پیاده‌سازی نظام پدافند شهری در ۵۱ شهر

به گزارش برنا از پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان پدافند غیرعامل کشور، سردار غلامرضا جلالی روز سه‌شنبه در سخنانی به مناسبت روز چهارم خرداد، روز دزفول، روز مقاومت و پایداری با نثار سلام و درود به ارواح طیبه شهدای هشت سال دفاع مقدس و به ویژه شهدای مظلوم و قهرمان شهر دزفول و استان خوزستان و روح ملکوتی امام خمینی(ره) اظهار داشت: در ابتدا لازم می‌دانم پیروزی‌های بسیار ارزشمند محور مقاومت را در منطقه غزه و حماس علیه دشمن صهیونیستی تبریک عرض کنم.

رییس سازمان پدافند غیرعامل کشور با گرامیداشت سوم خرداد روز حماسه آزادسازی خرمشهر و چهارم خرداد روز ملی پایداری و مقاومت، انتخاب شهر دزفول به عنوان شهر پایدار و مقاوم را یک رویکرد و نکته اساسی برای کشور دانست و توضیح داد: تجربه خرمشهر و دزفول به ما می‌آموزد که هم موضوع تهدید را بشناسیم و هم با شناخت آن، راه را بر تکرار چنین حوادثی ببندیم.

سردار جلالی درس دیگر از یادآوری این حماسه‌سازی‌ها را ارج نهادن به مقاومت مردم شهر دزفول دانست که در طول دفاع مقدس علیرغم موشک باران و بمباران سرپا ایستاد و مقاومت کرد و به عنوان شهر نمونه و اسوه برای کشور ایفای نقش کرد.

وی با بیان اینکه با نگاهی به تاریخ درمی‌یابیم بازدارندگی قانونی و حقوقی کنوانسیون‌های منع ورود جنگ به شهرها و استفاده از سلاح‌های مخرب در شهرها از دست رفته است، تصریح کرد: تجربه ما نشان می‌دهد در دو دهه اخیر با حضور استکبار جهانی آمریکا در منطقه جنگ‌ها به سمت شهرها کشانده شده است و متاسفانه شهرها به عرصه جنگ تبدیل شده است.  

رییس سازمان پدافند غیرعامل کشور ادامه داد: وقتی به شهرهای سوخته و تخریب شده به جا مانده از بمباران نازی‌ها نگاه می‌کردیم، تصورمان این بود که دیگر در تاریخ بشر با توجه به رشد و آگاهی کشورهای دنیا چنین تصاویری نبینیم. اما متاسفانه این صحنه ها تکرار می‌شود. همین چند روز گذشته شاهد بمباران وحشیانه و دژخیمانه باریکه غزه توسط رژیم صهیونیستی بودیم که با استفاده از تکنولوژی‌های مخرب و تخریب‌های اساسی در سطح شهر و آواره کردن مردم و تلفات بسیاری از زنان و کودکان بی‌گناه و عدم امدادرسانی همراه بود.

جلالی تاکید کرد: شاید زنده‌ترین تصویر تهاجم به شهرها، تصویر شهر غزه است. این صهیونیست‌ها که نام خود را بشر گذاشته‌اند امروز چه می‌کند و چه دژخیمانه علیه مردم بی‌گناه عملیات انجام می‌دهند.  

وی با بیان اینکه اینها برای ما درس است که به تاریخ خود نگاه کنیم، عنوان کرد: در دوران دفاع مقدس شاهد این بودیم که شهرهای ما مثل خرمشهر، سوسنگرد، دزفول، آبادان، قصر شیرین و برخی دیگر از شهرها مورد تهاجم واقع شدند و مردم آسیب دیدند. برخی از شهرها اشغال شد و برخی شهرها مقاومت کردند. به تعبیری ما تجربه جنگ جدی در شهرها را پشت سر گذاشتیم. مقاومت خانه به خانه و کوچه به کوچه را در سطح شهرهای اهواز و آبادان تجربه کردیم که با آسیب دیدن بخشی از حاشیه شهر همراه بود.  

رییس سازمان پدافند غیرعامل کشور با بیان اینکه تجربه گرانقیمتی در شهر دزفول داشتیم که حفظ مقاومت، تداوم کارکردهای شهری و صیانت از مردم در دوران دفاع مقدس بود، اظهار کرد: اگر به تاریخ دفاع مقدس در موضوع حملات و تهدیدات شهری، اقدامات و پدافند شهری نگاه کنیم می‌بینیم انواع و اقسام این تهاجم‌ها را در شهرها تجربه کردیم. پیامدهای این تهدیدات و حملات، تخریب زیرساخت‌های شهری، آواره شدن مردم، ایجاد شهرک‌ها و اردوگاه‌های اسکان موقت، یا شهرک‌های اسکان موقت است. در کنار آن باید به مشکلات مربوط به جابجایی مردم و مشکل ارائه خدمات شهری، بهداشت و امنیت، تحصیل، آموزش و مبانی فرهنگی در شهرهایی که چند بخشی شده‌اند و مشکلاتی مانند آن اشاره کرد.

جلالی در ادامه بیان کرد: شاید مشکلات زیرساختی و تاسیسات را در بازسازی شهر می‌توانستیم بازسازی کنیم اما مشکلات انسانی ناشی از جابجایی تا مدت‌ها طول خواهد کشید و شاید حتی قابل ترمیم نباشد.  

وی با نقل خاطره‌ای از یکی از فرمانداران دزفول در زمان جنگ گفت: این فرماندار می‌گفت ما در دزفول زمانی که شهر مورد حمله واقع می‌شد به چند گزینه فکر می‌کردیم. نخست اینکه شهر را تخلیه کنیم، دوم اینکه در شهر مانده و مقاومت کنیم. سوم اینکه شهر را به صورت پراکنده اداره کنیم. دیدگاه و نگاه‌های مختلفی وجود داشت که هر کدام از آنها رویکردهای خاصی را لازم داشت. چون در ابتدای جنگ ما رویکرد پدافندی خاصی در شهرها نداشتیم، بنابراین هر سه حالت بر شهر دزفول مستولی شد.

رییس سازمان پدافند غیرعامل کشور گفت: بخشی از مردم با محوریت امام جمعه در شهر ماندند و مقاومت کردند. بخشی از مردم به دلیل تخریب خیابان‌ها و از بین رفتن زیرساخت ها مجبور به کوچ به شهرک‌های اطراف شدند. بخشی هم جابجا شدند. اداره شهر در آن شرایط، وضعیت بسیار سختی را رقم زده بود. به تعبیری باید سه شهر را اداره می‌کردند. هم مردم درون شهر، هم مردم پراکنده در شهر، هم اردوگاه‌ها.

جلالی اضافه کرد: جنگی که بعد از حمله آمریکا به عراق در بصره، بغداد، فلوجه و آنچه در لبنان در بیروت شاهد بودیم نشان ‌داد که همچنان تهدیدات در حوزه شهرها وجود دارد. شاید جدیدترین تجربه حمله به غزه بود. علیرغم همه کنوانسیون‌های جهانی و همه قوانین بین‌المللی ممنوعیت کشیدن جنگ به حوزه شهرها در برابر تمام دوربین‌های جهان و افکار عمومی به شهر غزه حمله شد و زنان و کودکان بی‌گناه را کشتند.  

جلالی خاطرنشان کرد: با توجه به همین رویکرد، سازمان پدافند غیرعامل کشور تلاش کرده است با یک هماهنگی منسجم با وزارت کشور، معاونت امور عمرانی و شهرها، ۵۱ شهر بالای دویست هزار نفر را به عنوان شهرهای هدف برای پیاده‌سازی نظام پدافند شهری، آماده و زیرساخت‌های لازم را برای آنها ایجاد کرده و توسعه دهد. همه می‌دانند آمادگی یک شبه به دست نمی‌آید. یک شبه نمی شود یک شهر را در مقابل تهدید مصون کرد. این می‌تواند در پروسه زمانی بلند مدت و با برنامه‌ریزی اتفاق بیفتد.

وی ادامه داد: در این راستا با همکاری وزارت کشور سند پدافند راهبردی شهری را با کمک اساتید مختلف دانشگاهی تدوین کردیم که در کمیته دائمی و شورای عالی پدافند غیرعامل کشور به تصویب رسید و ابلاغ شد. این سند در جلسات توجیهی برای شهرداران مختلف تشریح شد و اهداف و موضوعات آن ارائه شد. خوشبختانه با توجه به آمادگی بسیار خوبی که هم شهرداری شهر دزفول و هم شورای شهر داشتند، شهر دزفول به دلیل سوابق مقاومت و افتخار به عنوان الگو برای  بر پیاده سازی نظام آمادگی شهری برای سایر شهرها انتخاب شد.

جلالی با بیان اینکه این سند نیازمند اقدامات بسیار اساسی در حوزه زیرساخت‌ها و حوزه‌های آمادگی و پاسخ به تهدیدها است، گفت: به صورت خلاصه به ۱۰ مورد از اهداف این سند اشاره می‌کنم. اولین هدف در حوزه پدافند شهری، صیانت از مردم و حفظ جانشان در برابر هر حادثه و تهدید است. یعنی هم تهدیدات جنگی و هم تهدیدات صنعتی و هر حادثه‌ای که مردم را تهدید می کند. برای این مهم نیاز به مصون سازی زیرساخت‌های مهم شهری داریم. امروز زیرساخت در شهرها بسیار ضرورت دارد و آماده بودن زیرساخت و تداوم خدمت رسانی زیرساخت‌های شهری به مردم، سطح رفاه و رضایتمندی مردم را از مسئولین و دولت نشان می‌دهد.  

وی ادامه داد: همچنین با پدیده شهر هوشمند روبرو هستیم که هم می تواند بسیار مثبت و موثر و هم به علت پیشرفته بودن این پلت فرم‌ها در ذات خود تهدیداتی مستتر و مخفی را به همراه دارد که امکان آسیب زدن به زیرساخت‌های شهری از راه دور را فراهم کند. بنابراین در این حوزه هم موضوع مصون سازی شهری را هدفگذاری و دنبال کردیم. هدف سوم ایجاد آمادگی است. صرف ساخت زیرساخت نمی‌تواند تضمین کننده تاب‌آوری باشد. برای اینکه مردم آماده باشند و باید به صورت هدفمند ساماندهی و آموزش دیده شوند و برنامه ریزی‌های لازم برای تشخیص وظایف و تامین تجهیرات انجام شود. مثلا اگر قرار است شهری به دلیل حادثه ای تخلیه شود، آمادگی مردم در قالب طرح‌های آمادگی مسئله بسیار مهمی است که در این هدف پیگیری و دنبال کرده‌ایم.

جلالی ضمن بیان اینکه موضوع و هدف بعدی کاهش مخاطرات شهری است، افزود: در شهرها خواسته یا ناخواسته مراکز پرخطری شکل گرفته‌اند، وجود تصفیه‌خانه‌هایی که در حریم شهرها با گاز کلر کار می‌کنند، مخاطره‌آمیز است. چرا که در صورت عدم رعایت نکات ایمنی، احتمال نشت گاز و بروز حادثه وجود دارد. همچنین وجود کارخانه‌های شیمیایی و پتروشیمیایی در محدوه‌های شهری خطرزاست. مراکز پرخطر شهری باید از همجواری مراکز مسکونی به بیرون شهرها منتقل شود. آنهایی هم که مجبور به ماندن هستند باید حتما ایمن‌سازی شوند.  

وی توضیح داد: به همین منظور ما نظام پدافند شیمیایی را به تصویب رسانده‌ایم که در شهرها از ضوابط و الزامات بسیار جدی برخوردار است. برای این کار با مبنا قرار دادن آتش‌نشانی و تقویت آن توسط شهرداری‌ها، ما سامانه‌های پدافند نوین شهری را طراحی کرده‌ایم. به طوری که با کمک شهرداری‌ها، وزارت کشور و سازمان پدافند غیرعامل کشور، ۵۱ شهر کشور را به تجهیزات مقابله با حوادث CBRNE مجهز کردیم. این تجهیزات به شهرها در صورت بروز حوادث میکروبی، شیمیایی یا پرتوی کمک خواهد کرد تا بتوانند با اقدامات اولیه، حادثه را مدیریت و از بروز حوادث جلوگیری کنند.

جلالی با بیان اینکه یکی از اصول پدافند شهری این است که ما باید قابلیت جابجایی و اسکان یک سوم جمعیت را داشته باشیم، توضیح داد: امروزه در شهرهایی مثل لندن و نیویورک طرح‌های تخلیه شهری جزو الزامات طرح توسعه شهری است. ما در شهر دزفول هم تلاش کردیم با ساماندهی فضای امن و اسکان موقت، ظرفیت جابه‌جایی یک سوم شهر را فراهم کنیم تا درصورت ایجاد مخاطره، مشکلی رخ ندهد. این فضاها می‌توانند به صورت دو منظوره مورد استفاده قرار گیرند. در شرایط عادی فضای پارک و کمپینگ باشند و در شرایط بروز خطر هم برای اسکان موقت استفاده شوند.

جلالی در ادامه اظهار کرد: هدف بعدی ایجاد فرماندهی متمرکز مدیریت و کنترل زیرساخت‌های شهری است که عملکردی یکپارچه دارد. در چنین رویکردی هماهنگی‌های بین زیرساختی در شرایط عادی و در شرایط بحران در یک فضا اتفاق می‌افتد. هدف بعدی استفاده از تونل‌های زیرسطحی انتقال تاسیسات در شریان‌های حیاتی است. یعنی به جای اینکه دکل‌های برق، خطوط تلفن و باقی ارتباطات را روی زمین ببریم و مانع به هم خوردن منظر و سیمای شهری باشیم. این موضوع در چند شهر مثل تهران، اصفهان و مشهد در قالب تونل‌های تاسیسات زیرشهری اجر شده که به عنوان الگو تهیه شده است که هم قابلیت کنترل و ایمنی بالایی دارد و هم می‌تواند در این زمینه تضمینی برای تداوم کارکرد زیرساخت‌های شهری باشد.   ‌

وی هدف دیگر پدافند شهری را ارتقای تاب‌آوری شهری عنوان کرد و توضیح داد: باید بتوانیم خدمات اساسی مورد نیاز مردم مثل آب، برق و... را در هر شرایطی بدون وقفه تامین کنیم. ایجاد ذخایر لازم و راهبردی هدف دیگری است که دنبال می‌شود. برای مثال هلال احمر باید از ذخایر و تجهیزات مناسب برخوردار باشد تا در صورت لزوم و اگر شهری در شرایط اضطراری قرار گرفت بتواند نیازها را برطرف کند. مجموعه این اقدامات یعنی ما تهدید را جدی گرفته ایم.  

جلالی با بیان اینکه در همین راستا، برنامه‌هایی برای ایجاد ارتقای هماهنگی و آمادگی بین همه ظرفیت‌های شهری در دستور کار قرار داده‌ایم، تصریح کرد: در همین زمینه رزمایش‌ها و تمرینات گروهی و محله محوری در دستور کار ما قرار گرفته است. در شهرستان دزفول با همکاری و هماهنگی که از سوی سازمان پدافند غیرعامل کشور، شورای اسلامی شهر، شهرداری و فرمانداری انجام شد، اقدامات لازم برای اجرای طرح پدافند شهری در این شهر به عنوان پایلوت و نمونه «شهر مقاوم» شروع شود. خوشبختانه مطالعات پدافند شهری با همکاری دستگاه‌های ذیربط انجام شد و در مرحله تصویب استانی است و کار بسیار ارزشمندی است. ساماندهی فضاهای پناهگاهی و حتی فضاهای سنتی قدیمی آب انباری که در دوران دفاع مقدس هم مورد استفاده بود در دستور کار قرار گرفت. تبدیل و تنظیم این فضاها با فضای اردوگاهی و اسکان موقت به عنوان فضاهای چند منظوره شهری و برون شهری به عنوان کار فرهنگی و ایجاد ظرفیت اجرایی شد.

وی با بیان اینکه هدف‌گذاری ما ایجاد ظرفیت برای اسکان موقت قریب به ۹۰ هزار نفر در شهر دزفول است که در مطالعات طراحی شده است و قابل پیاده سازی است، یادآور شد: در شرایط عادی این فضا به عنوان فضاهای فرهنگی و تفریحی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در شرایط بحران هم به عنوان ظرفیت حفاظت و کمک به مردم در اختیار آنان قرار خواهد گرفت.

سردار جلالی افزود: تقویت سامانه‌های نوین پدافند شهری در شهر دزفول و تجهیزات و آموزش‌های لازم به شهرداری و آتش نشانی دزفول جزو اقداماتی بود که در این زمینه انجام شده و به صورت مشترک با مجموعه‌های استانی و وزرات کشور عملیاتی شد. تنظیم طرح مانور دفاع شهری در شهر دزفول و تمرینات اولیه و آماده شدن آنها برای یک رزمایش جدی از دیگر اقدامات‌ است. امیدواریم شهر دزفول که در ذهن و خاطره مردم ایران به عنوان شهر مقاومت و پایداری در برابر تحریم، شهر اسوه و نمونه انتخاب شده است در حوزه پدافند غیرعامل و شهری هم به عنوان شهر نمونه تثبیت شود و با همکاری نهادهای شهری، استانی و ملی اولین شهری باشد که زیرساخت‌های آن برای هر نوع حادثه‌ای آماده باشد.  

به گفته رییس سازمان پدافند غیرعامل کشور، ما به هیچ وجه و در هیچ شرایطی به دنبال تنش و شروع درگیری با هیچ کس نیستیم اما مقاوم، قوی و مستحکم در برابر تهدیدات ایستاده‌ایم و مقاومت می‌کنیم. هر نوع تهدیدی را در نطفه خفه می کنیم و پاسخ می دهیم. اقدامات پدافند شهری از جنس مقاوم سازی و مصون‌سازی از درون و ایجاد آمادگی برای مردم است که امیدواریم به نحو احسن اجرا و دنبال شود. از مسئولان، فرماندار، امام جمعه، شورای شهر و فرماندار، سپاه و بسیج که سازمان پدافند غیرعامل کشور را در این مسیر همراهی کردند تشکر می‌کنم.

جلالی تاکید کرد: انتظارم از شهردار فعلی و  شهردار آینده دزفول و همچنین شورای شهر فعلی و جدید شهرستان دزفول که به انتخاب مردم زمام امور را در دست خواهند گرفت این است که برای پیاده‌سازی الزامات این طرح همکاری کنند. امیدوارم با تاسی از پیروزی‌های اخیر در منطقه غزه بتوانیم موفق باشیم این طرح و الزامات آن را در شهر دزفول پیاده‌سازی کنیم.

جلالی در پایان خبر مهمی هم برای شهرداری‌های کشور داشت؛ وی گفت: در راستای افزایش میزان آمادگی، پاسخگویی و مقابله شهرداری‌ها در شرایط اضطراری و در ادامه تجهیز شهرداری‌ها به تجهیزات مقابله با حوادث CBRNE، یک بسته تجهیزات مورد نیاز شامل حدود ۵۰۰ دست لباس مخصوص، ماسک و فیلتر آموزشی و کوله مربوطه با اعتباری بالغ بر بیست میلیارد ریال در اختیار شهرداری‌های بالای ۲۰۰ هزار نفر جمعیت قرار می‌گیرد تا در برنامه‌های آموزشی و رزمایش‌های تخصصی مورد بهره‌برداری قرار گیرد.