روایتی خواندنی از اولتیماتوم روسیه به ایران پس از انقلاب مشروطه در «اختناق ایران»

به گزارش برنا، ویلیام مورگان شوستر مستشاری امریکایی بود که در سال 1289 پس از انقلاب مشروطه به ایران آمد و برای رفع نابسامانی‌های اقتصادی سِمَت خزانه‌دار کل ایران را به‌عهده گرفت. اما با گذشت هشت ماه از خدمت او، روسیه به دولت ایران اولتیماتوم داد که اگر شوستر از ایران خارج نشود، به ایران حمله خواهد کرد. اگرچه مجلس در برابر این تهدید مقاومت کرد، دولت به آن تن داد. شوستر خاطرات آن هشت‌ ماه را با عنوان اختناق ایران منتشر کرد که امروز از جمله منابع دست اول سال‌های پس از مشروطه در ایران به‌ شمار می‌رود. اختناق ایران با درآمد شوستر درباره‌ی وضع سیاسی ایران در سال‌های پیش از مشروطه تا ورود او به ایران آغاز می‌شود. سپس شوستر آنچه را بر خودش گذشته نقل می‌کند. در این چاپ پیوست‌هایی هم به کتاب اضافه شده است: متن قانون اساسی، قرارداد 1907 روسیه و انگلیس، مقاله‌ی شوستر در تایمز لندن در انتقاد از سیاست روسیه و انگلیس، نامه‌نگاری‌های شوستر و سفیر بریتانیا در تهران و ...

ویلیام مورگان شوستر حقوقدان و کارشناس مالی امریکایی در 1877 در واشنگتن متولد شد. او بیش از همه به‌خاطر حضور هشت‌ماهه‌اش در ایران به عنوان رئیس خزانه‌داری کل ایران در سال‌های پس از استبداد صغیر شناخته می‌شود. شوستر در سال 1899مسؤول گمرک کوبا شد و در 1901 به فیلیپین رفت و گمرک این کشور را به‌دست گرفت. در سال 1910 وزیرمختار ایران در امریکا از دولت امریکا خواست که یک کارشناس امور مالی توانا و پاکدست به دولت ایران معرفی کند تا به اصلاح امور مالی بپردازد و اهداف دولت نوپای مشروطه را پی بگیرد. به این ترتیب شوستر در 1911 به ایران آمد. اما در بحبوحه‌ی درگیری‌های دولت و مجلس ایران و حضور نیروهای نظامی روسیه تنها هشت ماه در ایران به کار مشغول بود و به خواست کابینه از کار خود استعفا داد و به کشورش بازگشت. شوستر بلافاصله پس از بازگشت به امریکا مشاهدات خود را مکتوب کرد و در قالب کتاب اختناق ایران منتشر کرد که امروز از جمله اسناد ارزشمند آن برهه‌ از تاریخ ایران است. شوستر در 1960 در نیویورک درگذشت.

کتاب «اختناق ایران» توسط حسن افشار ترجمه شده است. او در سال 1332 در میاندوآب زاده شد. او سه سال در دانشگاه ملی در رشته‌ی معماری و شهرسازی تحصیل کرد، اما این رشته را نیمه‌کاره رها کرد و برای تحصیل در رشته‌ی سینما به امریکا رفت. او پس از اتمام تحصیلاتش در 1359 به ایران بازگشت و کار ترجمه را آغاز کرد. این نخستین ترجمه‌های حرفه‌ایش کتاب‌هایی در زمینه‌ی سینما بود. افشار تاکنون حدود 60 کتاب در زمینه‌های گوناگون، به‌خصوص تاریخ و ادبیات، ترجمه کرده است و شمار کتاب‌های ویراسته‌ی او به بیش از صد کتاب می‌رسد.