پژوهشگر و فعال زیست محیطی؛ارتقای آگاهی عمومی گامی در جهت حفاظت از درختان هیرکانی

به گزارش خبرگزاری برنا از گیلان ، "حسین آقایی " پژوهشگر و فعال زیست محیطی  اصالتا اهل سوادکوه مازندران و در حال حاضر ساکن شهر رشت است.از آنجایی که زادگاه وی در یکی از روستاهای سوادکوه (روستای افراسی) بوده از دوران کودکی با جنگل و طبیعت مانوس و به گفته وی بهترین دوران زندگی اش همان دوران کودکی تا قبل از ده سال بوده است زیراکه  بعد از ده سالگی دوران تحصیلش را در بابل گذرانده است و در دهه هشتاد  بصورت جدی در حوزه جنگل ، طبیعت و کاشت درختان وارد عمل شده است.

به گفته ی خودش  هر سال ایده جالبتری برای حفظ و حراست جنگل و درختان هیرکانی به ذهن وی می رسید و تا کنون نیز از تلاش وکوشش در این زمینه متوقف نشده است.

هدف وی از این تلاشهای بی وقفه حفظ و حراست از جنگل های هیرکانی، (ازاین میراث با ارزش و گرانبهای جهانی) و همچنین  ارتقای آگاهی بخشی  مردم در این زمینه است تا همگان به ارزش واقعی این  گوهرهای ناب جهانی پی ببرند .

آقایی می گوید : گاهی اوقات که به جنگل می روم و بی مهری آدمها نسبت به این میراث ارزشمند  را می بینم با تمام وجود ناراحت می شوم و افسوس می خورم و همواره به این نکته می اندیشم که تلاش کنم تا مردم و خودم نسبت به داشته هایی که داریم آگاه تر شویم.

درباره حیات وحش گیلان چه می دانید و علاقمند به کدام مناطق زیست محیطی و حیات وحش گیلان هستید؟

حیات وحش گیلان مظلوم ترین حیات وحش ایران دارای تنوع بالایی از حیوانات است ولی در زمینه حمایت از این حیوانات متاسفانه  ضعیف هستیم. من احساس می کنم که متولیان امر در این زمینه باید در این حوزه اقدامات بیشتری را انجام دهند تا بجای شکار حیوانات حامیان  حیات وحش گیلان هر روز بیشتر شود.گیلان گوهر کشف نشده ایران است و همچنین دارای بهترین  و غنی ترین حیات وحش ایران است ولی متاسفانه به این بحث چندان التفاتی نمی شود .

به نظر شما چه باید کرد تا فرهنگ بریدن بی رویه درختان جنگل تبدیل به استفاده درست و احترام گذاشتن به طبیعت تبدیل شود؟

بهترین فرهنگ سازی برای جلوگیری از قطع درختان  این است که صنایع تبدیلی مانند گردشگری را در استان گیلان گسترش دهیم و همچنین اگر ما به این علم برسیم که وجود درختان نسبت به قطع درختان  بهره بیشتری به ما خواهند داد  ازبریدن آنها دست خواهیم کشید.

ما باید آگاهی بخشی عمومی در زمینه درختان هیرکانی را همگانی کنیم و در رسانه های مختلف از اهمیت جنگلهای هیرکانی صحبت های زیادی انجام دهیم . همچنین برنامه های آموزشی مختلفی برای سنین مختلف تولید کنیم تا نگاه منفعت طلبی کوتاه مدت به استفاده بهینه دراز مدت تبدیل شود .

بریدن درختان حکم منفعت طلبی کوتاه مدت را داراست ولی حفظ درختان دارای استفاده بهینه دراز مدت است استفاده ای که نه قطع می‌کند نه آسیب می زند بلکه در کنار این موارد می توان از وجود درختان هم بهره اقتصادی بردو هم از لحاظ زیستن و زندگی استفاده بهینه کرد.

فرهنگ سازی  در این زمینه شاید سخت و زمان بر باشد اما نتیجه آن به وجود آدمی آرامشی مضاعف خواهد داد.

درخت مقدس است. درک این سه کلمه یعنی ما به تعالی بشریت می اندیشیم واینکه به تعالی و خرد بالایی رسیده ایم و رسیدن به این سطح از درک و دانایی  زیباست .ما هنوز به فرهنگ استفاده مطلوب از طبیعت ، درختان و محیط جنگل و خاصیت فراوان این محیط بر روح و روان پی نبرده ایم و اگر به این موضوع واقف شویم قطعا بسیاری از معضلات و بی مهری ها به طبیعت حل خواهد شد .

در مورد فرهنگ بومیان مناطق جنگلی و احترام نهادن به درختان و طبیعت از نظر آنها چه می دانید؟

سبک زندگی هیرکانی نشینان، منحصر به فرد است و در هیچ جای دنیا شما نمیتوانید مدل مشابه به آن را پیدا کنید.انسانهایی با خلق و خوی بخشندگی و دست و دلی گشاده که این روحیه بالای انسانی از آنها انسانهایی با درایت بالا  و درکی شگرف ساخته است.چنین افرادی برای هر چیزی که به آنها حیات می بخشد و به آنها در رزق و روزی کمک میکند ارزش بالایی قائل هستند.

و اما درخت برای چه در بین هیرکانی نشینان و‌گیلانیان مقدس است؟ باید گفت هر درختی با توجه به نوع خصوصیاتی که داشته است و دارد برای بومیان از ارزش بالایی برخوردار است.

به عنوان مثال یک درخت بخاطر میوه(مثل خرمندی یا خرمالو وحشی، ازگیل، و...) یک درخت بخاطر برگ(ممرز، راش، نمدار، بلند مازو، انجیلی و...) یک درخت بخاطر چوب( راش، توسکا و....) و غیره بین جوامع محلی و گیلانی ها از ارزش بالایی برخوردار هستند.

اما در بین این درختان بعضی درختان از قداست بالاتری برخوردار هستند مثل سرخدار،  درخت آزاد ،شمشاد و...ودلیل آن هم این  است که این درختان در جاهای خاص استفاده می شدو یا نهال  درخت در جای خاصی مثل مساجد، حسینیه ها، مکانهای مقدس، حیاط خانه ها و... کاشته میشد و یا از چوب این درختان در جاهای خاص استفاده می شد که به این درختان ارزش بالایی در بین جوامع محلی می داد.

جنابعالی در مصاحبه تلویزیونی در برنامه مجله وارش در مورد درخت "  سرخدار " صحبت کردید لطفا بیشتر در مورد این درخت توضیح دهید و بفرمایید که رویش این درخت در کجاست؟

درخت سرخدار یکی از دیر زی ترین درخت جنگلهای هیرکانی است .همین امر باعث میشود که از چوبی با تراکم بالا و بسیار با کیفیت  برخوردار باشد

به درخت سرخدار درخت زندگی نیز میگویند چرا که از آن برای خاصیت درمانی هم استفاده می شود. سال ۹۷  در دوره ای شرکت داشتم که استاد مربوطه گفته بود درخت سرخدار زیادی در گیلان وجود ندارد و برای دیدن سرخدار تنومند باید به استان های مازندران و گلستان رفت ، همین امر باعث شد که من تحقیقاتی گسترده را در جنگلهای گیلان شروع کنم.

تحقیقی که نتیجه اش آن شد که کهنسال ترین درخت سرخدار جنگلهای هیرکانی را در گیلان شناسایی کنم .هیچ وقت یادم نخواهد رفت که من نزدیک به   یکسال در حال جستجو در جاهای مختلف جنگلهای هیرکانی گیلان بودم و درختان سرخدار زیادی پیدا کرده بودم از صد سال دویست سال تا بالای هزار سال اما ندای درونم به من می‌گفت نه اینها آن چیزی نیست که دنبالش هستی !

یک روز در شهرستان شفت به منطقه ای رفتم و از محلی های آنجا آدرس منطقه ای که درخت سرخدار را دارد پرسیدم و آنها روی یک برگ کاغذ نقشه منطقه را کشیدند و به من گفتند این منطقه خیلی خطرناک است و امکان وجود حیواناتی مانند خرس در آنجا هست و هم اینکه  به احتمال زیاد تنهایی گم خواهم شد نیز وجود دارد اما من با تکیه به آن نقشه  راه افتادم .

و در حدود سه ساعت پیاده روی لحظه طلایی فرا رسید و من با درختان سرخدار زیادی روبرو شدم یک درخت سرخدار دو هزار ساله در آن منطقه وجود داشت و جالب است که بدانید این منطقه ای را که شناسایی کردم خاص ترین تیپ جنگلی جنگلهای هیرکانی است چرا که دو‌گونه درخت دیر زی جنگلهای هیرکانی کنار هم رویش دارند درخت سرخدار و درخت شمشاد وهمچنین بالای نود تیپ جنگلی داریم که خاص ترین تیپ جنگلهای هیرکانی همین است که اشاره کرده ام(تیپ جنگلی یعنی رویش درختان مختلف کنار هم مثلا تیپ جنگلی راش توسکا، یا تیپ جنگلی راش ممرز و...)

خاص ترین تیپ جنگلی جنگلهای هیرکانی را در در همین نقطه (شفت، استان گیلان)  پیدا کردم و به دلیل‌ اینکه این درخت در معرض خطر قرار نگیرد از ذکر نام آن منطقه خودداری می کنم.

ناگفته نماند  این درخت را برای ثبت ملی معرفی کرده ام و به امید روزی که این درخت به عنوان اثر ملی ثبت شود.

علاقه زیادی به کاشت درخت دارید هدف شما از این کار چیست  ؟

بله . یکی از جدیدترین فعالیت هایم درزمینه کاشت درخت در  هفته های گذشته  کاشت بذر درخت شاه بلوط در در منطقه لاکان بود چون یکی از درختان در معرض انقراض جنگلهای هیرکانی ، درخت شاه‌بلوط هیرکانی است که آن هم فقط  در استان گیلان در چند نقطه خاص وجود دارد  به همین دلیل تا هم اکنون نزدیک به  چندین سال است که کاشت بذر شاه‌بلوط  را انجام میدهیم و بذر این درخت را می کاریم تا بتوانیم کمک کنیم که این درخت از معرض انقراض نجات پیدا کند.

طی این چند سال در فضاهای مختلف این بذرها را کشت میکردیم ولی سال گذشته تصمیم گرفتم به دنبال این باشیم که این بذرها را در نهالستان لاکان کشت کنیم که به دلایلی عملی نشد اما امسال با پیگیری ها و مکاتبات با اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گیلان توانستیم موافقت برای کشت بذر درختان مختلف هیرکانی  در منطقه لاکان تحت عنوان (پویش مردمی بذر درختان هیرکانی) را بگیریم و خداوند را شاکریم که این اتفاق افتاد و دوستان علاقمند زیادی نیز در این راه با ما همراه هستند.

ما در این راه دو هدف مهم را دنبال میکنیم؛ هدف اول ما این است که بتوانیم در رویشگاه این درخت (شاه‌بلوط) جشنواره ای برگزار کنیم و نهال‌هایی که اینجا کشت شده اند بعد از نهال شدن را به رویشگاه این درخت ببریم و‌بین مردم تقسیم کنیم  تا اهمیت این درخت را برای بومیان تشریح کنیم که اگر خدا بخواهد در سالهای بعد نیز این راه را ادامه دهیم و در خود رویشگاه این درخت مکانی را برای کشت بذر این درخت اختصاص دهیم .

اما هدف دوم و مهمتر از هدف اول در مورد خود نهالستان لاکان است همانطور که واقف هستید این مکان چند سالی است که فعالیتی ندارد و ما به دنبال این هستیم که از این حالت غیر فعال بودن آن را خارج کنیم

 و پیشنهاد ما این است که نهالستان لاکان را به باغ گیاه‌شناسی هیرکانی بدل کنیم و با توجه به زیر ساختی که دارد  و همچنین به دلیل نزدیک بودن به شهر رشت  می توان فضایی مناسب  به عنوان یک باغ گیاه‌شناسی آموزشی برای مردم، مدارس، دانشگاه و... در نظر گرفت

ضمن اینکه میتوان فضایی را اختصاص داد تا با پلاک بندی کردن و زدن نام  درخت و یا نهالی  به نام خود و یا خانواده ،دوستان و یاعزیزان از طرف افراد علاقه مند، این فرهنگ درخت کاری و احساس کاشتن را برای همگان فراهم کنیم. ضمن اینکه وقتی باغ گیاه‌شناسی باشد مردم برای بازدید خواهند آمد و از آن فضا بهره خواهند برد.

امیدوارم این طرح با کمک و همیاری همه علاقمندان رقم بخورد و گیلان از این بابت صاحب باغ گیاه‌شناسی هیرکانی شود.

لطفا چند مورد از آثار تخریب انسان برروی جنگل ها و طبیعت گیلان را نام ببرید و چه پیامی برای مردم ایران در زمینه حفاظت از زیست محیطی دارید؟

اولین و فاحش ترین آثار تخریب انسان  بر روی طبیعت رها کردن زباله ها در طبیعت است  که متاسفانه نتیجه بی مهری ما آدم‌ها است. در هر مکانی شما میتوانید رد پای انسان را با زباله هایی که در طبیعت رها می کنند ببینید.

از عوامل مهم تخریب جنگلهای هیرکانی را باید به تعرض به جنگلهای هیرکانی اشاره کرد .جنگل خواری بسیار زیاد شده و تبدیل جنگل به باغ و قطعه قطعه بندی کردن برای ساخت و سازهای غیر مجاز، تغییر کاربری زمین های کشاورزی، سد سازی ها ،جاده سازی ها ، چرای بی رویه دامها و.... می توان اشاره کرد که باعث نابودی جنگل های هیرکانی می شوند.

 تمام دنیا به ارزش  جنگلهای هیرکانی به عنوان موزه طبیعی دنیا  پی برده است اما خودمان نسبت به این مسأله کمی کم لطف هستیم.امیدوارم آگاهی ها بیشتر از گذشته شود و مردم و دولت قدر این میراث گرانبها را  بیشتر بدانند.

طرح صیانت از جنگل ها چند سالی است که اجرایی شده به نظر شما این طرح تا چه اندازه در حفاظت از جنگل ها مفید واقع شده است ؟

طرح صیانت فقط یک بخش است و ضمانت اجرایی بودن بخش دیگر آن است.این طرح بسیار عالی ست که به اجرا در آمده ا اما باید گفت مجری باید برای ضمانت اجرایی شدن آن تلاش  را دوچندان کند اگر قرار باشد طرحی مطرح شود ولی اجرای ضعیفی داشته باشد و یا شرکتهای خصوصی برای منفعت طلبی این طرحها را دور بزنند کار از چیزی که بود خرابتر میشود .

اصل این طرح خیلی مفید است اما برای مفیدتر شدن نیاز به ضمانت اجرایی دارد برای ضمانت اجرایی چندین بخش را باید لحاظ کرد

تسهیلگری جوامع محلی، آموزش در رسانه‌ها ، آموزش پایه ای،   قانون مداری و ایستادکی قانون در مقابل شرکتها و سازمانهایی که دنبال منافع خود هستند، اما مهمترین بخش را میتوان گفت همان بخش آگاهی بخشی جوامع محلی است که این بخش اگر درست اتفاق بیافتد پنجاه درصد طرح جلو رفته است

حال باید از خودمان بپرسیم این طرح چند درصد در حال اجراست ؟!

چند بخش این طرح را متولی امر  اجرایی کرده است؟!

و هزاران سوالی که میتواند با پرسیدن به نتیجه مطلوب تری دست پیدا کنیم

این طرح تا کنون فقط برداشت شرکتهای بزرگ را منع کرده است که  این قسمت آن خوب بوده است اما  برای حفاظت جنگل مواردی که اشاره کرده ام هم باید به نحو احسن اجرا شود تا نتیجه مفیدتر و مطلوبتر  باشد.

آموزش باید در راس طرح صیانت قرار گیرد چرا که ارتقای آگاهی عمومی یعنی یک گام به جلوتر .

امیدوارم که ما بیشتر و بیشتر  به ارزشمندی این گوهرهای  نایاب پی ببریم.

انتهای پیام/

اعظم پرتوبین