فضاسازی مثبت یا منفی درباره یک فیلم در انتخاب یا رد آن در جشنواره تأثیرگذار است/ شفاف‌سازی در عملکرد هیأت انتخاب غیرممکن و بی‌فایده است

منوچهر اکبرلو، منتقد و مدرس سینما، تئاتر و تلویزیون، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا اظهار داشت: از تجربه دیدن فیلم‌های موفق در جشنواره فیلم فجر در چند دهه اخیر به طور کل می‌توان شاخص‌هایی را در چهار دسته استخراج کرد.

اکبرلو خاطرنشان کرد: به عنوان مشخصه اول می‌توان به این مورد اشاره کرد که فیلم‌های کمدی و سرگرم‌کننده اولویت انتخاب کمتری دارند و جالب این است که تمایل تهیه‌کنندگان اینگونه فیلم‌ها نیز به جشنواره فیلم فجر کاهش یافته و آن‌ها فقط به اکران فیلمشان فکر می‌کنند. مشخصه دوم وجود رگه‌های توجه به مخاطب خاص در جشنواره فجر است. یعنی توجه به فیلم‌هایی که الزاماً اکران عمومی پیدا نمی‌کنند اما به نظر می‌رسد وجوه هنری در آن‌ها بارز است بیشتر به چشم می‌خورد.

این منتقد در ادامه گفت: مشخصه سوم توجه کامل به نام کارگردان است؛ به این معنی که لیستی نانوشته از کارگردانانی وجود دارد که حتی قبل از شروع ساخت فیلمشان مشخص است که باید در جشنواره حضور داشته باشند. مشخصه پایانی تهیه‌کننده فیلم است. نام، سابقه و ارتباطات تهیه‌کننده در راه‌یابی فیلم به جشنواره بسیار تعیین‌کننده است.

او افزود: از آنجایی که جشنواره مدیریت ثابتی ندارد و مدیران هم به شدت تابع فضای خاص و کوتاه مدت دوره مدیریتی خود هستند نه در فراخوان و نه در انتخاب هیأت داوران و هیأت انتخاب قاعده مشخصی وجود ندارد. برای همین است که گاه می‌شنویم فیلم‌هایی خارج از نگاه هیأت انتخاب به جشنواره راه یافته‌اند یا انتخاب‌های داوران جشنواره در روز آخر تغییراتی پیدا کرده است. چنین اتفاقاتی به این معنی است که فضاسازی مثبت یا منفی درباره یک فیلم روی انتخاب یا رد آن بسیار تعیین‌کننده است.

اکبرلو در ادامه اظهاراتش تصریح کرد: فراموش نکنیم که در حال حاضر به جز معدود فیلم‌هایی که به سفارش و نظارت مستقیم سازمان سینمایی و بنیاد فارابی ساخته می‌شوند، ساخت باقی فیلم‌ها با پشتیبانی صاحبان سرمایه و نگاه‌های مختلف انجام می‌شود.

این منتقد درباره شفاف‌سازی نسبت به عملکرد هیأت انتخاب و داوران جشنواره فیلم فجر، گفت: در همه جشنواره‌های هنری ادبی ایران این درخواست وجود دارد که هیأت انتخاب یا داوری درباره فیلم‌ها و انتخاب نشدن بعضی آثار توضیح بدهند. تجربه سال‌ها داوری من نشان می‌دهد این خواسته نه تنها امکانپذیر نیست، بلکه فایده‌ای ندارد چرا که هر چه داوران یا هیأت انتخاب درباره عدم انتخاب اثری خاص توضیح بدهد صاحبان فیلم‌های رد شده حاضر به پذیرش توضیحات نیستند. در برخی موارد این تجربه انجام شده اما از بین صدها صاحب اثر یک مورد نبوده که اعلام کند با استدلال هیأت داوری یا انتخاب در عدم پذیرش اثرش موافق بوده است. بنابراین این کار نه فایده دارد و نه امکانپذیر است.

او در پایان خاطرنشان کرد: در دیگر کشورها نیز چنین کاری رخ نمی‌دهد و در فقط در ایران است که این خواسته وجود دارد و دلیل آن دولتی بودن جشنواره‌ها و حضور پیدا و آشکار سیاست در انتخاب‌ها است که شک را به وجود می‌آورد. تا زمانی که جشنواره تابع مدیران دولتی است و مدیران هم تابع فضای سیاسی روز، این تردیدها همواره وجود خواهد داشت و باید جشنواره فیلم فجر را به همین شکل کنونی پذیرفت یا مانند بسیاری از فیلمسازان عطایش را به لقایش بخشید.