بررسی چگونگی پخش ترانه جنتلمن از سه بعد/ دانش آموزان در کلاس‌ها مهارتی یاد نمی‌گیرند/ طراحی نقشه خطرپذیری دانش آموزان/ لزوم تقویت تشکل‌های دانش آموزی/ توجه بیشتر به موسیقی در طرح «بوم»

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ امروزه با افزایش مشغله‌های زندگی، والدین دیگر نمی‌توانند زمان لازم را برای پرورش دانش آموزان بگذارند، و این وظیفه خطیر به مدارس واگذار می شود تا وظیفه پرورش دانش آموزان را بر عهده بگیرند. این مسئله زمانی اهمیت بیشتری پیدا می کند که شاهد کاهش مسئولیت پذیری جوانان و رشد رفتارها و گفتارهای همراه با خشونت در میان این قشر از جامعه  هستیم. از سوی دیگر آمارها نشانگر افسردگی در نسل نوجوان و جوان جامعه است.

در این میان پای فضای مجازی هم وسط می آید. شرایطی که نوجوان امروزی در آن رشد می کند، بیش از هر چیزی نیاز به توجه بیشتر به بخش  پرورشی مدارس را پررنگ تر می کند. این در حالی است که مدارس ما حتی دو ساعت هم در هفته زمان پرورشی ندارند.

اتفاقات روی داده در هفته های گذشته و انتشار موسیقی و کلیپ های نامناسب در مدارس در کنار ضعف ها و نیازهای پرورشی کشور ما را به سمت آموزش و پرورش کشور کشاندند. در این باره گفت و گویی با علیرضا کاظمی، معاون پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش، داشتیم که در ادامه می خوانید.

در هفته گذشته دو اتفاق در فضای مدارس کشور رخ داد. اولی  پخش شدن ترانه ای نامناسب با فضای مدرسه، در مدارس کشور و اتفاق دوم  پخش موسیقی سنتی در کلاس های درس و برای دانش آموزان که اتفاق دوم این سوال را ایجاد می کند آیا قرار است توجه به موسیقی در مدارس جدی گرفته شود و در دقایق به طور همیشگی به گوش دادن موسیقی در مدارس اضافه شود و یا خیر؟ و آیا این موسیقی پخش کردن ها مقطعی است؟

شادی و نشاط یکی از مهمترین استراتژی های وزیر آموزش و پرورش در حوزه معاونت پرورشی در فضای مدارس است. این مسئله چیز جدیدی نیست، از قدیم وجود داشته است. برای نمونه در مسابقات فرهنگی و هنری که در مدارس برگزار می‌شود، سرود، نمایش، گروه‌های تئاتر، عروسک‌گردانی و تک خوانی جایگاه ویژه‌ای دارند. در طول سال مسابقات علمی و فرهنگی در 50 رشته در سطح مدارس برگزار می شوند.

در تولید محتوای فرهنگی و هنری، یک تقسیم بندی برای رده های سنی مختلف وجود دارد. در سال گذشته هفته سرود و تئاتر را در مدارس با این شعار که «هر مدرسه یک سرود و هر مدرسه یک تئاتر»، برگزار کردیم. دلیل اهمیت دادن به تئاتر این است که دانش آموزان در آن حضور دارند و خودشان منشاء خلاقیت می شوند. در عین حال، در این زمینه محتوای مناسب هم برای بچه ها تولید شده است.

 در حوزه سرود هم شرایط به همین صورت است. یک مجموعه کاملا ارزشمند به مدارس ارسال شده است، که در آن شعرهای بسیار وزین و ارزشمند با موسیقی های لذت بخش و آرامبخش برای بچه ها وجود دارند.

در بعضی استان‌های کشور هم به موسیقی‌های سنتی و بازی‌های محلی در جهت افزایش نشاط و شادی توجه شده است. هر کدام از استان‌ها در نواحی مختلف کشور موسیقی‌ها و بازی های مختص به خود را دارند و می‌توان از ظرفیت آنها در مدارس استفاده کرد. در دستور کار وزارت آموزش و پرورش است که از ظرفیت‌های بومی و منطقه‌ای برای ارتقای هویت ملی و دینی استفاده کند. در همین راستا، مشاهده می‌شود در همایش‌های فرهنگی و هنری از سرودهای تلفیقی استفاده می شود.

اولین وظیفه آموزش و پرورش در یادگیری افزایش روحیه نشاط و شادابی است. اگر دانش آموز روحیه شادابی نداشته باشد، هرگز به سمت یادگیری در حوزه های مختلف نمی رود.

 همانطور که سلامتی جسمی زیربنای همه فعالیت هاست، سلامت روانی هم زیربنای پیشرفت های دیگر است. جوانان شاداب و باانگیزه می توانند رشد و پیشرفت را رقم بزنند.

استفاده از ظریفت موسیقی در طرح «بوم»

و باز این سوال که آیا با توجه به پخش موسیقی سنتی در یک هفته گذشته در مدارس کشور، قرار است زنگ موسیقی به بخش دروس اضافه شود؟

یکی از طرح های آموزش و پرورش در کشور طرح «بوم» است. دو ساعت از ساعات درسی آموزش و پرورش را تحت عنوان بوم آزاد کرده اند. این ساعت در اختیار مدیر و معلم است و می توانند با فعالیت های پرورشی، فرهنگی و هنری متناسب با نیاز و ذائقه دانش آموز و شرایط خاص منطقه ای، آن را پر کنند. می توان در این ساعت از ظرفیت موسیقی برای توسعه روحیه نشاط و شادی دانش آموزان در چارچوب ضوابط، قوانینی و هنجارهایی که در جامعه وجود دارد، استفاده کرد.

ایجاد کارگاه های رفع آسیب در مدارس

یکی از مشکلات دانش آموزان چه در مدرسه و چه در مقاطع تحصیلی بالاتر این است که آنها با نوعی بی‌مسئولیتی مواجه هستند، چه ضعفی در حوزه پرورشی وجود دارد که این بی مسئولیتی چه در مدرسه و چه بعد از آن وجود دارد؟

نمی‌توان این ضعف را به حوزه پرورشی ربط داد، چون همانطور که می‌دانیم معلم پرورشی هیچ ساعتی در مدارس ندارد. معلم پرورشی از فاصله‌ها و زمان‌هایی که بین کلاس‌ها و زنگ تفریح‌ها وجود دارد برای اطلاع‌رسانی استفاده می کند. گاهی این اطلاع رسانی ها در قالب مراسم هایی که در مدارس برگزار می شوند، صورت می گیرد. مهارت را دانش آموز در کلاس یاد می گیرد. بنابراین، ضعف اصلی در کلاس های ماست. یکی از بزرگترین ضعف‌های آموزش و پرورش در کشور ما این است که دانش آموزان در کلاس‌ها مهارتی یاد نمی‌گیرند.  یکی از دلایل این مسئله این است که اداره کلاس ها به همان شیوه های قدیمی 50 سال قبل است. تعامل در کلاس ها یک طرفه است و کلاس ها خشک و بی روح هستند. روش های اداره کلاس در مدارس ما نیاز به یک بازبینی و بازمهندسی دارند. 

 حوزه پرورشی یکی از کارویژه های خود را ارتقای مهارت های ارتباطی دانش آموزان و فضائل اخلاقی قرار داده است. ما سه استراتژی مهم در حوزه پرورشی داریم که شامل موارد زیر هستند:

1- توسعه فرهنگ اقامه نماز، قرآن و عترت

2- توسعه مهارت های ارتباطی و فضائل اخلاقی

3- ایجاد روحیه امید و نشاط در دانش آموزان.

این ها سه ضعف اصلی سیستم آموزشی در کشور ما هستند که نیاز به تمرکز و توجه بیشتری دارند.

برای توسعه مهارت‌های ارتباطی چند اقدام اصلی انجام داده‌ایم. دانش آموزان متوسطه اول را غربالگری کرده‌ایم، آسیب های روانی و اجتماعی آنها را شناسایی کرده ایم و نقشه خطرپذیری دانش آموزان متوسطه اول  را در سراسر کشور درآورده ایم.

 در همین راستا، متناسب با نیازهای دانش آموزان برای آنها کارگاه های مرتبط را ایجاد کرده ایم. برای نمونه جایی که خشم بالاست، برای دانش آموزان کارگاه های کنترل خشم ایجاد کرده ایم. جایی که عزت نفس پایین بوده است، کارگاه های بالا بردن عزت نفس را احداث کرده ایم. جایی که افسردگی بالاست کارگاه های نشاط ایجاد کرده ایم.

یکی از اهداف ما این است که در 23 هزار واحد آموزشی متوسطه اول کارگاه های توانمندسازی روانی و اجتماعی دانش آموزان احداث کنیم. این مهمترین کاری است که آموزش و پرورش انجام داده است. امسال بنا داریم این غربالگری را در تمام دوره های تحصیلی انجام دهیم و این کارگاه ها در همه مدارس متوسطه اول در کشور برگزار شوند. در عین حال، یک سری کارگاه هایی هم برای والدین می گذاریم. یک سری کارگاه هایی هم برای معلمان داریم تا در این حوزه توانمند شوند و مهارت های دانش آموزان را بالا ببرند.

تقویت تشکل های دانش آموزی اقدام دیگر در این حوزه است. هر چقدر ما تشکل های دانش آموزی را بیشتر تقویت کنیم توانایی ارتباطی دانش آموزان در مدرسه بیشتر می شود. از پیامدهای این مسئله این است که مسئولیت پذیری، نقش پذیری، افزایش انگیزه، افزایش روحیه شادی و نشاط  دانش آموزان و در نهایت نهادینه شدن آموزه های تربیتی در بین دانش آموزان روی می دهد. ما معتقدیم با ایجاد فضای مشارکت همه جانبه دانش آموزان در قالب تشکل های سازمان یافته، می توان به بالابردن مهارت ها کمک کرد. ما در داخل مدرسه سازمان های دانش آموزی و تشکل های دانش آموزی را افزایش داده ایم.همچنین، شوراها و انجمن های دانش آموزی فعال شده اند. در اقدامی دیگر، مجامع دانش آموزی به صورت مجلس های دانش آموزی استانی راه اندازی شده اند. همه این ها کمک می کنند که مهارت های دانش آموزان تقویت شوند. این موارد مهارت در ارتباط دو طرفه و فعالیت های گروهی، افزایش اعتماد به نفس دانش آموزان، افزایش توانمندی های شنوایی و نقادی و حتی مهارت نه گفتن  را در پی دارند.

کار دیگری که صورت گرفته است تقویت اردوهای دانش آموزی است. اردوهای دانش آموزی بستر تعامل هستند که هم شادی و نشاط را بالا می برد و هم بهترین مکان برای بالابردن مهارت های دانش آموزان هستند. رفتار در این محیط، به شرطی که هدفمند و با نظارت باشد، به دانش آموز کمک می کند تا ضعف های ارتباطی خود را شناسایی کند.

 امروز بیشتر آسیب های اجتماعی که در نسل جوان و نوجوان مشاهده می کنیم ناشی از فقدان مهارت ها در ابعاد مختلف است. از جمله این مهارت ها که نسل جوان ما به آن نیاز شدیدی دارد سواد رسانه ای است. امروزه نسل جوان و نوجوان ما، بیش از هر چیزی توسط فضای مجازی تهدید می شود، به گونه ای که پدر و مادر و معلم ها نمی توانند آن را کنترل کنند.

کتاب های آموزشی ای در این زمینه تولید شده اند، منتهی سرعت تغییر این فضا و تغییرات تکنولوژیک به حدی شدید هستند که کتاب هایی که تدوین شده اند، هنوز به یک سال نرسیده نیاز به تجدید نظر دارند.

بر اساس آماری که منابع معتبر منتشر کرده اند، دانش آموزان به طور میانگین در روز حدود سه ساعت و نیم را در فضای مجازی می گذرانند، این در حالی است که در فضای آموزشی 2 ساعت و نیم حضور دارند. لذا امروز فضای مجازی به فرهنگی عمومی جامعه و بر فضای خانواده و فضای مدرسه حاکم شده است. اتفاقاتی که امروزه در فضای آموزشی شاهد آنها هستیم به میزان زیادی از فضای مجازی ناشی می شوند.  برای نمونه پخش شدن آهنگ ساسی مانکن در مدارس بیش از هر چیزی از حضور دانش آموزان در این فضا ناشی می شود.

تلاش بیرونی برای از بین بردن اعتماد مردم به نظام آموزش و پرورش

با توجه به صحبت های شما، انتشار کلیپ ساسی مانکن در فضای آموزشی را چگونه می توان تبیین کرد؟

مسیر کلی آموزش و پرورش حرکت به سوی این ناهنجاری ها نبوده، نیست و نخواهد بود. انتشار این کلیپ را از چند بعد می توان تحلیل کرد. بعد اول آن اعتماد مدیر به یک عنصر فرهنگی است که از بیرون وارد مدرسه شده است. این عنصر بیرونی از اعتماد مدیر سوء استفاده می کند و دست به انتشار کلیپ برای دانش آموزان می زند.

بعد دوم این مسئله حمله دشمن به نهادهای فرهنگی کشور است. همه نهادهای فرهنگی مهم کشور در معرض حمله دشمن هستند. با توجه به اینکه انتشار این سرودهای مبتذل، یک هفته بعد از پاسداشت مقام معلم و بعد از فرمایشات مقام معظم رهبری روی داد باید آن را توطئه دشمن برای تخریب نهادهای فرهنگی کشور دانست.  این تلاشی در جهت از بین بردن اعتماد عمومی مردم به ساختار تعلیم و تربیت و نظام آموزش پرورش کشور است.

 رسانه ها به این مسئله واکنش نشان دادند و ائمه معظم جمعه هم از نهاد آموزش و پرورش دفاع کردند و قدردان زحمات آموزش و پرورش بودند. این نارسایی ها را به پای معلمان و آموزش و پرورش نگذاشتند.

بعد دیگری که از آن بحث می شود این است که ما 120 هزار واحد آموزشی کوچک و بزرگ داریم. تمام این کلیپ ها را روی هم  به 15 مورد هم نمی رسند. همه این موارد هم در مدرسه نیستند و تعدادی از آنها خارج از مدرسه هستند. بعضی از آنها در کلاس درسی که کسی نیست و بعضی در کلاس هایی است که بیشتر به کلاس آموزشگاه می خورند. در مورد بیشتر این فضاها ابهام وجود دارد. تنها، هفت مورد آنها در مدرسه است که در مقابل فضای بزرگ آموزشی کشور رقم چشمگیری نیست.

ما این اتفاق را یک نقطه مثبت برای توسعه نظارت بر فعالیت های فرهنگی که از خارج از آموزش و پرورش وارد مدارس می شوند، در نظر می گیریم. و تلاش می کنیم نظارت خود را در این بخش افزایش دهیم. ما تمام تلاش مان بر این است که در حین اینکه فعالیت های شادی بخش را در آموزش و پرورش توسعه می دهیم، جلوی شادی های ناهنجار را بگیریم.

بعد دیگری که مهم است این است که نیاز به تغییراتی در فضای مدارس وجود دارد. باید فعالیت های شادی بخش و گروهی را در چارچوب هنجارهای جامعه افزایش داد.

در مدارس نوع چینش صندلی  کلاس ها و فضاهای مدرسه به گونه ای است که بچه ها از کارهای گروهی و فعالیت ها جمعی دور هستند در چنین فضاهایی که تنها تمرکز بر آموزش است و پرروش تقریبا به حاشیه رفته است چگونه می توان به دانش آموزان مسئولیت پذیری و همدلی های جمعی و کارهای گروهی را آموخت تا درسی برای آینده آنها باشد ؟

حوزه تربیت بدنی آموزش و پرورش یکی از حوزه های موفق این وزارت خانه بوده است که فعالیت های زیادی را برای افزایش نشاط و شادی در مدارس انجام داده است. از جمله ابتکارات در این زمینه حیاط پویا بوده است. این بدان معناست که از تمام ظرفیت های حیاط و محوطه مدارس استفاده شده است تا دانش آموزان تحرک خوبی داشته باشند.

من معتقدم به‌رغم همه برنامه‌هایی که داریم، به دلیل فشاری که نظام آموزش بر بخش تعلیم و تربیت می آورد، حوزه فعالیت های تربیتی، پرورشی و ورزشی نمی تواند جای خود را در ذهن دانش آموز باز بکند. دانش آموز نمی تواند با فراغ بال به فعالیت های پرورشی و ارزشی بپردازد.