خرید در جمعه ای که سیاه سیاه است

به گزارش برنا؛ شاید یکی از معنادارترین تصاویری که پس از پدیده بلک فرایدی مشاهده می شود، یک پیک موتوری است که انبوه خریدهای اینترنتی یک شخص را به درب منزل او می برد و با ذوق و شوق خریدار رو به رو می شود و شاید در ذهن او سوالات زیادی در خصوص این ذوق و شوق نیز به وجود آید و بسیار متعجب شوید. حیرت و سردرگمی که ریشه در اختلاف شدید طبقاتی دارد. اختلافی که این روزها میان طبقه متوسط و پایین جامعه نیز زیاد شده است به گونه ای که آن پیک موتوری حتی خبر ندارد، جمعه ای را که پشت سر گذاشته است، میلیون ها نفر در سراسر جهان، ماه ها منتظر فرا رسیدن آن بوده اند و او از همه جا بی خبر سخت در تلاش برای تامین اجاره بهای منزل خود است. شکافی که برخی آسیب شناسان اجتماعی آن را محصول تکنولوژی و مدرنیته می دانند و بر این باور هستند که تبعات منفی زیادی در پی دارد.

تاریخچه بلک فرایدی 

قانونی نانوشته در گذشته بین حسابداران رایج بود که در ترازنامه ‌های خود، اگر صورت سود و زیان آنان منجر به ضرر می‌شد، از جوهر قرمز استفاده می‌کردند. استفاده از جوهر قرمز رنگ، تنها جهت نمایان‌تر شدن ضرر بود اما اگر صورت سود و زیان به سود ختم می شد، از جوهر مشکی استفاده می‌ کردند. در سال های ابتدایی نیمه دوم قرن بیستم، حسابداران روز بعد عید شکرگزاری، حساب‌ های خود را مشکی رنگ می‌ دیدند. این روز سرآغاز موج سود و خریدهای پیش از عید به حساب می ‌آمد. از این رو، بین خود آن را بلک فرایدی نام‌ گذاری کردند.

این تاریخچه نشان دهنده آن است که سودجویی یکی از اصلی ترین علل شکل گیری این پدیده در جهان است. امروزه در کشورمان با سوق پیدا کردن جمعه سیاه به فضای مجازی شاهد هستیم در ظاهر فروشگاه‌ های آنلاین شرکت کننده در این حراج بزرگ روی کالاهای‌ خود تخفیفی سنگین ارائه  داده تا توجه مشتریان را جلب ‌کنند اما پشت تمام این تبلیغات گسترده تخفیف‌ های ویژه و استثنایی آن ها تنها ترفندی نهفته است.

تبعات اجتماعی جمعه سیاه چیست ؟

امان الله قرایی مقدم، از اساتید برجسته جامعه شناسی و آسیب شناس در این خصوص به خبرنگار برنا گفت: جمعه سیاه با وجود اینکه برای بسیاری خوشحال کننده است اما به علت وجود شکاف طبقاتی می تواند منجر به ایجاد یاس و ناامیدی در برخی از طبقات جامعه شود به خصوص در این روزها که جامعه درگیر یک بحران به نام کرونا است و بسیاری از خانواده ها را درگیر خود کرده است. 

او افزود: قاعدتا دادن تخفیف زیاد به مردمی که توان اقتصادی خوبی ندارند می تواند خوشایند باشد و حتی یک شادی ایجاد کند اما بلک فرایدی علاوه بر ایجاد یاس و ناامیدی و در کنار اثرات اینکه اجازه خرید به افرادی می دهد که شاید در ایام دیگر سال توان خرید ندارند، دو آسیب جدی را با خود حمل می کند. نخست سواستفاده از این روز و در وهله بعد ترویج مصرف گرایی و تجمل گرایی در جامعه است که هر کدام تبعات منفی زیادی در پی دارند.

این آسیب شناس اجتماعی تصریح کرد: بارها مشاهده شده است که قیمت کالایی که قرار است به فروش برسد 50 درصد به صورت ناگهانی افزایش پیدا می کند و در بلک فرایدی به آن تخفیف 40 درصدی می خورد و متاسفانه بر این موارد نیز از طریق اصناف نظارت نمی شود. 

قرایی مقدم با اشاره به دومین پیامد ناخوشایند جمعه سیاه برای هر جامعه ادامه داد: بسیاری از جامعه شناسان در یک نقل قول مشترک بر این باور هستند که فناوری، فرهنگ با خود می آورد، فناوری، سبک زندگی را متفاوت می کند، فناوری، مصرف گرایی و تجمل می آورد، فناوری، فخرفروشی می آورد که تحت نام پتلاژ شناخته می شود. این مقوله در ابتدا در اقوام سرخ پوست رایج شد و آن ها بر این باور بودند که سفیدپوستان با دستان خود می جنگند، در صورتی که ما با دارایی ها و اموال خود می جنگیم. به معنای ساده تر می توان اینگونه گفت؛ به هدر دادن اموال و دارایی ها در راستای از بین بردن دیگران.

این استاد جامعه شناسی خاطرنشان کرد: پتلاژ امروز دقیقا به واسطه عواملی همچون بلک فرایدی وارد سبک زندگی ما شده است و فرد در صورتی که از کالای مورد نظر یک عدد نیاز دارد اما به تعداد فراوان از آن خریداری می کند. متاسفانه در برهه ای از زمان قرار گرفته ایم که آن را «شی سروری» باید نام گذاری کرد. به این معنا که افراد به واسطه اشیایی که دارند می خواهند برای خود شخصیت دست و پا کنند.

او در پایان گفت: بزرگ ترین آفت این پدیده ها که در روزهایی همچون بلک فرایدی و سایر حراجی های دیگر و مال ها رقم می خورد، هدر دادن منابع کشور، شکاف طبقاتی و اسراف است. عملا با این اقدام طبقات پایین تر از دست یابی به منابع باز می مانند. پیتریم سوروکین علت گرایش انسان ها به چنین پدیده هایی را در این می داند که از قرن 16 به بعد انسان به سمتی گرایش پیدا می کند که صرفا به آن چیزی که می بیند، اهمیت می دهد. 

کلاهبرداری در پوشش بلک فرایدی

سرهنگ علی محمد رجبی، رئیس مرکز تشخیص‌ و پیشگیری از جرایم سایبری پلیس فتا ناجا در این خصوص گفت: هر ساله بعد از بلک فرایدی شاهد شکایت تعداد قابل توجهی از مردم به خاطر کلاهبرداری‌های صورت گرفته در خریدهای آنلاین این حراج های بی سابقه هستیم.

او افزود: یکی از روش‌های کلاهبرداری در حراج جمعه سیاه به این صورت است که کالای تبلیغ‌ شده با کالای تحویل داده ‌شده به خریدار از نظر کیفیت و مشخصات همچنین از نظر اصالت و جنس کالا متفاوت است. بسیاری از کالاهایی که در این حراج از سوی فروشگاه‌های آنلاین با تخفیفات ویژه تبلیغ می‌شود، کالای تقلبی یا دست چندم است و با استفاده از شیوه حراج بلک فرایدی برخی از فروشنده‌ها می‌توانند کالاهای قدیمی خود را به راحتی بفروشند.

سرهنگ رجبی از شهروندان درخواست کرد که در حراج جمعه سیاه از شبکه‌ های اجتماعی به صورت مستقیم خرید نکنند چرا که تضمینی برای ارائه کالا با همان اصالت و کیفیت معرفی شده وجود ندارد.

او در ادامه گفت: قیمت برخی کالاهای حراج شده از قیمت واقعی آن در بازار بالاتر است. به عنوان مثال در حراج آنلاین جمعه سیاه کالا تخفیف ۵۰ درصدی خورده اما شاید حتی ۱۰ درصد گران ‌تر از قیمت بازار باشد.

رئیس مرکز تشخیص‌ و پیشگیری از جرایم سایبری پلیس فتا ناجا به امکان ارسال نشدن کالای خریداری شده در حراج از سوی فروشگاه‌های تقلبی اشاره کرد و افزود: برخی فروشگاه‌ هایی که در این حراج شرکت و در گروه‌ های اجتماعی تبلیغات فراوانی می‌ کنند، اصلا وجود خارجی ندارند و فروشگاه‌ هایی هستند که از سوی مجرمان سایبری برای این روز خاص طراحی شده‌اند.

او تصریح کرد: ثبت نام شهروندان برای حضور در حراج جمعه سیاه از سوی برخی فروشگاه‌ های آنلاین با ادعای محدودیت کالاهای تخفیف خورده با درصد بالا برای سرقت اطلاعات هویتی شهروندان است که در آینده از این اطلاعات سواستفاده می‌کنند.

سرهنگ رجبی به هدایت خریداران حراج بلک فرایدی به درگاه ‌های بانکی فیشینگ اشاره کرد و گفت: در پی این امر شاهد سرقت اطلاعات بانکی شهروندان و خالی شدن حساب بانکی آنان هستیم.

چرا شنبه نه ؟

بی شک هیچ شهروند و هیچ جامعه شناس و هیچ مسئولی مخالف فروش های فوق العاده و ارائه تخفیف در راستای خرید آسان تر شهروندان در این روزهای سخت اقتصادی نیست اما سوالی که در این میان مطرح می شود این است که به چه علت برخی از فروشندگان با سواستفاده از این پدیده شرایط سختی را برای خریداران قرار داده و آن ها را به سمت ورطه ای سوق می دهند که هیچ منفعتی برای شهروندان ندارد. پدیده ای که هیچگونه شفافیت مالی در خصوص آن وجود ندارد و با انبوه تبلیغات گسترده آن را به یک پای ثابت مناسبت های جهانی بدل کرده اند. مناسبتی که می توانست با تعمیم به روزهای دیگر نیز اهداف خیرخواهانه خود را برای شهروندان به واقعیت نزدیک تر کند.

//انتهای پیام: 7