیری استعداد و نقد فیلم در طول ۴۰ سال گذشته بوده، امروز به یک دکان تبدیل شده که تنها خبری که در آن مهم نیست، دیدگاه و بینش است.

امیر پوریا دیگر منتقد سینمایی این نشست با بیان اینکه  یکی از مواردی که در نقد نادیده گرفته می‌شود، مساله زمان است گفت، مساله دیگر اینکه در حال حاضر مجلات ما قدرتمندتر از آن هستند که بخاطر نگاه غضبناک یک تهیه کننده و یا پخش کننده فیلم، قید نقد منفی آن اثر را بزنند. اتفاقا معتقدم اینکه ما قید نقد برخی از فیلم ها را با این هدف که این فیلم اصلا ارزش نقد ندارد بزنیم اصلا کار درستی نیست زیرا با این کار، آن فیلم در هاله‌ای از مصونیت قرار می گیرد که اصلا درست نیست.

پوریا در توضیح این موضوع افزود: این موضوع باعث می شود که مثلا یک فیلم روشنفکری بد ساخته شده فحش می خورد ولی بسیاری از فیلم های تجاری که همین الان هم می فروشند از نقد مصون می ماند. در نتیجه وقتی هم که ما به عنوان منتقد لجبازی می کردیم که مثلا راجع به یک فیلم از محصولات کمپانی آقای فرحبخش نقد بنویسیم، آن موقع فرح بخش اسم دو منتقد را می شناخت، چون او اصلا سروکاری با نقد نداشت، آن چیزی که آقای فرحبخش به شوخی گفته من نمی دانم نقد پوشیدنی است یا خوردنی، واقعا جدی است، چون نقد نخوانده است و نمی داند. فیلم های او که هیچ وقت نقد نشده است و همیشه گفته شده است این فیلم ها را ول کنید.

رابطه منتقد و فیلم ساز را امیر پوریا از قول فریدون جیرانی اینگونه نقل می کند که نقد برای فیلم ساز نوشته نمی شود، نقد برای مخاطب نوشته می شود. البته نمونه های منحصر به فرد هم وجود دارد که نقد یک فیلم سبب شده تا یک فیلم منحصر به فرد از آن کارگران ساخته شود که آن هم در بزنگاه های تاریخی اتفاق افتاده است اما هدف اصلی نقد چیز دیگری است.