نگوئیم حاشیه‌نشینی، بگوئیم اسکان غیررسمی/ حاشیه‌نشینی و دستفروشی ارتباطی مستقیم با یکدیگر دارند

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ حاشیه‌نشینی را می‌توان به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین آسیب‌های اجتماعی جوامع جهان سوم و کشورهای در حال توسعه دانست. براساس تعریفی که درخصوص حاشیه‌نشینی می‌شود می‌خوانیم حاشیه‌نشینی پدیده‌ای است که با اسکان غیررسمی و بدون مجوز گروه بزرگی از مردم در مکانی کنار شهرها ایجاد می‌شود که در ایران به عنوان شهرک‌نشینی در حومه شهرها دیده می‌شود.

براساس آخرین آمارهایی که در خصوص مبحث حاشیه‌نشینی از سوی وزارت راه و شهرسازی منتشر شده است، تعداد 19 میلیون نفر حاشیه‌نشین در کشور داریم، یعنی از هر چهار ایرانی یک نفر حاشیه‌نشین است.

حسین ایمانی جاجرمی، جامعه شناس شهری و استاد دانشگاه، در خصوص مبحث حاشیه‌نشینی در کشور و ریشه‌های آن به خبرنگار برنا گفت: قبل از هرچیزی باید گفت نام اصلی مبحث حاشیه‌نشینی اسکان غیررسمی است که از سال‌های گذشته در کشور وجود داشته و دارد. ریشه‌های اصلی آن نیز از زمان مهاجرت روستائیان به شهرهای بزرگ‌تر و رانده شدن قشر ضعیف جامعه به حاشیه شهرها به وجود آمده است برای مثال می‌توان به تابستان سال جاری اشاره کرد که تعدادی از خانواده‌ها به‌دلیل اینکه نمی‌توانستند میزان اجاره بهای مورد نیاز برای رهن یک واحد مسکونی را تامین کنند به اجبار راهی مناطق حاشیه شهرهای بزرگ شدند و به‌صورت ناخواسته رانده شدند.

جاجرمی در اشاره به این موضوع که ورود قشری جدید به حاشیه شهر می‌تواند زندگی ساکنین اصلی آن منطقه را دچار اختلال کند نیز گفت: شاهد هستیم که با تزریق طیفی جدید از افراد به این مناطق مباحثی چون آموزش و بهداشت و درمان دچار اختلال می‌شود برای مثال می‌توان به چند شیفته شدن مدارس در حاشیه شهرهای بزرگ اشاره کرد که به دلیل تزریق بیش از حد دانش‌آموزانی بوده که از شهری چون تهران به حاشیه شهر پناه برده‌اند.

او ادامه داد: حرکت‌های دسته جمعی افراد به مناطق گوناگون از جمله مواردی است که در طول تاریخ وجود داشته و رفتن به حاشیه شهر توسط قشری از افراد نیز در دسته حرکات دسته جمعی قرار می‌گیرد، نکته قابل توجه این است که متاسفانه هیچ‌گونه پیش‌بینی در این خصوص انجام نمی‌شود و تمهیداتی نیز اندیشیده نمی‌شود، در نتیجه باید انتظار داشت که با فضاهای آموزشی کمتر مواجه شد و اختلالاتی در وضعیت درمان و سلامت مردم این مناطق به وجود آید و وضعیت حاشیه‌های شهر آشفته شود.

این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به ارتباط مستقیمی که حاشیه نشینی با مبحث دستفروشی دارد گفت: نکته مغفول مانده همواره ارتباط مابین این دو موضوع است، همانطور که گفته شد هرگاه حاشیه‌نشینی فراوان با کمبود فضا مواجه می‌شویم، در کنار آن نیز با مشکل اشتغال و کسب و کار روبرو خواهیم بود که منجر به افزایش دستفروشانی می‌شود که حاشیه‌نشین نیز هستند.

ایمانی جاجرمی در پاسخ به این سوال که مدیریت فضا در کشور به چه شکلی است؟ بیان کرد: متاسفانه سیاست و تدبیر مشخصی در خصوص مبحث مدیریت فضا در کشور نداریم و می‌توان گفت به حال خود رها شده است. البته این موضوع مربوط به امسال و یا دوره فعلی زمامداری دولت نیست بلکه به چندین دهه گذشته باز می‌گردد. طی سالیان این موضوع مغفول مانده و به دست فراموشی سپرده شده و روز به روز نیز همگام با این فراموشی بحث اسکان غیررسمی و حاشیه‌نشینی نیز تقویت شده است.

این جامعه‌شناس در پاسخ به این سوال که تغییر اسم حاشیه‌نشینی به اسکان غیررسمی آیا موثر است یا خیر؟ اظهار کرد: به این دلیل که مسئله اسکان غیررسمی و یا حاشیه‌نشینی موضوعی همگانی است و در بیشتر کشورهای در حال توسعه وجود دارد و جنبه بین‌المللی به خود گرفته است و سازمان ملل نیز به آن ورود پیدا کرده تصمیم بر این موضوع شد که حاشیه‌نشینی اسکان غیررسمی تلقی شود تا میزان بُرد بین‌المللی بیشتری داشته باشد. باید دانست اسم‌ها و نام‌ها همواره تغییر می‌کنند اما چیزی که کمتر تغییر می‌کند وضعیت بهبود مسئله است.

وی در پایان نیز با اشاره به تبعاتی که مبحث حاشیه‌نشینی به همراه دارد اظهار کرد: اولین موضوع در این خصوص مبحث از بین رفتن عدالت اجتماعی و ناامیدی مردم از عدالتی است که همواره از آن سخن می‌گوییم، زمانی که مردم به این موضوع باور نداشته باشند قطعا میزان آسیب‌های یک اجتماع رو به افزایش خواهد بود، پس از آن همانطور که گفته شد به وجود آمدن اختلال در سیستم آموزشی و سلامت در حاشیه شهر از جمله تبعاتی است که می‌تواند ضربات فراوانی را به جامعه وارد کند و در نهایت نیز با توجه به نبود امنیت کافی در این مناطق شاهد خواهیم بود که حاشیه‌های شهر تبدیل به مکانی خواهد شد برای بروز پدیده‌های ناهنجار در سطح اجتماع که می‌تواند تعدادی بسیار از مردم آن منطقه را درگیر کند.