میراث فرهنگی ایران جان ماست/ از حافظه تاریخی استفاده کنیم

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، پنل «چالش های میراث فرهنگی بشر در جهان امروز» در خلال نشست هم اندیشی حفاظت از اموال فرهنگی ملت ها و میراث جهانی صبح امروز ۷ بهمن ماه در کتابخانه ملی برگزار شد.

در ابتدای این برنامه مهدی حجت بنیانگذار سازمان میراث‌فرهنگی گفت: وقتی تعداد آثار فرهنگی را نگاه می کنیم، می بینیم مجموع داشته های ما، با ارزش است. یادم است در اواسط جنگ ایران و عراق من به یونسکو رفتم و از این موضوع شکایت کردم که بر اساس علامت به خصوصی که وجود دارد نباید یک سری مراکز فرهنگی بمباران شود. شکایت ما این بود که صدام بیمارستان، موزه شوش و ... را بمباران می کند. آنها پذیرفتند که کنوانسیون باید مورد تجدید نظر قرار بگیرد.

وی افزود: هر موجودی را به عزیزترین چیزش نسبت می دهند. میراث فرهنگی ایران جان ماست و گاهی جان ما تهدید می‌شود. من در اینجا می گویم حمله به ۵۲ نقطه فرهنگی ایران توسط ترامپ فقط یک تهدید نبوده است بلکه نشانه گرفتن جان ما بوده است ضمن اینکه باید عنوان کنم ما مواریث معنوی و مادی داریم یکی از عظیم ترین مواریث ما سردار سلیمانی بود که به این میراث تعرض شد.

در ادامه سید احمد محیط طباطبایی رئیس کمیته علمی موزه های ایران (ایکوم)  اظهار کرد: چیزی که از تفکر انسانی به شکل مادی و غیر مادی محافظت می‌کند موزه است. به همین منظور کنوانسیونی وجود دارد که باید از میراث فرهنگی حفاظت کند. سازمان نظارت میراث فرهنگی باید تمام میراث فرهنگی و موزه ها را نقشه گذاری و خرید قانونی قبل از تهاجم ایجاد کند. ضمن اینکه نیروهای مهاجم باید این موضوعات را رعایت کنند و نباید به مراکز فرهنگی تعرض کنند. به نظر تهدیدی که ترامپ کرده است، می تواند به یک فرصت تبدیل شود و جامعه ما به آن توجه کند. برای مثال یکی از موارد مهم تفکیک مکان های نظامی از میراث فرهنگی است تا بهانه را از متجاوزان بگیرد. تفکیک مکان های نظامی از میراث فرهنگی سال ها متوقف بوده است و باید این کار را در بعد ملی و فراملی انجام دهیم. این فرصت مهمی است که نگاه موزه ای و نگاه حفظ گذشته برای آیندگان داشته باشیم چراکه ما باید این میراث را به آیندگان منتقل کنیم.

پوریا عسکری استاد دانشگاه علامه طباطبایی نیز توضیح داد: حقوق بین‌الملل حاصل تجربه زیستن است. ما آزمون و خطا می کنیم، به نقاط و تجربه های تاریخی می رسیم که تلخ هستند و چون به این نقاط نزدیک می شویم قانونگذاری می کنیم تا دوباره شاهد آن اتفاقات نباشیم. از حافظه تاریخی استفاده کنیم و به دیده هایمان برگردیم. ما در جنگ ها می بینیم که یک سری اهداف خاص مورد حمله قرار می گیرد تا هویت و ارزش های یک ملت به تاراج برود. بنابراین بعد از اینکه چنین تجربه‌ای بشر داشته به کنوانسیون ها رسیده و مقرر کرده است که چه در زمان صلح و چه جنگ، از اموال فرهنگی مراقبت شود.

وی افزود: کنوانسیون لاهه اشاره کرده و تعریف درستی از اموال فرهنگی داده است. واقعیت این است آنچه امروز به عنوان اموال فرهنگی می شناسیم تفسیرهای بزرگتری دارد و شامل همه کتابخانه ها، موزه ها و ... می شود. این تجربه زیستی در جنگ ها بیشتر نمایان می‌شود. در پالمیرا، عراق و ... دیدیم که باید بیشتر و بیشتر در جهت حمایت از اموال فرهنگی حرکت کنیم. باید بین اموال فرهنگی و نظامی تمایز قائل بود و اموال فرهنگی از قسمت های نظامی دور شوند چراکه حق بشریِ فرهنگ، مهم است. اگر امروز از اموال در جهت حمایت از فرهنگ صحبت می کنیم به این برمی گردد که فرهنگ ها مهم هستند. این حق ها هویت ما هستند. اگر این ریشه های تاریخی نباشند هویت بشری مورد سوال قرار می‌گیرد. ضمن اینکه باید به چند نکته توجه شود اینکه هرگونه تعرضی به این «حق بر فرهنگ» می تواند ایجاد مسئولیت بین‌المللی برای دولتی کند که این اقدام را کرده است. دیوان بین‌المللی دادگستری روی این مسأله تاکید کرده که اگر قصدی دال بر نابودی فرهنگ یک کشور وجود دارد، این مساله می تواند یک نسل زدایی فرهنگی باشد و این الزاما همیشه با کشتن آدم ها شکل نمی‌گیرد بلکه با نابودی فرهنگ هم پیش می آید. این حملات دقیقا مصداق مسایل جنگی است که بارها توسط محافل و سازمان‌های مختلف مورد تاکید قرار گرفته است.

سپس حجت بیان کرد: خود کنوانسیون ها و اسناد جزو میراث معنوی بشری است ما زمان های طولانی را سپری کردیم تا به تجربیات این چنینی و قراردادهای بین‌المللی برسیم. من وقتی تهدید ترامپ را شنیدم نامه‌ای به نهادهای ذی صلاح بین المللی نوشتم و کپی آن را برای همه کمیته های بین‌المللی فرستادم اما تنها جوابی که دریافت کردم این بود که باید از اموال حفاظت شود اما برایم جالب بود که ایرلند بلافاصله به ما پاسخ داد و گفت هر کمکی از ما بر می آید انجام می دهیم. از سوی کمیته آمریکا هم نامه ارسال شد که گفتند ما مطلقا نظرمان با رییس جمهور یکی نیست و حرف های او را قبول نداریم، فکر می کنیم حرف او بیجاست بنابراین هر اقدامی برای حفاظت از اموال ایران انجام می دهیم. این نامه انعکاس خوبی در جهان داشت. من حقیقتا نگران تعرض جنگی به میراث فرهنگی نه تنها در کشور خودمان بلکه در هیچ جای جهان نیستم ولی موانع و مشکلات دیگری برای صیانت از آثار وجود دارد که باید به آن توجه کرد.

در ادامه محیط طباطبایی توضیح داد: شماره گذاری تمام بخش های فرهنگی کشور از جمله کارهایی است که باید انجام دهیم. ما باید یک لیست قرمز در زمان صلح داشته باشیم اما همه کشورها در زمان بحران این لیست را تهیه می کنند. تفکیک فضای میراث فرهنگی از فضای نظامی بسیار مهم و بدیهی است که می تواند عملی شود. کشوری مثل ما فرهنگ و تاریخی فراتر از قوم و نژاد دارد که دنیا برای این فرهنگ احترام قایل است. ما باید رفتاری را رقم بزنیم که دیگران هم از این الگو برای حفاظت از میراث بشری استفاده کنند.

عسکری هم گفت: ما در مورد همه تعهدات حقوقی، درباره رعایت آنها صحبت می کنیم اما در مورد برخی تعهدات حقوقی علاوه بر اینکه تعهد به رعایت وجود دارد یک‌ تعهد ثانویه وجود دارد و آن تعهد «تضمین به رعایت» است. منظور این است که شما به عنوان یکی از متعهدها از سایر دولت ها هم «رعایت تعهد» را بخواهید.‌ معنی ساده تعهد عام و شمول این است که از نقض آن جامعه بین‌المللی در کلیت متاثر می‌شود بنابراین این موضوع باید رعایت شود.