اعمال روز پانزدهم ماه رمضان

دعای پیامبر (ص) در شب پانزدهم رمضان (اقبال الاعمال)

الجزء الأول؛ أبواب أحکام شهر رمضان؛ الباب التاسع عشر فیما نذکره من زیادات و دعوات فی اللیله الخامسه عشر و یوم‌ها

جلد اول، باب‌های احکام ماه رمضان؛ باب نوزدهم اعمال و دعاهای وارد شده در روایات در شب و روز پانزدهم ماه:

و فیها عده روایات ما نختاره من عده روایات فی الدعوات

اعمال شب پانزدهم عبارت‌اند: ۴. دعاهای مخصوص این شب.

و أما الدعوات فمنها دعاء آخر فی هذه اللیله

دعاهای این شب عبارت‌اند از: (سومین) دعای شب پانزدهم:

الْحَنَّانُ أَنْتَ سَیِّدِی الْمَنَّانُ أَنْتَ مَوْلَایَ الْکَرِیمُ أَنْتَ سَیِّدِی الْغَفُورُ [الْعَفُوُّ] الرَّحِیمُ

آقای من، تو بسیار مهربانی. مولای من، تو بسیار عطاکننده‌ای. آقای من، تو بزرگواری. مولای من، تو بسیار گذشت‌کننده‌ای

أَنْتَ مَوْلَایَ الْحَلِیمُ أَنْتَ سَیِّدِی الْوَهَّابُ أَنْتَ مَوْلَایَ الْعَزِیزُ أَنْتَ سَیِّدِی الْقَرِیبُ أَنْتَ مَوْلَایَ الْوَاحِدُ

[بسیار آمرزنده و مهربانی]. آقای من، تو بردباری. مولای من، تو بسیار بخشنده‌ای. آقای من، تو سربلندی. مولای من، تو نزدیکی. آقای من، تو یگانه‌ای.

أَنْتَ سَیِّدِی الْقَاهِرُ أَنْتَ مَوْلَایَ الصَّمَدُ أَنْتَ سَیِّدِی الْعَزِیزُ أَنْتَ مَوْلَایَ الْبَارِی

مولای من، تو چیره‌ای. آقای من، تو بی‌نیازی. مولای من، تو سرافرازی.

صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ تَجَاوَزْ عَنِّی إِنَّکَ أَنْتَ الْأَجَلُّ الْأَعْظَم‌

بر محمّد و آل محمّد درود فرست و مرا بیامرز و بر من رحم کن و از من درگذر، به راستی که تو والاترین و بزرگ‌ترین هستی.

دعای پیامبر (ص) در شب پانزدهم رمضان (بلدالامین)

وَ ذَکَرَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الصَّفْوَانِیُّ فِی کِتَابِ بُلْغَهِ الْمُقِیمِ وَ زَادِ الْمُسَافِرِ

در کتاب‌های بلغه المقیم و زاد المسافر، عبد الله الصفوانی نقل کرده است که:

أَنَّ النَّبِیَّ ص کَانَ یَدْعُو بِهَذِهِ الْأَدْعِیَهِ فِی لَیَالِی شَهْرِ رَمَضَانَ اَللَّیْلَهِ اَلْخَامِسَ عَشْرَهَ

پیامبر صلی الله علیه و آله به این دعاها را در شب‌های ماه رمضان می‌خواندند. شب پانزدهم:

یَا جَبَّارُ أَنْتَ سَیِّدِیَ اَلْمَنَّانُ أَنْتَ مَوْلاَیَ اَلْکَرِیمُ أَنْتَ سَیِّدِیَ اَلْغَفُورُ أَنْتَ مَوْلاَیَ اَلْحَلِیمُ

أَنْتَ سَیِّدِیَ اَلْوَهَّابُ أَنْتَ مَوْلاَیَ اَلْعَزِیزُ أَنْتَ سَیِّدِیَ اَلْقَدِیرُ أَنْتَ مَوْلاَیَ اَلْوَاحِدُ أَنْتَ سَیِّدِیَ اَلْقَائِمُ

أَنْتَ مَوْلاَیَ اَلصَّمَدُ أَنْتَ سَیِّدِیَ اَلْخَالِقُ أَنْتَ مَوْلاَیَ اَلْبَارِئُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ

وَ اِغْفِرْ لِی وَ اِرْحَمْنِی وَ تَجَاوَزْ عَنِّی إِنَّکَ أَنْتَ اَلْأَجَلُّ اَلْأَعْظَمُ

دعای محمد بن ابی قره در شب پانزدهم رمضان

الجزء الأول؛ أبواب أحکام شهر رمضان؛ الباب التاسع عشر فیما نذکره من زیادات و دعوات فی اللیله الخامسه عشر و یوم‌ها

جلد اول، باب‌های احکام ماه رمضان؛ باب نوزدهم اعمال و دعاهای وارد شده در روایات در شب و روز پانزدهم ماه:

و فیها عده روایات ما نختاره من عده روایات فی الدعوات

اعمال شب پانزدهم عبارت‌اند: ۴. دعاهای مخصوص این شب.

مِنْهَا مِنْ کِتَابِ ابْنِ أَبِی قُرَّهَ فِی عَمَلِ شَهْرِ رَمَضَانَ ‌فِی اللَّیْلَهِ الخَامِسَهِ عَشَرَ مِنْهُ

به نقل از کتاب «عمل شهر رمضان» نوشته‌ی «ابن ابی قرّه» در شب پانزدهم:

یَا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمِیلَ وَ سَتَرَ الْقَبِیحَ یَا مَنْ لَمْ یُؤَاخِذْ بِالْجَرِیرَهِ وَ لَمْ یَهْتِکِ السِّتْرَ

ای خدایی که زیبایی را آشکار کردی و زشتی را پوشاندی، ای خدایی که مرا به واسطه‌ی جنایتم کیفر ننمودی و پرده‌دری نکردی،

یَا عَظِیمَ الْعَفْوِ یَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ یَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَهِ یَا بَاسِطَ الْیَدَیْنِ بِالرَّحْمَهِ

ای صاحب گذشت بزرگ، ای زیبادرگذرنده، ای گسترنده‌ی آمرزش، ای گشاینده‌ی رحمت با دو دست خود

[وَ] یَا صَاحِبَ کُلِّ نَجْوَی وَ مُنْتَهَی کُلِّ شَکْوَی [وَ] یَا مُقِیلَ الْعَثَرَاتِ یَا مُجِیبَ الدَّعَوَاتِ یَا مُبْتَدِئاً بِالنِّعَمِ قَبْلَ اسْتِحْقَاقِهَا

[و] ای همدم همه‌ی نجواها، ای منتهای همه‌ی شکوه‌ها [و] ای درگذرنده از لغزش‌ها، ای اجابت‌کننده‌ی دعاها، ای آغازکننده‌ی نعمت‌ها پیش از استحقاق آن‌ها،

یَا رَبَّاهْ یَا سَیِّدَاهْ یَا مَوْلَاهْ یَا غَایَهَ رَغْبَتَاهْ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ لَا تُشَوِّهَ خَلْقِی فِی النَّارِ

ای پروردگار من ای آقای من ای مولای من، ای منتهای مطلوب من، از تو درخواست می‌کنم که بر محمّد و آل محمّد درود فرستی و چهره‌ام را در آتش جهنّم زشت نگردانی.

ثُمَّ تَسْأَلُ حَاجَتَکَ تُقْضَی إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی زِیَادَهٌ

سپس حاجتت را بخواه. ان شاء اللّه تعالی برآورده می‌شود. ادامه‌ی این دعا بر اساس روایت دیگر:

اللَّهُمَّ یَا مُفَرِّجَ کُلِّ هَمٍّ وَ یَا مُنَفِّسَ کُلِّ کَرْبٍ وَ یَا صَاحِبَ کُلِّ وَحِیدٍ وَ یَا کَاشِفَ ضُرِّ أَیُّوبَ

خداوندا، ای گشاینده‌ی همه‌ی اندوه‌ها و ای برطرف‌کننده‌ی همه ناراحتی‌های گلوگیر و ای همدم همه‌ی تنهاها و ای برطرف‌کننده‌ی رنجوری حضرت ایوب

وَ یَا سَامِعَ صَوْتِ یُونُسَ الْمَکْرُوبِ وَ فَالِقَ الْبَحْرِ لِمُوسَی وَ بَنِی إِسْرَائِیلَ وَ مُنْجِیَ مُوسَی وَ مَنْ مَعَهُ أَجْمَعِینَ

و ای شنونده‌ی صدای حضرت یونس اندوهگین و شکافنده‌ی دریا برای حضرت موسی و بنی اسرائیل و نجات‌بخش حضرت موسی و همه‌ی همراهانش،

أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُیَسِّرَ لِی فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ

از تو خواهانم که بر محمّد و آل محمّد درود فرستی و در این ماه بزرگ که افراد را در آن [از جهنّم] آزاد می‌کنی و گناهان را می‌بخشی،

الَّذِی تُعْتِقُ فِیهِ الرِّقَابَ وَ تَغْفِرُ فِیهِ الذُّنُوبَ مَا أَخَافُ عُسْرَهُ وَ تُسَهِّلَ لِی مَا أَخَافُ حُزُونَتَهُ

آنچه از سختی آن بیم دارم، آسان ساخته و آنچه از اندوه آن می‌هراسم، برای من راحت کنی.

یَا غِیَاثِی عِنْدَ کُرْبَتِی وَ یَا صَاحِبِی عِنْدَ شِدَّتِی یَا عِصْمَهَ الْخَائِفِ الْمُسْتَجِیرِ یَا رَازِقَ الْبَائِسِ الْفَقِیرِ

ای فریادرس من هنگام اندوهم و ای همدم من هنگام سختی، ای نگاه‌دارنده‌ی هراسناک پناه‌جو، ای روزی دهنده به گرفتار نادار،

یَا مُغِیثَ الْمَقْهُورِ الضَّرِیرِ یَا مُطْلِقَ الْکَبَلِ عَنِ الْأَسِیرِ [وَ] یَا مُخَلِّصَ الْمَسْجُونِ الْمَکْرُوبِ

ای فریادرس مغلوب نیازمند، ای آزادکننده‌ی اسیر به بند کشیده‌شده [ای رهایی‌دهنده‌ی اسیر از بند و] ای رهاکننده‌ی زندانی اندوهگین،

أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَجْعَلَ لِی مِنْ جَمِیعِ أُمُورِی فَرَجاً وَ مَخْرَجاً وَ یُسْراً عَاجِلًا یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین‌

از تو درخواست می‌کنم که بر محمّد و آل محمّد درود فرستی و در تمام امورم برای من گشایش و راه خروج و آسانی [فراوانی] زودرس، قرار دهی. ای مهربان‌ترین مهربانان.

دعای سبحان مقلب القلوب و الابصار سبحان مقلب اللیل و النهار در شب پانزدهم رمضان

دعای سبحان مقلب القلوب و الابصار سبحان مقلب اللیل و النهار

الجزء الأول؛ أبواب أحکام شهر رمضان؛ الباب التاسع عشر فیما نذکره من زیادات و دعوات فی اللیله الخامسه عشر و یوم‌ها

جلد اول، باب‌های احکام ماه رمضان؛ باب نوزدهم اعمال و دعاهای وارد شده در روایات در شب و روز پانزدهم ماه:

و فیها عده روایات ما نختاره من عده روایات فی الدعوات

اعمال شب پانزدهم عبارت‌اند: ۴. دعاهای مخصوص این شب.

و أما الدعوات فمنها ما وجدناها فی کتب أصحابنا رحمهم الله العتیقه و قد سقط منها أدعیه لیال و هو دعاء اللیله الخامسه عشر

دعاهای این شب عبارت‌اند از: (اولین) دعای شب پانزدهم براساس کتاب‌های کهن راویان امامیّه-رحمهم اللّه-:

سُبْحَانَ مُقَلِّبِ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ سُبْحَانَ مُقَلِّبِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ

پاکا خدای دگرگون‌کننده‌ی دل‌ها و دیده‌ها، پاکا خدای دگرگون‌کننده‌ی شب و روز

وَ خَالِقِ الْأَزْمِنَهِ وَ الْأَعْصَارِ الْمُجْرِی عَلَی مَشِیَّتِهِ الْأَقْدَارَ الَّذِی لَا بَقَاءَ لِشَیْ‌ءٍ سِوَاهُ

و آفریننده‌ی زمان‌ها و روزگاران که مقدّرات را براساس خواست خود روان گردانید و هیچ جز او پایدار نمی‌ماند

وَ کُلُّ شَیْ‌ءٍ یَعْتَوِرُهُ الْفَنَاءُ غَیْرَهُ فَهُوَ الْحَیُّ الْبَاقِی الدَّائِمُ‌ (تَبارَکَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمِینَ ‌)[۱]

و بر همه چیز جز او نیستی عارض می‌گردد. بنابراین، او زنده‌ی پاینده و جاودانی است، بلندمرتبه و منزّه باد خدا، که پروردگار جهانیان است.

اللَّهُمَّ قَدِ انْتَصَفَ شَهْرُ الصِّیَامِ بِمَا مَضَی مِنْ أَیَّامِهِ وَ انْجَذَبَ إِلَی تَمَامِهِ وَ اخْتِتَامِهِ

خداوندا، ماه صیام در اثر گذشت روزهای آن، به نیمه رسید و رو به پایان است

وَ مَا لِی عُدَّهٌ أَعْتَدُّ بِهَا فَأَلْجَأُ إِلَیْهَا وَ لَا أَعْمَالٌ مِنَ الصَّالِحَاتِ أُعَوِّلُ عَلَیْهَا سِوَی إِیمَانِی بِکَ وَ رَجَائِی لَکَ

و من اندوخته‌ای قابل ملاحظه [که بدان پناهنده شوم] و اعمال شایسته‌ای که بر آن اعتماد کنم، جز ایمان و امید به تو ندارم

فَأَمَّا رَجَائِی فَیُکَدِّرُهُ عَلَیَّ صَفْوَهُ الْخَوْفِ مِنْکَ وَ أَمَّا إِیمَانِی فَلَا یَضِیعُ عِنْدَکَ وَ هُوَ بِتَوْفِیقِکَ

و بااین‌حال، امیدم را بیم خالص از تو مکدّر می‌کند ولی ایمانم به تو، به توفیق تو در نزد تو ضایع نمی‌گردد.

اللَّهُمَّ فَلَکَ الْحَمْدُ حِینَ لَمْ تُفَکِّکْ [لَمْ تَفْکُکْ یَدِی عِنْدَ اسْتِمْسَاکِی‌] یَدِی عِنْدَ التَّمَاسُکِ بِالْعُرْوَهِ الْوُثْقَی وَ لَمْ تُشْقِنِی بِمُفَارَقَتِهَا فِیمَنِ اعْتَوَرَهُ الشَّقَاءُ

خداوندا، پس ستایش تو را که هنگام چنگ زدن من به دستاویز استوار، دستم را از آن جدا نکردی و به واسطه‌ی جدایی از آن جزو کسانی که بدبختی بر آنان عارض گشته، بدبخت ننمودی.

اللَّهُمَّ فَأَنْصِفْنِی مِنْ شَهَوَاتِی فَإِلَیْکَ مِنْهَا الشَّکْوَی وَ مِنْکَ عَلَیْهَا أُؤَمِّلُ الْعَدْوَی فَإِنَّکَ تَشَاءُ وَ تَقْدِرُ وَ أَشَاءُ وَ لَسْتُ [وَ لَا] أَقْدِرُ وَ لَسْتُ

خداوندا، پس نسبت به خواهش‌های نفسانی‌ام به عدل و داد رفتار کن، که از آن‌ها به تو گله می‌گزارم و به تو بر آن‌ها امید یاری دارم؛ زیرا تو اراده می‌کنی و توانایی، ولی من اراده می‌کنم و توانایی ندارم.

إِلَهِی وَ سَیِّدِی مَحْجُوجاً وَ لَکِنْ مَسْئُولًا تُرْجَی وَ مَخُوفاً یُتَّقَی تُحْصِی وَ نَنْسَی وَ بِیَدِکَ حُلْوُ وَ مُرُّ الْقَضَاءِ

ای معبود و آقای من، تو مغلوب استدلال کسی قرار نمی‌گیری، لیکن از تو درخواست و به تو امید بسته می‌شود و از تو هراسیده و پرهیز می‌شود، [اعمال و گناهان و غفلت‌های ما را] به شماره درمی‌آوری و ما فراموش می‌کنیم و شیرینی و ترشی سرنوشت حتمی به دست تو است.

اللَّهُمَّ فَأَذِقْنِی حَلَاوَهَ عَفْوِکَ وَ لَا تُجَرِّعْنِی غُصَصَ سَخَطِکَ [سُخْطِکَ ‌] وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ‌

خداوندا، شیرینی گذشت را به من بچشان و غصه‌های خشمت را به من مچشان. درود خداوند بر حضرت محمّد و خاندان پاک او، ای مهربان‌ترین مهربانان.

زیارت امام حسین (ع) در شب نیمه رمضان (اقبال الاعمال)

الجزء الأول؛ أبواب أحکام شهر رمضان؛ الباب الثالث فیما نذکره من الاستعداد لدخول شهر رمضان‌؛ فصل فی ذکر زیاره الحسین ع فی أول لیله من شهر رمضان و لیله النصف منه و آخر لیله منه‌

جلد اول، باب‌های احکام ماه رمضان؛ باب سوم از اعمالی که برای داخل شدن به ماه رمضان انجام می‌گیرد؛ فصل پنجم: زیارت امام حسین علیه السلام در شب اول ماه رمضان و شب نیمه و شب آخر این ماه:

رَوَیْنَا ذَلِکَ بِإِسْنَادِنَا إِلَی أَبِی الْمُفَضَّلِ الشَّیْبَانِیِّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ شُعَیْبُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مُقَاتِلٍ الْبَلْخِیُّ بِنُوقَانِ طُوسَ فِی مَشْهَدِ الرِّضَا ع قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ أَبِی بَصِیرٍ الْفَتْحِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْقُمِّیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ فَیْضِ بْنِ مُخْتَارٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع‌

خبر داد پدرم را به نقل از «ابی بصیر فتح بن عبد الرحمن القمی» به نقل از «علیّ بن محمّد بن فیض بن مختار» به نقل از پدرش آورده است: از حضرت جعفر بن محمّد-علیهما السّلام-پرسیده شد:

أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ زِیَارَهِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَیْنِ ع فَقِیلَ هَلْ فِی ذَلِکَ وَقْتٌ هُوَ أَفْضَلُ مِنْ وَقْتٍ فَقَالَ زُورُوهُ ص فِی کُلِّ وَقْتٍ وَ فِی کُلِّ حِینٍ فَإِنَّ زِیَارَتَهُ ع خَیْرُ مَوْضُوعٍ

آیا وقتی هست که زیارت حضرت ابو عبد اللّه الحسین-علیه السّلام-در آن از زمان‌های دیگر بافضیلت تر باشد؟ فرمود: ابا عبد اللّه -صلی اللّه علیه-را در هر وقت و هر زمان زیارت کنید، زیرا زیارت او بهترین عملی است که تشریع شده است؛

فَمَنْ أَکْثَرَ مِنْهَا فَقَدِ اسْتَکْثَرَ مِنَ الْخَیْرِ وَ مَنْ قَلَّلَ قُلِّلَ لَهُ وَ تَحَرَّوْا بِزِیَارَتِکُمُ الْأَوْقَاتَ الشَّرِیفَهَ

هرکس زیاد به جا آورد، عمل خیر بسیار انجام داده است و هرکس اندک به جا آورد، عمل خیر اندک به جا آورده است و در پی آن باشید که او را در اوقات شریف زیارت کنید؛

فَإِنَّ الْأَعْمَالَ الصَّالِحَهَ فِیهَا مُضَاعَفَهٌ وَ هِیَ أَوْقَاتُ مَهْبِطِ الْمَلَائِکَهِ لِزِیَارَتِهِ قَالَ فَسُئِلَ عَنْ زِیَارَتِهِ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ

زیرا عمل‌های شایسته در این گونه زمان‌ها دوچندان می‌شود و فرشتگان برای زیارت او [به زمین] فرود می آیند. سپس درباره زیارت امام حسین-علیه السّلام-در ماه رمضان پرسیده شد.

فَقَالَ مَنْ جَاءَهُ ع خَاشِعاً مُحْتَسِباً مُسْتَقِیلًا مُسْتَغْفِراً فَشَهِدَ قَبْرَهُ فِی لَیْلَهِ النِّصْفِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ تَسَاقَطَتْ عَنْهُ ذُنُوبُهُ وَ خَطَایَاهُ الَّتِی اجْتَرَحَهَا

فرمود: هرکس با حال فروتنی و برای خدا و طلب پوزش و آمرزش به زیارت او برود و در شب نیمه ماه رمضان، در کنار قبر او حضور پیدا کند، تمام گناهان و اشتباهاتی که مرتکب شده می‌ریزد،

کَمَا یَتَسَاقَطُ هَشِیمُ الْوَرَقِ بِالرِّیحِ الْعَاصِفِ حَتَّی أَنَّهُ یَکُونُ مِنْ ذُنُوبِهِ کَهَیْئَهِ یَوْمٍ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ

همان گونه که برگ خشک درختان در اثر باد تند می‌ریزد، به حدّی که در رابطه با گناهانش همانند روزی می‌گردد که از مادر متولد شده است

وَ کَانَ لَهُ مَعَ ذَلِکَ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ حَجَّ فِی عَامِهِ ذَلِکَ وَ اعْتَمَرَ وَ یُنَادِیهِ مَلَکَانِ یَسْمَعُ نِدَاءَهُمَا کُلُّ ذِی رُوحٍ إِلَّا الثَّقَلَیْنِ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ

و علاوه بر این، همانند کسی که در آن سال حجّ و عمره به جا آورده، به او ثواب داده می‌شود و دو فرشته او را ندا می‌کنند به گونه‌ای که تمام موجودات زنده به جز دو موجود گرانبار یعنی انسان‌ها و جنّی ها، می‌شنوند.

یَقُولُ أَحَدُهُمَا یَا عَبْدَ اللَّهِ طَهُرْتَ فَاسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ وَ یَقُولُ الْآخَرُ یَا عَبْدَ اللَّهِ أَحْسَنْتَ فَأَبْشِرْ بِمَغْفِرَهٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْل‌

یکی خطاب به او می‌گوید: ای بنده خدا، پاکیزه شدی، عملت را از نو آغاز کن و دیگری می‌گوید: ای بنده خدا، عمل نیک انجام دادی، پس تو را مژده باد به آمرزش و تفضّل [بزرگ] از سوی خدا.