آیا امنیت منطقه نیازمند اتحاد ترکیه و سوریه است؟

به گزارش گروه روی خط رسانه های خبرگزاری برنا؛ هیئت‌های سیاسی و امنیتی ترکیه به طور مداوم بین مسکو و واشنگتن در حال آمد و رفت هستند تا در مورد تشکیل منطقه امن در سوریه، به نتایج جدیدی دست پیدا کنند. اگر چه آمریکا و روسیه در بحران سوریه، دارای دو موضع کاملاً متفاوت و ضد هم هستند، اما هر دو آن‌ها در مورد برآورده کردن خواسته‌های رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه شتاب چندانی ندارند و می‌خواهند تمام ابعاد و جوانب مسئله را به طور کامل بررسی کنند و پس از آن اقدامات لازم را انجام دهند.

ترکیه، گاه خوشحال و گاهی نگران

در هفته‌های اخیر اظهارات متناقض مقامات آمریکایی در مورد منطقه امن در سوریه، بار‌ها و ترکیه را خوشحال و ناراحت و نگران کرده است.

آن‌ها یک بار می‌گویند از سوریه خارج می‌شوند و جنگ با داعش و مدیریت منطقه را به ترکیه می‌سپارند و این موضوع موجب مسرت و خوشحالی مقامات ترکیه می‌شود، اما تنها یک یا دو روز بعد از آن چیز دیگری می‌گویند و در مورد خطرات احتمالی قتل عام کرد‌ها توسط ترکیه، چیز‌هایی می‌گویند که به مذاق اردوغان خوش نمی‌آید.

در روز‌های اخیر نیز دیدیم که برخی از مقامات آمریکایی اعلام کردند که احتمال استفاده از یک نیروی سوم در منطقه امن، بسیار است و بعید نیست که آمریکا در این برهه از شرایط خاص سیاسی سوریه، چنین چیزی را به فرانسه یا انگلیس واگذار کند و این همان موضوعی است که مورد قبول آنکارا قرار نگرفته و بابت آن اظهار نگرانی کرده است. چرا که اردوغان به دنبال آن است که در صورت ایجاد منطقه امن، از صفر تا صد آن به آنکارا سپرده شود.

اما این خواسته و انتظار اغراق‌آمیز ترکیه، با شرایط کنونی سوریه منطبق نیست. چراکه سوریه امروز، سوریه یک سال پیش نیست. در حال حاضر، حاکمیت و ثبات سیاسی در سوریه تا اندازه قابل توجهی مشهود شده و ترکیه نمی‌تواند همچنان در حال و هوای سالیان آغازین بحران سوریه، قدم بردارد.

توقف در مرز

مقامات دفاعی و سیاسی ترکیه اعلام کرده‌اند که ۸۰ هزار نفر از یگان‌های نظامی این کشور برای حمله به شرق فرات در مرز ترکیه و سوریه مستقر شده‌اند و علاوه بر این، شمار قابل توجهی از نیرو‌هایی که خود را ارتش آزاد سوریه می‌نامند در کنار نظامیان ترکیه آماده حمله به شرق فرات هستند.

اما با وجود آن که بیش از یک ماه از حضور این نیرو‌ها در مرز شمال سوریه سپری شده است، هنوز نه آمریکا و روسیه و نه دیگر عوامل مرتبط با پرونده بحران سوریه، رضایت نداده‌اند که ترکیه، عملیات ورود را آغاز کند. 

توافقنامه آدانا و مشکلات موجود

توصیه ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه به ترکیه در مورد این که یکبار دیگر توافقنامه امنیتی بین ترکیه و سوریه به نام آدانا بر روی میز گفتگو قرار داده شود، یکی از موضوعات مهمی است که برای مدتی ذهن مقامات ترکیه را به خود مشغول کرد.
اردوغان از توصیه پوتین استقبال کرده و حاضر شد که یکبار دیگر این توافقنامه را به میان آورد، اما واقعیت این است که در میدان عمل و بر روی ارض واقع، توافقنامه آدانا نمی‌تواند ضامن تامین امنیت و ثبات در مناطق شمالی سوریه شود.

چرا که این توافقنامه در سال ۱۹۹۸ بین سرویس‌های اطلاعاتی ترکیه و سوریه به امضا رسیده و در واقع یک توافقنامه و پروتکل امنیتی است و نه یک سند همکاری رسمی بین حکومت‌های دو کشور که به تصویب پارلمان دمشق و آنکارا رسیده باشد.

پیش از هر چیز لازم است که محتوای توافقنامه آدانا بر اساس شرایط امروز تغییر داده شود.

یکی دیگر از مسائل مهم در مورد این توافقنامه این است که اصلی‌ترین عبارت و روح توافقنامه آدانا این است که هر دو کشور متعهد شده‌اند که به ثبات و امنیت یکدیگر احترام گذاشته و برای حفظ آن بکوشند. اما در سالیان اخیر ترکیه بار‌ها تمامیت ارضی و حاکمیت سیاسی سوریه را نادیده گرفته و همین حالا هم چندین شهر سوریه در اشغال نیرو‌های ترکیه است، بنابراین ترکیه نمی‌تواند بر ضرورت پایبندی به مبانی توافقنامه‌ای اصرار کند که خود، آن را نقض و لگدمال کرده است.

شاهوز حسن رهبر حزب اتحاد دموکراتیک کرد‌های سوریه، بر این باور است که تبلیغ در مورد توافقنامه آدانا تنها بهانه‌ای است برای اینکه ترکیه علاوه بر مناطقی که در حال حاضر اشغال کرده مناطق دیگری را نیز به اشغال ارتشیان خود در بیاورد.
همچنین عمر اوسی از نمایندگان مجلس دمشق در این مورد می‌گوید: ترکیه صرفاً به دنبال اشغالگری است. اگر نیت واقعی ترکیه حفظ ثبات و امنیت سوریه باشد، پیش از هر چیز لازم است که برای اثبات حسن نیت، نیرو‌های خود را از عفرین، جرابلس، الباب و مناطق دیگر بیرون ببرد و نشان دهد که برای تمامیت ارضی و حاکمیت سیاسی و ملی سوریه احترام قائل است.

آیا عادی سازی روابط آنکارا دمشق غیر ممکن است؟

در ماه‌های اخیر نه تنها بسیاری از رسانه‌های ترکیه، بلکه گروهی از سیاستمداران و سران احزاب این کشور نیز بار‌ها به دولت اردوغان توصیه کرده‌اند که برای گذار از بحران موجود و رسیدن به ثبات و امنیت، یکبار دیگر در مواضع و سیاست‌های خود در مورد سوریه تجدید نظر کند و برای مذاکره مستقیم با دولت سوریه تصمیم‌گیری کند، اما اردوغان و تیم سیاست خارجی او مقاومت کرده‌اند.

بار‌ها در مواضع مسئولین، وزرا و مقامات عالی رتبه ترکیه و همچنین خود اردوغان، دیده‌ایم که در وصف بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه، از الفاظ تند و بسیار نامناسب استفاده می‌کنند.

اما تجربه سالیان اخیر نشان داده که مواضع تند و قاطعانه اردوغان و تیم سیاست خارجی او در مورد کشور‌های مختلف، غیر قابل بازگشت نیست. فراموش نکنیم که روزگاری، عادی سازی روابط ترکیه با اسرائیل و روسیه تعجب‌برانگیز بود و بسیاری از تحلیلگران بر این باور بودند که ترکیه نخواهد توانست با این دو کشور، رابطه برقرار کند. اما دیدیم که بر اساس رویکرد‌های عملگرایانه اردوغان، رابطه ترکیه با روسیه، با وجود رویداد‌های مهمی همچون سقوط سوخو و ترور سفیر روسیه در ترکیه، در حال حاضر به اوج رسیده است؛ بنابراین نباید مذاکره مستقیم بین دمشق و آنکارا همچون یک امر ناممکن به نظر آید.

ترکیه نمی‌تواند این واقعیت را انکار کند که سناریوی تغییر رژیم سیاسی در سوریه شکست خورده و هیچ کدام از مخالفین بشار اسد نیز در قد و قواره‌ای نیستند که بخواهند حتی پس از یک تجدید قوای جدی، یک بار دیگر سوریه را به سوی بحران ببرند؛ بنابراین لازم است ترکیه نیز خود را با واقعیت‌های جدید سوریه منطبق کند و ناچار است رو به گفتگو و مذاکره بیاورد. اما در شرایط فعلی در فضای سیاسی و اجتماعی ترکیه، چنین چیزی می‌تواند یک اقدام شتابزده و عجولانه به نظر بیاید و به جایگاه اردوغان نزد هواداران او لطمه بزند.

چرا که در ۷ سال اخیر، ماشین تبلیغاتی عظیم حزب عدالت و توسعه، تبلیغات بسیار تند و هجمه‌های وسیعی علیه دولت سوریه و شخص بشار اسد انجام داده و نمی‌توان در کوتاه‌مدت تاثیرات چنین چیزی را تغییر داد.

بعید است اردوغان از ترس و هراس تاثیرگذاری مذاکره با دمشق بر نتایج انتخابات به این زودی سراغ مذاکره برود، اما پس از برگزاری انتخابات شهرداری‌های ترکیه در ۳۱ مارس سال جاری میلادی، احتمال آغاز مذاکره بین آنکارا و دمشق، دور از ذهن به نظر نمی‌رسد.

ترکیه با سوریه بیش از ۹۰۰ کیلومتر مرز دارد و با توجه به آن که بخش قابل توجهی از زیرساخت‌های سوریه در هفت سال اخیر از میان رفته و نیاز به بازسازی دارد در فضای حل بحران سوریه این کشور در هر حال بازار بزرگی برای مصرف کالا و همچنین خدمات فنی و مهندسی خواهد بود و ترکیه باید به فکر دورنمای روابط اقتصادی باشد.

منبع: تسنیم