فیلم سازی برای کودک یا با موضوع کودک؟/ نشناختن مخاطب؛ چالش اصلی فیلم سازان کودک ونوجوان

سال هاست که از ساخت آثار مفید و مؤثر در دنیای کودک و نوجوان فاصله گرفته ایم و بدیهی است که این نقطه ضعف در خصوص آثار تولیدی برای این گروه سنی حساس مشخصا احساس می شود. بدیهی است که برای ساخت هر اثر ویژه ی مخاطب خاص، در مرحله ی ابتدایی بایستی تیم سازنده به خصوص گروه تحقیقاتی انتخاب سوژه و بالاخص نویسنده اطلاعات کامل و اجمالی با تحقیقات میدانی و شناخت روحی و روانی درخصوص نوع مخاطب پیدا کند و سپس در این مسیر دست به قلم شده و اقدامات مرتبط در حوزه تولید ایجاد شود.

شاید ساخت انواع و اقسام آثار برای گروه سنی مختلف در ژانر های متفاوت به اندازه ی ساخت اثر برای گروه کودک و نوجوان سخت و پرمخاطره نباشد چرا که اولا درخصوص این گروه سنی باید بدانیم مخاطب ما مدام در حال تغییر است و به لحاظ تفکر همان چیزی نیست که مدام بتوانیم با یک نوع ادبیات،لحن و سبک گویش با او گفت و گو کنیم. 

اگر روزی در حوزه کودک و نوجوان جزء بهترین ها بودیم و آثار درخشانمان می توانست با آثار استاندارد دنیا همخوانی پیدا کند به این دلیل بود که دغدغه ساخت اثر برای کودک در آن گروه کار بلد و آشنا به این حوزه سنی وجود داشت و درواقع جدا از حوزه بیزینسی و آرتیستیک کودک سازان آن دوره با شناخت کامل از روحیه و روان مخاطبشان برای این گروه سنی کار می کردند  و می دانستند با چه ادبیاتی، چه نوع از انتخاب سوژه و چه نوع از انتخاب  لحن و ساختار می شود به مخاطب نزدیک شد و ذهن و روح و روان آنها را تسخیر کرد اتفاقی که امروز به سختی رخ می دهد.

فراموش نکنیم که کودک و نوجوان امروز با دسترسی به انواع و اقسام مدیا و رسانه پیش تر از برنامه سازان و پیش تر از خانواده ها به اطلاعات روز دسترسی دارد و می داند که اگر قرار است با اثری زمان خود را سپری کند آن اثر باید چاله هایی از ذهن او را درگیر کند نمی توان به سمت آموزش های مستقیم رفت و نمی توان برای سرگرم ساختن کودک امروز تنها واسطه های آموزشی و معقوله های اخلاقی و ناهنجاری های مشخص روز را سر فصل برنامه قرار داد. ما باید به سمت پیدا کردن مسیر هایی برویم که در آن کودک و نوجوان امروز که مشخصا علاقه مند به تفکر و چالش است و به این راحتی ها مجاب نمی گردد و باید برای سوالش به خصوص در بحث برنامه سازی جوابی قانع کننده داشته باشیم درگیر و تسخیرمان شود. متاسفانه در تولید برخی از آثار کودک و نوجوان شاهد این هستیم که سازندگان به دلیل عدم شناخت از مخاطب کودک و عدم توانایی در درگیر کردن به سراغ بزرگسالان آن ها می رود یعنی آثاری با اسم و رسم گروه سنی کودک و نوجوان ساخته می شود اما این اثر بیشتر برای بزرگسالان است درواقع به جای ساخت کار برای کودکان و نوجوانان تولید آثار با مضمون کودک و نوجوان اتفاق می افتد که در آن می توانیم با بزرگسالان و خانواده ها و والدین هم کلام شویم که چگونه می توانید این گروه و سرکش،سرحال و پر انرژی و البته مطلع را با خود همراه کنیم و درواقع به نوعی مدیریت کودک و نوجوان در برخی از آثار به خانواده ها آموزش داده می شود نه تولید اثر برای کودکان و نوجوانان که بتوانند خودشان را درمیان این آثار پیدا کنند و مخاطب باشند.

این که می بینیم کشور های صاحب سبک، صاحب سینما و صاحب رسانه در دنیا توانسته اند برای کودکان و نوجوانان شان در قالب های مختلف انیمیشن ، فیلم های سینمایی، داستانی، حتی محتوای مورد نیاز  در فضای مجازی فعال باشند، تولید برنامه کنند و تولید اثر داشته باشند مستقیما به این نگاه برمی گردد که با جنس مخاطبشان پیش از برنامه سازی آشنا شدند.

ساخت سریال، انیمیشن و حتی قصه گویی برای کودک و نوجوان امروز با دیروز متفات است و شک نکنید که این اتفاق با فردا نیز فاصله خواهد داشت چرا که  کودکان و نوجوانان بر خلاف گروه های سنی مختلف مدام در تغییر هستند و این تغییر مستقیما در سطح نگاه و سلیقه ی آن ها نیز تاثیر گذار است.

بدیهی است که اگر ما از سلیقه روز مخاطب حساسمان مطلع نباشیم اثری را تولید می کنیم که با دهان کجی او مواجه می شویم. شما نمی توانید این گروه سنی مطلع و به روز را با ساخت آثاری که به آن علاقه مند نیستند سرگرم کنید و بر خلاف گروه های سنی مختلف آن ها بدون تعارف دست رد به سینه ی ما می زنند.

به نظر شما چند درصد از آثاری که برای کودکان و نوجوانان در شبکه های مختلف تلویزیونی و البته در سینماها و پلتفرم ها تولید می شود مخاطبان کودک و نوجوانمان را راضی کرده است؟

چند درصد از مخاطبان ما با دیدن آثار داخلی  به سمت ساخته های کشورهای دیگر نمی روند؟

چرا قهرمان های آثار کودک و نوجوان در تولیدات جهانی مختص هر کمپانی دیگر، بیشتر از قهرمانان اثار کودک و نوجوان ایرانی در ذهن مخاطب جای می گیرد ؟ روی جلد دفتر ها و وسایل نوشت افزار بچه ها می روند. و حتی روی پوشش فرزندانمان نیز شاهد حضور قهرمانان انیمیشن های کمپانی های خارجی هستیم ؟

پاسخ این سوال مشخص است،مخاطب تو پیش از آن که از تو درخواست اثری رسانه ای کرده باشد از تو می خواهد تا او را بشناسی، سلیقه اش را بفهمی،نوع قهرمان  سازی برای او را درک کنی و در نهایت به اتفاقی برسی که او را با خود ببرد،محسور کند و در حقیقت اثر بر جان و روح و روان مخاطب رسوخ کند.

ما در میان کودکان و نوجوانان امروز به شدت شاهد این هستیم که قهرمانان آثار خارجی روی رفتار،کردار و حتی برخورد و ادبیات و اکت بچه ها تاثیر گذاشته است. درواقع بی تعارف باید گفت این آثار توانسته اند گوی رقابت را از ما بربایند و فرزندانمان را از آن خود کنند.

حرف آخر اینکه برگزاری جشنواره های کودک و نوجوان اگرچه می تواند در نوع خودش مؤثر باشد اما راهکار ویژه نیست. اگر یک جشنواره فیلم کودک در تقویم اتفاقات فرهنگی، هنری،نمایشی و سینمایی مملکت جایی می دهیم و مدام فراموش نمی کنیم که این جشنواره بایستی برگزار شود و یک سری کار  در رقابتی مشخص یا نامشخص با هم قرار گرفته و برخی جایزه بگیرند و برخی دست خالی از دیار نصف جهان بازگردد، این همه ی ماموریت ما نیست. درواقع جشنواره ها باید خروجی داشته باشند واین خروجی آن چیزی نیست که بتواند در دنیای کودک و نوجوان امروز مؤثر باشد.

ایده های مندرس در جشنواره های مختلف نه تنها کمک حال نیست بلکه ما را به درجا زدن و حرکت نکردن به سمت پیش سوق می دهد و دل خوش هستیم از اینکه جشنواره ای را با نام و یاد کودک برگزار کرده ایم و تقویم را پیش برده ایم.

چند درصد از کودکان و نوجوانان ما از آثار این جشنواره استفاده می کنند، راضی هستند و نتیجه این جشنواره ها در نهایت با چه بازخوردی  برای برگزار کنندگان جشنواره مواجه است؟

روانشناسان و جامعه شناسان معتقد هستند در خصوص این گروه سنی کاهلی کرده ایم چون امروز کودکان و نوجوانان مشخصا خواسته های سرگرمی ساز خود را در رسانه های داخلی  نمی جورند  در حالی که  یادمان نمی رود  روزی روزگاری مرضیه برومند ها،حمید جبلی ها،ایرج طهماسب ها،فاطمه معتمد آریا ها و... به شکل کاملا تخصصی و روانشناسانه با شناخت کامل از ادبیات و سلیقه کودکان برای این گروه سنی کار کردند و امروز هم نیاز است که جدا از نگاه بیزینسی،جدا از نگاه بازگشت سرمایه و جدا از این که فکر کنیم حالا چگونه می توانیم به درآمد زایی از این جنس کار و این گروه مخاطب برسیم به تاثیر گذاری و ماندگار کردن آثار برای گروه سنی کودک و نوجوان تعمق کنیم.