چرا آمریکا در جنگ نفتی با ایران مجبور به عقب‌نشینی شد؟

به گزارش گروه روی خط رسانه های خبرگزاری برنا؛ دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از روزی که از توافق هسته‌ای ایران خارج شد، وعده داد که برای اعمال "فشار حداکثری" به ایران، صادرات نفت این کشور را پیش از اجرای تحریم‌ها به "صفر" خواهد رساند اما همانطورکه پیش‌بینی می‌شد در پایان ضرب‌الاجل شش ماهه واشنگتن به مشتریان نفتی ایران، مقامات دولت او اعلام کردند که ۸ کشور را از تحریم نفتی ایران معاف می‌کنند. این در حالیست که پیشتر عنوان شده بود هیچ کشوری از تحریم‌های نفتی ایران مستثنی نخواهد شد.

اما چرا ترامپ با وجود تهدیدات قلدرمآبانه اولیه خود نتوانست آنگونه که وعده داده بود، صادرات نفت ایران را صفر کند؟

ناتوانی عربستان در جایگزین کردن نفت ایران در بازار
ترامپ برای اجرای سیاستِ به صفر رساندن صادرات نفت ایران، حساب زیادی روی عربستان باز کرده بود اما افزایش شدیدی که در ماه اکتبر در رابطه با قیمت نفت اتفاق افتاد، نشان داد که عربستان و دیگر متحدان آمریکا در منطقه و اوپک نمی‌توانند کمبود عرضه نفت ایران در بازار را جبران کنند. 

این مسئله‌ای بود که کارشناسان و تحلیلگران نفتی نیز پیشتر به آن اشاره کرده بودند. بلومبرگ و دیگر پایگاه‌های تحلیلی نیز بارها تاکید کرده بودند که ظرفیت تولید عربستان محدود است و بویژه با توجه به تقاضای رو به افزایش بازار و شرایط تولید نفت در لیبی و ونزوئلا، حتی با ظرفیت کامل خود نیز نمی‌تواند پاسخگوی نیاز بازار باشد. 

با این حال، دولت ترامپ زمانی در این باره به قطعیت رسید که خالد الفالح وزیر انرژی عربستان تنها دو هفته پس از آنکه محمد بن سلمان ولیعهد سعودی از توانایی ریاض برای پمپاژ ۱۲ میلیون بشکه نفت به بازار سخن گفت، به صراحت اعلام کرد که کشورش نمی‌تواند کاهش عرضه نفت ایران را جبران کند.

اصرار مشتریان آسیایی ایران به ادامه خرید نفت
از سوی دیگر، متحدان آسیایی آمریکا همچون هند، کره جنوبی، ژاپن و تایوان نیز بلافاصله پس از خروج ترامپ از برجام به وضوح اعلام کردند که به دلیل نیاز داخلی خود و محاسبه قیمت‌ها در بازار نفت، نمی‌توانند خرید نفت و میعانات گازی از ایران را متوقف کنند. علاوه بر این، ترکیه نیز به عنوان متحد آمریکا در ناتو تاکید کرد که هیچ جایگزینی برای گاز ایران ندارد.

دولت ترامپ پس از خروج از برجام نمایندگان زیادی را نیز برای رایزنی به این کشورها اعزام کرد اما تمام تلاش‌های دیپلماتیک واشنگتن برای متقاعد کردن آنها به توقف خرید نفت از ایران به دلیل ملاحظات مختلف با شکست مواجه شد.

اصرار متحدان آمریکا به ادامه خرید نفت از ایران و اعلام رسمی عدم حمایت برخی کشورها از این تحریم‌ها تا آنجا ادامه یافت که جان بولتون مشاور امنیت ملی کاخ سفید که از حامیان پر و پا قرص سیاست تحریمی ترامپ علیه ایران به شمار می‌رود، چند روز قبل از فرارسیدن موعد تحریم‌ها در یک چرخش ۱۸۰ درجه‌ای اعلام کرد که آمریکا قصد ندارد با تحریم‌های ایران به متحدان خود آسیبی وارد کند.

محدود بودن ذخایر استراتژیک آمریکا برای جبران کمبود نفت
دولت ترامپ در پی ناامیدی از افزایش تولید نفت اوپک، استفاده از ذخایر استراتژیک خود را نیز برای تامین نفت مشتریان آسیایی ایران و افزایش فشارها بر کشورمان در دستور کار قرار داد اما این مسئله اگرچه باعث آرامش نسبی در بازار نفت شد، ولی به دلیل محدود بودن ذخایر استراتژیک واشنگتن و همچنین، هزینه‌بر و زمان‌بر بودن انتقال محموله‌های نفتی به آسیا به دلیل فاصله زیاد آن با آمریکا در ادامه نتوانست نگرانی بازار از تحریم نفتی ایران را به طور کامل رفع کند.

ذخایر نفتی استراتژیک آمریکا در دهه ۷۰ میلادی و در پی فلج شدن اقتصاد این کشور ایجاد شد؛ یعنی زمانی که پس از جنگ اعراب و رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۷۳، کشورهای عربی صادرات نفت خود را به کشورهای غربی و ایالات متحده متوقف کردند. از آن زمان تاکنون، آمریکا چندین بار در مواقع اضطراری از جمله در زمان وقوع توفان کاترینا در سال ۲۰۰۵ و توقف تولید نفت در لیبی در سال ۲۰۱۱ از این ذخایر استراتژیک برای تامین نیاز داخلی خود استفاده کرده است اما این بار استفاده از آن کمکی به تنظیم بازار نفت نکرد.

رسانه‌های آمریکا در همان زمان نوشتند تزریق نفت به بازار از محل ذخایر استراتژیک آمریکا ممکن است در کوتاه‌مدت جواب دهد اما تا مدت زمان زیادی نمی‌توان این سیاست را ادامه داد؛ ضمن آنکه تحویل محموله‌های نفتی از آمریکا به مشتریان آسیایی نیز به دلیل بُعد مسافت، چند ماه طول خواهد کشید. «ریک پری» وزیر انرژی دولت ترامپ نیز بعدها در مصاحبه با خبرنگاران اعتراف کرد که تاثیر استفاده از ذخایر استراتژیک نفت آمریکا [برای کاهش نگرانی‌ها از تحریم نفتی ایران] جزئی و موقت خواهد بود.

انتخابات کنگره و نگرانی از شکست جمهوری‌خواهان
کارشناسان آمریکایی از مدتها پیش هشدار داده بودند که افزایش بهای سوخت در آمریکا در پی نگرانی بازار نفت از تحریم ایران، مهمترین فاکتوری است که پیروزی جمهوری‌خواهان را در انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره به خطر خواهد انداخت و با توجه به تقارن این انتخابات با زمان اجرا شدن تحریم‌های نفتی ایران، این مسئله می‌تواند در انتخاب رای‌دهندگان تاثیرگذار باشد.

این نگرانی پس از آن جدی‌تر شد که بهای جهانی نفت در ماه اکتبر در پی نگرانی از کاهش صادرات نفت ایران به بالاترین رقم خود در چهار سال اخیر (۸۶ دلار در هر بشکه) رسید. متعاقب آن، رسانه‌های آمریکایی نیز اعلام کردند که از سال ۲۰۱۴ تاکنون قیمت بنزین در آمریکا -آنهم در فصل کم‌مسافرت پاییز- هرگز به این گرانی نبوده است.

افزایش نگرانی‌ها از بالا رفتن قیمت سوخت در آمریکا در آستانه انتخابات سرنوشت‌ساز کنگره باعث شد که دولت ترامپ در ادامه راه، مواضع سختگیرانه اولیه خود را در قبال تحریم نفتی ایران کنار گذاشته و به منظور کاستن از نگرانی بازار، برای اولین بار اعلام کند که اعطای معافیت به برخی از مشتریان نفتی ایران را بررسی می‌کند.

خبرگزاری بلومبرگ نیز تابستان جاری پس از بالا رفتن قیمت نفت در گزارشی نوشته بود اگر ترامپ واقعا می‌خواهد قیمت بنزین را در آمریکا پایین نگه‌دارد، تنها راهش این است که سیاست خود را در قبال ایران تغییر دهد.