ساختمان قدیم اداره بندر و کشتیرانی خرمشهر به ثبت ملی رسید

به گزارش خبرنگار برنا از خرمشهر، حفاظت از آثار گذشتگان نه به‌عنوان پدیده‌های نمادین بلکه به دلیل شناخت سیر تحول و تکامل تاریخ شهرسازی و شهرنشینی اهمیت و ضرورت دارد.

بناهای تاریخی و ارزشمند به‌ عنوان عناصر هویت‌ بخش شهر محسوب می شوند که با وجود ویژگی‌های خاص و منحصر به‌ فرد خود از دیگر بخش‌ها متمایز شده و نه‌ تنها از بُعد فرهنگی بلکه در ابعاد اجتماعی و اقتصادی نیز می‌توانند نقش مهمی در توسعه شهری ایفا نمایند.

علاوه بر این، این تک عنصرها و مکان‌های ارزشمند بخشی از حافظه‌ی تاریخی و خاطره‌ی ساکنان هر شهر می باشند که گاهی در پی یک واقعه مانند جنگ در شهر باقی مانده‌اند. حفظ خاطرات و توجه به آنها می تواند حس تعلق خاطر به فضا را بیشتر و حس تاثیر گذاری بر فضا را توسط انسان تقویـت کند.

رشد روز افزون فرهنگی و اجتماعی شهرها موجب ایجاد نوعی احساس نیاز به خاطرات و تعلق خاطر آنها به گذشته تاریخی و اصالت خود شده است که از طریق حفظ نشانه ها و عناصر ارزشمند موجود در شهر چه از نظر معنوی و چه از نظر کالبدی و فیزیکی می توان به این احساس نیاز پاسخ گفت.

بر این اساس برای جلوگیری از تخریب و از بین رفتن تکدانه‌های تاریخی و ارزشمند موجود در هر شهر و همچنین کمک به حفاظت و تاب‌آوری آنها، در مرحله ی اول مستندنگاری، در مرحله ی دوم در صورت جذب سرمایه گذار مرمت و احیا بنا با کاربری متناسب و در مرحله سوم ثبت این بناهای ارزشمند در لیست آثار ملی کشور می باشد.

ساختمان قدیم اداره بندر و کشتیرانی خرمشهر یکی از این بناهای ارزشمند، هویت ساز و بسیار موثر در مسایل استراتژیک خرمشهر و همچنین دوران دفاع مقدس بوده که به منظور تاب آوری بیشتر به مناسبت روز سوم خرداد در لیست آثار ملی دفاع مقدس این شهرستان به ثبت رسید.

این ساختمان ارزشمند در سال ۱۳۳۴ ه.ش. با الهام از سبک معماری شیکاگو، در مجاورت اسکله‌های موجود در اروندرود احداث شده و در سال در سال ۱۳۴۰ ه.ش. به‌ عنوان یک ساختمان کاملا مدرن اداری تجهیز شده و مورد استفاده قرار گرفته است. آغاز مدرنیسم را می‌توان از مکتب شیکاگو یا رئالیسم دانست. مکتب شیکاگو منشور اولیه‌ی معماری مدرن است که در این دوره برای اولین بار ساختمان‌های بلند با اسکلت فلزی و پنجره‌های عریض طولی احداث شدند. در این سبک سعی شده از فرم‌های پیچیده‌ی دوران گذشته دوری شود و فرم‌هایی خالص طراحی و اجرا شوند که وحدت میان سازه(استراکچر) و فرم را نمایان سازند. مهمترین ویژگی این سبک وحدت بین فن و معماری است.

 نوشته‌های حک شده بر روی دیوارهای این بنای ۶۴ ساله، گویای این است که، هم نیروهای خودی و هم دشمن از این محل به‌ عنوان سنگر استفاده نموده‌اند. این ساختمان در زمان اشغال خرمشهر مقر نیروهای بعثی بوده و در دوران مقاومت ۴۵ روزه، پس از آزادسازی خرمشهر و در طول دوران جنگ تحمیلی به‌ عنوان سنگر رزمندگان اسلام بوده است. این بنا به‌دلیل قرار گیری در کنار اروندرود(مرز آبی با کشور عراق) به‌ عنوان یکی از مکان‌های مهم استقرار نیروهای مدافع شهر در مقابل حملات دشمن بوده و در دفاع از شهر، نقش مهمی داشته است.

بنای قدیم بندر با مصالح مدرن از قبیل: سقف ها و ستون های بتنی و دیوارهای آجری و سازه ای بسیار مقاوم بر پا شده است. در این بنا حتی تابشبندها تایل های بتنی می باشند. بخش اعظمی از نمای جنوبی بنا که رو به رودخانه اروندرود و در واقع خط مقدم جنگ بوده، آسیب جدی دیده است. مقاومت و ایستایی ساختمان به قدری بوده که علی رغم تخرب کلی دیوارهای غیر باربر داخلی و بخش هایی از نمای جنوبی، همچنان استوار مانده است.

طرح باز زنده سازی و احیا این بنای ارزشمند در سال ۱۳۹۵ توسط اداره میراث فرهنگی شهرستان خرمشهر تهیه شد که مبنی بر این طرح کاربری پیشنهادی برای بنای ارزشمند ساختمان اداری قدیم بندر خرمشهر "موزه ی دریا و تاریخ دریا نوردی" است. امید که هر چه سریع تر این طرح اجرا شود زیرا ایجاد چنین موزه ای می تواند تاثیرات چشمگیری در توسعه صنعت گردشگری منطقه رقم بزند.

نجلا درخشانی

کارشناسی ارشد مرمت و احیا بناها و بافت های تاریخی

سجاد پاکـگُـهر

کارشناسی ارشد مرمت و حفاظت آثار فرهنگی - تاریخی

مدیر اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگی شهرستان خرمشهر