دنیا درگیر معضل کمبود انسان/ فرهنگسازی؛ تنها راه نجات از بحران پیری!

به گزارش خبرنگار برنا؛ وقتی ازش پرسیدم چند خواهر و برادرید کمی مِن مِن کرد، بعد از کمی این پا آن پا کردن یهو گفت 3 تا، تعجب کردم برای یک پرسش ساده چرا انقدر تعلل کرد. بعدها فهمیدم 4 خواهر و برادر هستند اما خانوادگی وجود فرزند چهارم را در بسیاری از موارد انکار می‌کنند، به گفته خودشان خجالت می‌کشند از این تعداد بچه جایی صحبت کنند حتی پدر و مادر خانواده هم از بیان تعداد فرزندانشان امتناع می‌کنند. جالب است که وقتی نگاهی به تعداد فرزندان مادر بزرگان و پدربزرگان می‌کنیم چند برابر تعداد فرزندان زوج‌های فعلی است و حتی به دنبال قایم کردن فرزندانشان هم نبودند. این افراد فکر می‌کنند داشتن بیشتر از دو فرزند از مد افتاده و از اینکه بخواهند جایی عنوان کنند بیش از دو فرزند دارند شرمگین می‌شوند چراکه فکر می‌کنند دور از کلاس است.

اهمیت فرهنگسازی برای افزایش ایجاد تمایل به فرزندآوری

موضوع فرزندآوری مدتی است که یکی از مسائل مهم و روز کشور محسوب می‌شود و در چند سال اخیر به دلیل قرار گرفتن کشورمان در پنجره جمعیتی بیش از هر زمان دیگری بر روی آن بحث و بررسی صورت گرفته است، چراکه وضعیت فعلی کشور ما در شرایط خوبی نیست و اگر نرخ موالید ما براساس آنچه که امروز است بماند برای سال‌های آینده دچار بحران خواهیم شد و در 20 سال آینده با جمعیت پیر و سالخورده مواجه هستیم.

یکی از مسائلی که در حوزه جمعیت و فرزندآوری حائز اهمیت است موضوع فرهنگسازی بوده و باید برای آن برنامه‌های جدی پیش بینی شود در قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده به این مسئله اشاره شده و برای نهادهای مرتبط، رسانه‌ها به خصوص سازمان صدا و سیما تکالیفی مشخص شده است. وقتی خانواده‌ای از تعداد فرزند زیادشان خجالت زده هستند نشان این دارد که مقوله فرهنگسازی در موضوع فرزندآوری در این مدت مغفول مانده و باید توجه ویژه‌ای به این مسئله صورت گیرد. حتی گاهی در برخی موارد زوج‌ها را به فرزندآوری تشویق کردیم و از این بحران جمعیت و اهمیت فرزندآوری در کشور بی اطلاع بودند و اظهار کردند پس چرا تبلیغاتی برای این مسئله نمی‌شود؟

دهه 70 زمانی که قانون تنظیم خانواده مطرح شد و دولت کوشید تا مانع فرزندآوری زیاد خانواده‌ها شود اقدامات خیلی زیادی در این زمینه صورت گرفت به گفته کارشناسان حوزه جمعیت در آن زمان تمامی نقاط مختلف شهر تبلیغ فرزند به دنیا نیاوردن را می‌کردن و حتی بر روی قوطی کبریت هم تصاویر مرتبط با عدم فرزندآوری ثبت شده بود، تبلیغات، شعارها و تمام اقدامات دستگاه‌های دولتی در راستای تشویق خانواده‌ها به کاهش فرزندآوری صورت گرفت و در آن برهه زمانی نیز فرهنگسازی موثر واقع شد. اینکه در دهه 70 اقدامات شگرفی انجام شد تا در سبک زندگی زوجین ایرانی اینطور جای بیاندازند که فرزند کمتر زندگی بهتر، حالا هم می‌شود با فرهنگسازی درست و به موقع زوجین را به سمت فرزندآوری بیشتر سوق داد.

 تنها 6 سال برای کنترل بحران جمعیتی فرصت داریم

پیش از این حجت الاسلام رضا رویت، رئیس بنیاد ملی خانواده در گفت‌وگو با خبرنگار برنا رویت ضمن انتقاد از فرهنگ «فرزند کمتر» در جامعه اظهار کرد بود: اولین عامل موثر در کاهش جمعیت فرهنگ موجود در جامعه است و مشکلات اقتصادی را می‌توان در درجه‌های بعدی قرار داد و باید گفت باعث شده در فرهنگی که امروزه به وجود آمده نقش موثری داشته باشد برای مثال اواخر دهه 70 جمعیت به صورت چشمگیر و غیرقابل پیش بینی کننده‌ای کاهش پیدا کرد، دلیل آن اقتصادی نبود بلکه به خاطر فرهنگی بود که در جامعه ایجاد شده بود و همه مردم به سمت فرزند کمتر رفتند و عرض 3 الی 4 سال به شدت جمعیت کشور کاهش پیدا کرد بنابراین عامل فرهنگی را باید مهم‌ترین دلیل دانست چون این روزها فارغ از مسائل مالی، فرزند کمتر تبدیل به یک فرهنگ شده است.

رئیس بنیاد ملی خانواده با بیان اینکه تنها 6 سال برای کنترل بحران جمعیتی در پیش داریم، افزود: اوج پنجره جمعیتی و فرزندآوری جوانان دهه شصت 6 سال بیشتر نیست و اگر این 6 سال را از دست بدهیم ظرفیت فرزندآوری ویژه آنها را از دست می‌دهیم البته بدین معنا نیست که نتوانند بچه‌دار شوند بلکه ظرفیت ویژه آنها از بین خواهد رفت.

رویت در پاسخ به این سوال مبنی بر اینکه اگر 6 سال را از دست بدهیم تا چندسال درگیر بحران جمعیت خواهیم بود، بیان کرد: نظرات کارشناسان در این باره متفاوت است اما نظر قطعی این است که اگر به همین روش پیش برویم و نتوانیم بحران جمعیت را کنترل کنیم 10 الی 20 سال آینده گرفتار مشکلات اقتصادی به دلیل نبود نیروی کار خواهیم شد اما اینکه برخی می‌گویند تا 100 سال درگیر می‌شویم بستگی به مردم دارد درواقع اگر مردم تلاش کنند و تعداد موالید را بالا ببرند، زودتر این بحران پشت سر گذاشته خواهد شد.

وی با تاکید بر اینکه هر خانواده باید حداقل 3 فرزند داشته باشد، گفت: واضح است هرکسی در هر پله‌ای است باید یک پله جلوتر برود برای مثال اگر خانواده‌ای یک فرزند دارد صاحب دو فرزند شود و به این ترتیب ادامه پیدا کند اما ایده آل این است که هر خانواده حداقل 3 فرزند داشته باشد هرچند که الان همین 3 فرزند هم پسندیده خانواده‌ها نیست اما برای عبور از بحران جمعیت نیاز به 3 فرزند در هر خانواده داریم که بچه‌های آنها نیز صاحب عمو، عمه، خاله و دایی شوند.

کشورهای غربی برای بحران جمعیت چه‌ می‌کنند؟

بحران جمعیت از آنچه که فکر می‌کنیم به ما نزدیک است و تنها راه نجات از این بحران تغییر سبک زندگی غلط زوج‌های جوان است، زوجینی که با تولد یک فرزند یا نهایت دو فرزند، تمایلی به داشتن فرزند بیشتر ندارند و اظهار می‌کنند همین دوتا هم زیاد است حتی گاهی شاهد زوجین متول هستیم که علاقه‌ای به داشتن فرزند ندارند و از حیوانات خانگی به جای فرزندآوری نگهداری می‌کنند. مسئله جمعیت برای تمامی حکومت‌ها در سراسر دنیا دارای اهمیت است به همین جهت است که مدتی می‌شود آمریکا با نگرانی از کاهش فرزندآوری در کشور خود اقدام به ساخت فیلم‌های مختلف جهت فرهنگسازی کرده است به عنوان مثال انیمیشن بچه رئیس که سال 2017 در آمریکا ساخته شد به مسئله فرزندآوری تکیه کرده است و مضمون اصلی این فیلم «فرزندآوری» است. به نحوی که مخاطبِ خود را به آوردنِ فرزند دوم و چندم تشویق می کند. این ایده برای جامعه آمریکایی امروز به شدت مورد نیاز است؛ آمریکا و کشورهای غربی با یک آسیب خطرناک روبرو شده اند. همسران و زوج های جوان در این کشورها به هزار و یک دلیل، دیگر حاضر به فرزندآوری نیستند، پس شیب نمودار جمعیتی این کشورها به سمت کهنسالی پیش می رود.

مسئله جمعیت موضوعی نیست که فقط در کشور ما تبدیل به بحران شده باشد اما در اقدام به رفع این معضل از سایر کشورها عقب هستیم قانون جوانی جمعیت به تصویب رسیده است و شورای نگهبان هم آن را تایید کرده و در لایحه بودجه 1401 دولت ردیف بودجه خوبی برای اجرای این قانون لحاظ کرده است و حالا اگر بخواهیم در اجرای این قانون وقفه‌ای داشته باشیم قطعا آسیب‌های جبران ناپذیری گریبان گیر جامعه ما خواهد شد. درست است که امروزه مسائل اقتصادی موانعی را برای تولد فرزند بیشتر ایجاد کرده است اما اگر فرهنگسازی درستی در این خصوص انجام شود و در کنار آن مشوق‌های اقتصادی در نظر گرفته شده در قانون جوانی جمعیت اجرا شود می‌توان امیدوار بود از بحران فعلی عبور خواهیم کرد.

چرایی چالش‌های موجود بر سر راه فرهنگسازی برای افزایش فرزندآوری

فاطمه شعرباف کارشناس مسائل خانواده پیش از این در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی درباره چالش‌های فعلی موجود در بحث فرهنگسازی برای فرزندآور در مقایسه با دهه 70، اظهار کرده بود:  در دهه هفتاد مردم درحال انتخاب سبک زندگی جدیدی بودند و آن فرهنگسازی‌ها جواب داد، درحال حاضر مردم سبک زندگی خودشان را انتخاب کردند و سال‌هاست با این سبک زندگی عادت کرده‌اند از طرفی مشکلات اقتصادی هم وجود دارد. همچنین علاوه بر مشکلات اقتصادی ما از لحاظ فرهنگی هم دچار مشکل شده‌ایم دیگر انگیزه معنوی که در دهه‌های گذشته برای بحث فرزندآوری وجود داشت را شاهد نیستیم و جامعه ما در وادی افتاده است که تغییرات را سخت می‌پذیرد.

شعرباف بیان کرد: جامعه برای اینکه به سمت افزایش فرزندآوری حرکت کند باید ارزش افزوده را احساس کند اما اگر دولت و مردم با یکدیگر همراهی داشته باشند محقق می‌شود درحال حاضر جامعه اگر همراهی نمی‌کند به این دلیل است که خطر بحران جمعیت را احساس نکرده است و درک نکرده که جامعه درحال حرکت به سمت سالمندی است و از لحاظ امنیتی هم حتی دچار مشکل می‌شویم.

این کارشناس مسائل خانواده ادامه داد: مسئله فرهنگسازی در حوزه افزایش تمایل مردم به فرزندآوری نیازمند همراهی خود مردم است تنها نمی‌توانیم با اجبار رسانه کاری کنیم. تک فرزندان در سنین کم تمایل به داشتن خواهر و یا برادر دارند درحالی که با افزایش سنشان این تمایل نیز از بین می‌رود باید در  نشان دادن عوارض تک فرزندی به آن‌ها، کمک کنیم که خانواده‌هایشان را به فرزندآوری ترغیب کنند.

وی بیان کرد: علاوه بر این تسهیلات لازم برای خانواده‌ها باید فراهم شود همچنین با کمک رسانه و تبلیغات می‌توانیم در زمینه افزایش ترغیب خانواده‌ها به فرزندآوری کمک کنیم. همچنین باید آداب و رسومی که مانع فرزندآوری می‌شود را از بین ببریم و موارد غیر ضروری را با فرهنگسازی از دید خانواده‌ها حذف کنیم و در موارد ضروری نیز حمایت‌های لازم را داشته باشیم.

قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده بعد از فراز و نشیب‌های زیاد و حواشی متعدد سرانجام مدتی پیش در صحن مجلس شورای اسلامی تصویب و بعد از آن به تأیید شورای نگهبان رسید مدتی بعد هم به دولت توسط رئیس مجلس شورای اسلامی ابلاغ شد رئیس جمهور هم آن را به دستگاه‌های متولی ابلاغ کرد. این قانون در کنار در نظر داشتن مشوق‌های اقتصادی و حمایت از خانواده برای داشتن فرزند بیشتر، به مسئله فرهنگسازی نیز توجه داشته است و موادی از این قانون مربوط به فرهنگسازی برای فرزندآوری است.

زهره سادات لاجوردی نماینده مجلس شورای اسلامی نیز پیش از این در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه غیر از سیاست‌های تشویقی و حمایت‌های اقتصادی چقدر به مقوله فرهنگ‌سازی و تغییر نگرش جوانان برای فرزندآوری توجه شده است، گفته بود: به مسئله فرهنگ‌سازی توجه زیادی در این قانون شده است و قبل از انجام هر کاری باید فرهنگ‌سازی کنیم، مواد ۲۸ تا ۳۲ قانون جوانی جمعیت مربوط به فرهنگ‌سازی است و برای هرکدام از دستگاه‌ها مسئولیتی را در نظر گرفتیم و هر دستگاهی که ملزم به اجرای وظایفی است حتماً باید پیوست فرهنگی را متناسب با آن درنظر بگیرد.

وی درباره ضمانت اجرایی قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده تصریح کرد: ماده ۷۱ این قانون مربوط به ضمانت اجرایی است و آمده که مستنکفین از اجرای این قانون، علاوه بر جبران خسارات وارده و اعمال مجازات موضوع ماده ۱۹ قانون رسیدگی به تخلفات اداری به مجازات حبس یا جزای نقدی درجه ۴ یا ۵ قانون مجازات اسلامی مصوب اول اردیبهشت سال ۹۲ محکوم می‌شوند، همچنین در این ماده گفته شده است که سازمان بازرسی کل کشور و نهاد‌های امنیتی در حوزه نظارتی خویش مکلفند مستنکفین از اجرای این قانون را شناسایی و به مراجع قضایی معرفی کنند.

هرچند انتقادات زیادی علیه این قانون درحال حاضر صورت می‌گیرد و همواره سعی شده که این قانون را قانونی غیر کارشناسی که سعی دارد در زندگی شخصی افراد دخالت کند، نشان دهند اما درحال حاضر با توجه به اینکه در پنجره جمعیتی قرار گرفتیم و فرصت زیادی برای عبور از بحران جمعیت نداریم عملی شدن این قانون می‌تواند راه نجات ما از آسیب‌های سال‌های آینده باشد. به امید روزی که کسی از داشتن فرزند زیاد خجالت زده نشود و برای داشتن فرزند بیشتر مشتاق باشد.

انتهای پیام/