اسناد دقیق درباره لقب امیرالمومنین در منابع اهل‌سنت

به گزارش برنا؛ در میان احادیث فراوان، چند حدیث زیر را که بیانگر امامت علی(ع) است، از منابع اهل سنت انتخاب کرده ایم.

1- انس بن مالک (که خادم پیامبر(ص) بود) گوید: روزی رسول خدا(ص) به من فرمود: مرا در وضو یاری کن، پس دو رکعت نماز گزارد و فرمود:

أَوَّلُ مَنْ یَدْخُلُ عَلَیْکَ مِنْ هَذَا اَلْبَابِ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ وَ سَیِّدُ اَلْمُسْلِمِینَ وَ قَائِدُ اَلْغُرِّ اَلْمُحَجَّلِینَ وَ خَاتَمُ اَلْوَصِیِّین

اولین کسی که از این در بر توارد می شود، «امیر مؤمنان» و سرور مسلمانان و پیشوای پیشانی سفیدان و خاتم اوصیاء پیامبران است.

انس گوید: با خود گفتم خدایا! آن مرد را مردی از انصار قرار بده. تا وقتی علی(ع) وارد شد. رسول خدا(ص) پرسید: ای انس! او کیست؟ من گفتم: علی(ع) است. پس رسول خدا(ص) در حالی که شادمان بود برخاست و او را در آغوش گرفت و عرق صورت خود را به صورت او و عرق صورت علی(ع) را به صورت خویش مالید.

آنگاه علی(ع) گفت: یا رسول الله! می بینم که نسبت به من کاری انجام می دهی که قبل از این، از شما ندیده بودم. 

پیامبر(ص) فرمود: تو کسی هستی که دِین مرا ادا می کنی و صدای مرا به گوش امتم می رسانی و اختلاف امتم را پس از من تبیین می کنی. 

2- ابن عباس از ام سلمه همسر پیامبر(ص) نقل می کند که گفت: پیامبر(ص) به من فرمود:

ای ام سلمه! این علی بن ابیطالب است که گوشت او گوشت من و خونش خون من است. منزلت او نسبت به من، مانند منزلت هارون نسبت به موسی(ع) است، مگر آنکه بعد از من پیامبری نیست.

یا اُم سلمة! هذا عَلیٌّ «اَمیر المؤمنینَ» و سَیّدُ المُسلمینَ،  وَصیّی وَ وِعآءُ (عیبة) عِلمی وَ بابِی اَّلذی اوتی مِنه، اَخی فِی الدُّنیا و الآخِرة وَ مَعی فِی السَّنام الاَعلی، یَقتلُ القاسِطینَ و النّاکِثینَ وَ المارِقینَ.

ای ام سلمه! این علی «امیرالمؤمنین» و سید مسلمین است. او وصی من و ظرف علم من است، و دری است که از آن به سوی من وارد می شوند. او برادر من در دنیا و آخرت است، و با من در بهشت اعلی است و اوست که با قاسطین و ناکثین و مارقین نبرد می کند. 

3- رسول خدا(ص) به علی (ع) فرمودند:

 ای علی! تو حجّت خدا و باب الله هستی و تو راهی هستی به سوی خدا و تو نبأ عظیم (خبر بزرگ) هستی و تو صراط مستقیمی. تو مَثَل بزرگی (مثل الاعلی) و تو امام مسلمینی و تو امیر مؤمنانی و بهترین اوصیاء و سرور راستگویانی. ای علی! ت وفاروق اعظم و صدّیق اکبر هستی و حزب و گروه تو حزب و گروه من است، و حزب من حزب خداست و حزب دشمنان تو حزب شیطان است. 

4- ابن عباس روایت می کند که در هیچ جای قرآن "یا اَیُّهَا الَّذینَ ءَامَنوا" نازل نشده است، مگر اینکه علی(ع) سید آنها و شریف ترین آنها و امیر آنهاست. خداوند متعال اصحاب رسول اکرم(ص) را در شماری از آیات سرزنش نموده، جز علی(ع) که او را در هیچ آیه ای مورد عتاب قرار نداده است و از او جز به خیر و نیکی یاد ننموده است. 

5- خطیب خوارزمی نقل می کند که پیامبر خدا(ص) به علی(ع) فرمودند: ای اباالحسن! با خورشید سخن بگو که او (به اذن خدا) با تو سخن خواهد گفت. پس علی(ع) خطاب به خورشید فرمود: سلام بر تو ای بنده صالحه مطیع خدا و خورشید در جواب گفت:وَ عَلَیک السَّلامُ یا «امیرَالمؤمنین» وَ إِمَامُ اَلْمُتَّقِینَ وَ قَائِدُ اَلْغُرِّ اَلْمُحَجَّلِینَ.بر تو سلام باد ای «امیرمؤمنان» و امام متقیان و پیشوای پیشانی سفیدان.ای علی! تو وشیعیانت در بهشت هستید. ای علی! اولین کسی که زمین برایش شکافته می شود، محمد(ص) است و پس از آن تو هستی. اولین کسی که روز قیامت زنده می شود، محمد(ص) است و پس از آن تو هستی. اولین کسی که در آن روز پوشیده می شود، محمد(ص) است و پس از آن تو هستی ... 

6- خطیب بغدادی در تاریخ بغداد روایتی را از رسول الله(ص) نقل می کند که در سایر کتب اهل سنت هم نقل شده است. رسول خدا(ص) می فرماید:در قیامت چهار نفر سواره محشور می شوند و غیر از ما چهار نفر کسی سواره نیست. عباس عموی پیامبر(ص) پرسید که آن چهار نفر چه کسانی هستند؟ رسول خدا(ص) در پاسخ فرمود: اولین نفر من هستم که سوار بر براق محشور می شوم. دوم برادرم صالح(ع) است که سوار بر ناقه الله محشور می شود. سوم عمویم حمزه (رضی الله عنه) که بر ناقه من – غضباء- وارد صحرای محشر خواهد شد. و چهارم علی بن ابیطالب(ع) است که بر ناقه ای از ناقه های بهشت محشور می گردد.سپس آن حضرت به توصیف ناقه بهشتی پرداخته و می فرماید: آنگاه علی(ع) در حالی که لواء حمد در دست اوست، بر هیچ گروهی از خلایق نمی گذرد، مگر آنکه می گویند: «این ملک مقرّبی است ، یا پیامبر مرسلی است، یا از حاملان عرش است». در این وقت منادی از بطنان عرش ندا در می دهد:هذا علیُّ بن اَبیطالب «اَمیرُالمؤمنینَ» وَ إِمَامُ اَلْمُتَّقِینَ وَ قَائِدُ اَلْغُرِّ اَلْمُحَجَّلِینَ اِلی جَنانِ رَبِّ العالُمین ...[این ]شخص آنچه شما می پندارید نیست بلکه او[، علی بن ابیطالب «امیر مؤمنان» و امام متقیان و راهبر پیشانی سفیدان به سوی بهشت رب العالمین است.رستگار شده است آنکه او را تصدیق کند و زیان دیده آنکه تکذیبش نماید. و اگر بنده ای خدا را بین رکن و مقام، هزار سال و هزار سال دیگر عبادت کند، تا آنکه مانند مَشک پوسیده شود، پس خداوند را ملاقات کند در حالی که آل محمد(ص) را دشمن دارد، خداوند او را در آتش، در اندازد. 

7- روزی علی(ع) بر پیامبر خدا(ص) وارد شد، در حالی که آن حضرت در حجره عایشه بود[و ابابکر و عمر در نزد او بودند] پس علی(ع)[با اشاره پیامبر]بین رسول خدا(ص) و عایشه نشست] به طوری که زانوانش را در بغل گرفت[. عایشه ]که از نشست علی(ع) در میان خود و پیامبر(ص) بسیار ناراحت شده بود[، گفت: یا غیر از پای من، جای دیگری برای نشستن خود نیافتی؟

پیامبر(ص) که از کلام وی ناراحت شده بود، با دست مبارک به پشت عایشه زد و فرمود:مَه [یا عایشه] لا تُوذینی فی اَخی، فَاِنَّهُ «اَمیرالمُومنینَ» وَ سَیّدُ المُسلِمینَ وَ قائِدُ الغُرِّ المُحَجَّلینَ، یَومَ القیامةِ یَقعُدُ عَلَی الصِّراطِ یَدخُلُ اَولیآءَهُ الجَنَّةَ وَ یَدخُلُ اَعداءَهُ النّار.ساکت باش! مرا دربارۀ برادرم اذیت مکن، زیرا که او «امیرمؤمنان» و سرور مسلمانان و پیشوای پیشانی سفیدان است. او در روز قیامت بر صراط می نشیند و دوستانش را به بهشت داخل می کند و دشمنانش را به جهنّم می فرستد. 

• کتاب امیر بر مومنان، در بیان اختصاص لقب «امیرالمومنین» به امام علی بن ابیطالب(ع)، مهدی واحدیان درگاهی، نشر یوسف فاطمه(ع)، ص 22-27.