سبیل شناسی در تلویزیون!

اصولا چهره پردازی یکی از فاکتورهای مهم و موثر در آثار نمایشی چه در سینما چه در تئاتر و چه در تلویزیون است. بی‌تردید گریم موثر در طراحی شخصیت‌ها آنقدر اهمیت داشته که یکی از بخش های جایزه‌دار جشنواره‌های مختلف محسوب می‌شود. به خصوص اینکه در بسیاری از کشورهای دنیا این رشته تخصصی خارج از حوزه نمایش با نگاهی حرفه‌ای تر و تخصصی تدریس و تحلیل می‌شود.

اگرچه در سال‌های اخیر به دلیل گران شدن ابزار و وسایل گریم آثار مختلف نمایشی این مقوله مهم را به شکلی کاملا سر سری نادیده می‌گیرند و به جز آثار تاریخی (تاریخ معاصر، تاریخ اسلام و...) روی این بحث نگاه جدی ندارند اما باید اذعان داشت گریم در شخصیت‌پردازی و نزدیک کردن باور مخاطب به کاراکتر نقش مهمی دارد و نباید از کنار آن به راحتی عبور کرد. اگر به کارنامه بزرگانی چون عبدالله اسکندری، جلال‌الدین معیریان، مسعود ولدبیگی و معیری‌ها و ... سرکی بکشیم خواهیم دید که حضور آنها نقش موثری در موفقیت تولیدات سینمایی و تلویزیونی داشته است.

ضمن اینکه در تئاتر با توجه به فاصله مخاطب به هنرمند روی صحنه گریم یکی از ارکان نمایش محسوب می‌شود طوری‌که حتی برای نمایش در سالن‌های مختلف نوع و جنس خاصی از گریم طراحی می‌شود و البته سینما نیز بر اساس قاب و تلویزیون نیز براساس اندازه کوچکتری از تصویری که به مخاطب می‌دهد با فاکتور گریم از نگاه‌های مختلف برخورد دارد.

با این مقدمه مفصل به دنبال این هستیم که بحث گریم را در سریال‌های ماه مبارک رمضان مورد بررسی قرار دهیم و با نگاهی شاید فانتزی به این نکته خاص برسیم که نقش«سبیل» در شخصیت‌پردازی کاراکترهای سریال‌های ماه رمضان تا چه حد است.

اگر سریال به «برادر جان» ساخته محمدرضا آهنج دقت کنید متوجه می شوید که «سبیل» عملا بخشی از طراحی چهره‌پردازی شخصیت‌ها بر اساس جغرافیا و نوع شغل است و نمی‌توان اینگونه قلمداد کرد که طراح گریم کاراکترهایش را بر اساس سیاهی و سفیدی و حتی تعریف خاکستری از نقش همراه «سیبیل» جلوی دوربین برده است. در این مجموعه تلویزیونی اگرچه علی نصیریان در نقش کریم بوستان با کاراکتری قهرمان می‌آید اما در مقابل حسام منظور نیز در نقش چاوش و حتی کامران تفتی در نقش برادرش نیز در سریال آهنج با سیبیل دیده می‌شوند و تنها کاراکتر «آراز» است که در آن جغرافیا (میدان میوه و تره‌بار) با سبیل جلوی دوربین نمی‌رود.

از سوی دیگر حتی «جلیل فرجاد» در نقش همسایه چاوش در میدان کاراکتری نامعلوم دارد از سویی با «کریم بوستان» خوش و بش می‌کند و از سویی دیگر با دریافت چک سفید از «چاوش» از موضعش مقابل آتش سوری حجره‌اش توسط برادر چاوش کوتاه می‌آید و این یعنی او هم با «سبیل» کاراکتری متلاطم را در این سریال بازی می‌کند.

در سریال شبکه دو (دلدار) شخصیت «مرتضی» که در مقام یک بدمن در ماهی سرا حضور دارد با «سبیل» دیده می‌شود و البته شخصیتی را که «حسام محمودی» مقابل او دارد هم با ته ریشی که به سیبیل ختم می‌شود طراحی شده است. البته در کافه عمو اسماعیل در همان قسمت ابتدایی سریال متوجه می‌شویم «سبیل» می‌تواند نقش مهمی در به خاطر آوردن افراد بازی کند و در حقیقت شخصیت‌ها می‌توانند با این نوع خاص از گریم تعریفی دیگر را از خود القا کنند.

«حسین یاری» را بسیاری از مخاطبان تلویزیون با نقش یاور سریال «شب دهم» حسن فتحی به خاطر دارند و او با این نقش سال‌ها طرفدارانش را حتی با گریم‌های متفاوت به آثار مختلف سینمایی و تلویزیونی می‌کشید. در سریال «از یادها رفته» به کارگردانی بهرام بهرامیان شاهد این هستیم که او در نقش مهرگان با «سبیلی» نه به غلظت «یاور» اما به اندازه‌ای که با دیگر شخصیت‌های سریال شبکه یک متفاوت باشد جلوی دوربین رفته است و البته «حبیب دهقان‌نسب» نیز با مدل دیگری از «سبیل» در این سریال ایفای نقش می‌کند تا مشخص شود در سال‌های اخیر «سبیل» به عنوان یک فاکتور مهم در طراحی چهره‌پردازی شخصیت‌ها مدنظر طراحان گریم است و اتفاقا با توجه به سلیقه مخاطب ایرانی تماشاگر با زاویه ذهنی از پیش تعیین شده‌ای روی آن نظر ندارد. به‌طور مثال شخصیت «چاوش» سریال «برادر جان» بدون هیچ سنخیتی با «کریم بوستان» و حتی برادرش تماشاگر را به این باور می‌رساند که حالا «سبیل» قرار است در بحث زیبایی شناسی یک شخصیت ایرانی کاربری داشته باشد.

و در پایان اگر بخواهیم با نگاهی کاملا فانتزی این نوع از چهره‌پردازی را در حوزه‌های دیگر هنر در کشورمان بررسی کنیم به یکی از خوانندگان پرطرفدار پاپ می‌رسیم که اتفاقا در کنار هنرش با این گریم خاص «سبیل» توانست مدارج رسیدن به شهرت سپس محبوبیت را با سرعت بیشتری طی کند. «بهنام بانی» امروز جزو خوانندگان پرطرفدار این مملکت محسوب می‌شود که اتفاقا به اعتقاد بسیاری از افراد متخصص در این حوزه (زیبایی شناسی چهره موثر در به خاطر ماندن و ماندگاری افراد در اذهان) سیبیل در محبوبیت او به شدت موثر است.

به‌زودی گریم در سینما را با بررسی معروف‌ترین شخصیت‌ها با سبیل از جمله چارلی چاپلین، موسیو پوآرو و... ادامه خواهیم داد.