معاونت در جرم چه حکمی دارد؟/ محمدی: تهدید از مصادیق بارز اجبار معنوی است

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ در حقیقت، برای انجام فعل مجرمانه شخص مجرم و مباشر نقش مستقیم در ارتکاب بزه دارد اما معاون جرم دخالت مستقیم در وقوع جرم ندارد بلکه به طور غیرمستقیم در وقوع جرم دخالت می‌کند. طبق تبصره ماده ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی، برای تحقق معاونت در جرم، وحدت قصد و تقدم زمانی بین رفتار معاون و مرتکب جرم شرط است و فرد علاوه بر قصد ارتکاب جرم باید بداند بین فعل او و نتیجه فعل مجرمانه، رابطه سببیت وجود دارد.

پریسا محمدی، وکیل دادگستری و کارشناس مسائل حقوقی، در خصوص مصادیقی برای معاونت در جرم وجود دارد، گفت: مصادیق زیادی برای معاونت یا عنصر مادی در جرم وجود دارد که شامل تحریک، ترغیب، تهدید، تطمیع، دسیسه، فریب و نیرنگ، سوء‌استفاده از قدرت، تهیه وسایل ارتکاب جرم، ارائه طریق ارتکاب جرم و تسهیل وقوع جرم است. قانونگذار در ماده ۱۲۷ قانون مجازات اسلامی مقرر کرده است در صورتی که در شرع یا قانون، مجازات دیگری برای معاون تعیین نشده باشد مجازات وی به ۴ دسته تقسیم می‌شود.

او در پاسخ به این سوال که مجازات قانونی برای معاونت در قتل در خصوص سلب حیات چیست؟ عنوان کرد: حبس تعزیری درجه دو یا سه مجازاتی است که برای برای مواردی چون سلب حیات  در نظر گرفته شده است، مجازات تعزیری درجه دو یعنی بیش از ۱۵ تا ۲۵ سال یا جزای نقدی بیش از ۱۵۰ میلیون ریال تا یک میلیارد ریال و مجازات تعزیری درجه سه یعنی بیش از ۱۰ تا ۱۵ سال یا جزای نقدی بیش از ۳۶۰ میلیون ریال تا ۵۵۰ میلیون ریال.

این وکیل دادگستری در خصوص مواردی چون سرقت حدی و قطع عمدی عضو، اظهار کرد: حبس تعزیری درجه ۵ یا ۶ برای چنین مواردی در نظر گرفته می‌شود، مجازات تعزیری درجه پنج یعنی بیش از ۲ تا ۵ سال حبس یا جزای نقدی بیش از ۸۰ میلیون ریال تا ۱۸۰ میلیون ریال و یا محرومیت از حقوق اجتماعی بیش از ۵ تا ۱۵ سال، همچنین ممنوعیت دائم از یک یا چند فعالیت شغلی یا اجتماعی برای اشخاص حقوقی یا ممنوعیت دائم از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی، مجازات تعزیری درجه ۶ نیز یعنی حبس بیش از ۶ ماه تا دو سال یا جزای نقدی بیش از ۲۰ تا ۸۰ میلیون ریال و یا شلاق از ۳۱ تا ۷۴ ضربه و تا ۹۹ ضربه در جرایم منافی عفت.

این کارشناس با اشاره به این موضوع که برای تحقق و موجودیت یک جرم لازم است سه رکن قانونی، مادی و روانی وجود داشته باشد تا بتوان مجازات را برای مرتکب آن اعمال کرد، تصریح کرد: رفتار مادی معاونت عموماً و اصالتاً مثبت و ایجابی است و با انجام اقدامی مثبت صورت می‌گیرد و به صورت ترک فعل دشوار اما در مواردی نیز محتمل است؛ هر چند که برخی حقوقدانان آن را ممکن نمی‌دانند چراکه اگر کسی از وقوع جرمی مطلع شود و با وجود اینکه قانوناً موظف است آن را گزارش دهد یا حضور نیروهای امنیتی را درخواست کند، از این اقدام امتناع کند، با تحقق عنصر روانی می‌توان عنوان معاون را بر او اطلاق کرد. چرا که در اینجا وحدت قصد و تقدّم و اقتران زمانی بین عمل وی و مباشر جرم وجود دارد.

محمدی در خصوص برخی مصادیق معاونت در جرم نیز، اظهار داشت: فردی معاون جرم محسوب می‌شود که دیگری را ترغیب، تهدید، تطمیع یا تحریک به ارتکاب جرم کند یا با دسیسه یا فریب یا سوءاستفاده از قدرت، موجب وقوع جرم شود. همچنین  در صورتی که فرد، وسایل ارتکاب جرم را بسازد یا تهیه کند یا طریق ارتکاب جرم را به مرتکب ارائه دهد یا وقوع جرم را تسهیل کند، معاون جرم محسوب می‌شود.

او در پاسخ به این سوال که ترغیب و تهدید به چه معناست؟ عنوان کرد: ترغیب به ایجاد میل و رغبت در دیگری برای انجام کاری گفته می‌شود که این امر به هر شیوه‌ای قابل انجام است؛ ترغیب نوعی از تحریک و مرتبه خفیف‌تری از آن است. در تحریک، شخص محرک تلاش می‌کند تا فکر و اراده ارتکاب جرم را در دیگری ایجاد کند اما در ترغیب شخص می کوشد تا از راه‌های گوناگون میل به ارتکاب جرم را که در دیگری موجود است، تقویت کرده و او را به ارتکاب جرم مصمم کند.

این وکیل ادامه داد: تهدید در لغت به معنای ترساندن و بیم دادن معنا شده و در اصطلاح به این معناست که فرد، دیگری را از طریق ایجاد ترس جانی یا مالی یا حیثیتی، به ارتکاب جرم وادارد. نکته مهم این است که تهدید تهدیدکننده باید موثر باشد و این تهدید، باید بیم و اضطرابی را در مباشر ایجاد کند و از این طریق، او را به ارتکاب بکشاند.

محمدی با بیان اینکه تهدید از مصادیق بارز اجبار معنوی است اما برای تحقق آن شرایطی لازم است، خاطرنشان کرد: از جمله آن که باید عمل انجام شده عرفا تهدید محسوب شود و به علاوه، عمدی باشد زیرا تهدید غیرعمدی وجود ندارد. همچنین تهدید باید غیر قانونی و نامشروع باشد و موجب سلب کامل آزادی اراده شود. تهدید امری نسبی است و بستگی به اوضاع و احوال تهدیدکننده و تهدیدشده از قبیل خصوصیات روحی، جسمی، سن، شخصیت، اخلاق و جنس آنها دارد و باید به نحوی باشد که عرفا تهدید تلقی شود.

وی با اشاره به مبحث تطمیع، یادآور شد: تطمیع از مصادیق معاونت در جرم بوده و به معنای به طمع انداختن مادی و مالی است. تطمیع نوع خاصی از ترغیب است؛ با این تفاوت که در تطمیع انگیزه‌ای که موجب مصمم کردن مجرم اصلی به ارتکاب جرم می‌شود، صرفاً جنبه مالی و مادی دارد. مثل اینکه قبل از وقوع جرم، مبلغی به او داده یا قول وجهی را به او بدهد. سوءاستفاده از قدرت که در قوانین سابق مورد اشاره قانونگذار قرار نگرفته بود، از ابداعات قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۹۲ است؛ بدین توضیح که اگر کسی از قدرت خود سوءاستفاده کند و باعث بروز جرم شود، قابل مجازات به عنوان معاون جرم است.

این حقوقدان در پایان گفت: در تعدادی از قوانین خاص دیده می‌شود که قانونگذار برای معاونت در آن جرایم، مجازات مشخص تعیین کرده است که در این موارد قاضی مکلف به اجرای مفاد آن خواهد بود و در غیر این صورت براساس ماده‌ ۱۲۷ قانون مجازات اسلامی عمل می‌شود. با توجه به صراحت این ماده، چنانچه مجازات دیگری در شرع یا قانون برای معاون تعیین نشده باشد به شرح مقرر در بندهای ذیل این ماده مجازات معاون تعیین می‌شود.