اسلام، فراتر از همه" ایسم" ها

تاریخ علم، تاریخ فلسفه، تاریخ فکر، و... پر است از صفحاتی که پیرامون ایسم ها نوشته شده است و هر کدام آمده و نقش خود را -سوای مثبت یا منفی – ایفا کرده و رفته اند و از آن ها جز نامی نمانده است آن هم نه در افکار مردمان نسل های بعد که در کتاب های خاص علمی و تاریخی، که قشری خاص به مطالعه آن می پردازند. کمونیسم به موزه تاریخ سپرده شد. پیش از آن هم دیگران رفتند و کاپیتالیسم و لیبرالیسم و... هم ناگزیر این مسیر را طی خواهند کرد هرچند دیر تر اما این تکلیف محتوم همه مکاتبی است که بشر با همه توانایی های خود پی ریخته است. دلیلش هم روشن است؛ بشر با همه توان و گستره دانش و ظرفیت هایی که دارد، "محدود" است و در حصر زمان و زمین قرار می گیرد حال آنکه هم نیاز های نامحدود دارد و هم تکالیف نوشونده که باید برای تمشیت آنان به مکتبی وصل شود که اندیشه ای محدودیت ناپذیر آن را طراحی و متناسب با توان و نیاز انسان آن را اجرایی کرده است. این جاست که به مکاتب الهی و به ویژه کامل ترین آن یعنی اسلام می رسیم. مکتبی که بن مایه اش اخلاق و حق و عدالت است و جانمایه پیروانش نیز از همین جنس است. انسان تراز اسلام، اخلاق مدار است. به این معنا که زیبایی های فکری و معرفتی را به رفتار در می آورد. در جامعه اخلاقی، آرامش نه حق که روزی مردمان است و این خود فضا می سازد برای رشد و شکوفایی انسان. رشدی که در میان انسان یا طبقات اجتماعی قربانی نمی گیرد بر خلاف توسعه برخاسته از مکاتبی چون لیبرالیزم که در مسیر خود قربانیان پر شماری گرفته است. رشد در نگاه دین به آبادانی می رسد اما توسعه می تواند تخریب های گسترده ای هم به همراه داشته باشد. به فرایند توسعه در تسلیحات و قدرت طلبی فرعون ها نگاه کنید؛ هیروشیما و ناکازاکی و ویتنام و عراق و جنگ جهانگیر اول و دوم و ... نتیجه توسعه زور مدار و زاییده مکاتب دنیایی است اما در جغرافیای فکری اسلام، به جای توسعه، با مقوله ای به نام "پیشرفت" مواجهیم که نه تنها نمی کشد که جان می بخشد و شکوفایی می آفریند و بستر می سازد برای شکوفایی استعداد ها. تقابل ها را هم چنان سامان می دهد که حد اقل خسارت را داشته باشد و در جنگ ها نه تنها به صیانت از انسانیت و اخلاق و رواداری حتی با دشمن می گوید که برای حراست از حق طبیعت و آب و درخت و زمین و حیوانات نیز در گرماگرم جنگ هم "باید" هایی الزام آور بیان می کند. فکر می کنم ما اگر دو روی سکه جنگ و صلح را در میان مکاتب ببینیم در خواهیم یافت آنچه انسان بدان نیاز دارد رواج سکه اسلام است و چون این نیاز فطری و قطعی است می توان گفت، ماناترین شیوه زندگی و بهترین مسیر برای مردمان همین است؛ اسلام. دلیلی که برای ماندگاری و فراگیری آن بعد از همه ایسم ها می توان ارائه کرد هم همین سازگاری آن با سازمانی فکری و حیاتی انسان است.

عباس محمدیان

رئیس بسیج رسانه خراسان رضوی