جلالی: ممکن است برخی شهرها عنوان «شهر ملی» را از دست بدهند/ قانون باید حساب هنرمند صنایع دستی را از صنعتگر و بازرگان جدا کند

خبرگزاری برنا - سعیده اسدیان: «باید با سرمایه گذاری جدی صنایع دستی استان را رونق کامل داد و با سیاست گذاری صحیح راه ورود گسترده تولیدات هنرمندان ایرانی را به بازارهای جهانی هموار ساخت» ، «صنایع دستی ما بسیار ارزشمند است و حکایت از همان تمدن دارد، ما در صنایع دستی می‌توانیم خیلی کار کنیم و تحول ایجاد کنیم» ، «در قسمت صنایع دستی، مثلاً در زمینه لباس و تزیینات آن، که خیلی مهم است، هم ارزش افزوده زیادی دارد و هم طراحی متنوع و هم می‌تواند معرف قومیت‌های ما باشد. باید از همه فرصت‌ها و مشخصه‌های قومی استفاده کنیم» ،  «صنایع دستی تنوعی که دارد، تجملی که دارد و ذوقی که در آن به کار رفته، زیبا و همه کس پسند است» و…

اینها تنها بخشی از سخنان مقام معظم رهبری درباره صنایع دستی است، رهبر انقلاب نه تنها در کلام بلکه در عمل هم حمایت خود را از هنر سنتی و صنایع دستی ایران نشان داده اند، تصاویری که از منزل رهبر معظم انقلاب در فضای مجازی منتشر شده نشان از زندگی ساده و ایرانی ایشان دارد، به طوری که پُشتی ها، فرش‌ها و زیراندازهای حاضر در عکس همگی تولید شهرهای کشورمان هستند و هیچ جنس خارجی در آن دیده نمی شود.

زیلوی میبد، سوزن‌ دوزی اصفهان، ترمه‌ یزد، مینا سفال لاله جین همدان و ساعت دست ساز چوبی سلام(مجموعه فرصت) بخشی از این صنایع دستی می باشد که رهبر انقلاب از آنها استفاده می کنند اما با این حال و علی رغم تأکیدات مقام معظم رهبری درباره حمایت صنایع دستی، باز هم جای خایل حمایت از این هنر به وضوح مشهود است و همچنان صنایع دستی مغفول اما هنرمندان آن نجیبانه مشغول به کار هستند.

در همین راستا با مریم جلالی، معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به گفت وگو نشستیم تا در خصوص این حوزه و مشکلات پیش روی آن بیشتر بدانیم.

برنا: بسیاری از هنرمندان صنایع دستی معتقدند که بحث شهر و روستای جهانی صنایع دستی زمانی اثربخش و مهم است که آن روستانشین نقدینگی داشته باشد، یعنی تا زمانی که درگیر این باشد که من الان پول مواد اولیه ندارم، هزینه‌ام مناسب تأمین زندگی نیست، این کار برای ما به عبارتی نان و آب نمی‌شود، شما چه پاسخی برای این صحبت ها دارید؟

جلالی: در بحث شهر ملی و شهر جهانی یک اعوجاج مفهومی بین ثبت‌های ما اتفاق افتاده است، در حوزه صنایع دستی اتفاقاً ثبت ملی و ثبت جهانی زمانی اتفاق می‌افتد که معیشت، در کنار توسعه شکل گرفته باشد، این با ثبت میراثی فرق می‌کند.

ثبت میراثی جایی را که یک تاریخ یا پیشینه‌ای جاودان داشته باشد ثبت می‌کند تا بتواند از آن محافظت کند. در حوزه صنایع دستی این یک تشابه لفظی است، اتفاقاً وقتی ثبت می‌شود که شاخص های مرتبط و مراحل توسعه را طی کرده باشد.

ثبت ملی و ثبت جهانی صرفاً یک امتیاز نیست، بلکه یک مسئولیت است، یعنی وقتی یک جایی ثبت ملی می‌شود باید بخش های مختلف استان از جمله شهرداریها ، آموزش و پرورش، جهاد کشاورزی، پست و همه این حوزه‌ها ذهن شان به سمت قابلیت های توسعه ای بیشتر معطوف شود و امکانات برای رشد شهری اتفاق بیفتد. از اینرو شهرهای ملی دو سال یک بار تمدید می شود. یکی از شاخصه‌هایی که در نظر گرفته شده است این است که اگر شهری ثبت ملی شد و ارکان توسعه‌اش روبه کاهش است ابلاغ ثبت تا در مسیر توسعه واقعی قرار بگیرد را لغو خواهیم کرد.

یعنی، بگویم روستایی که با عنوان گلیم ثبت ملی شده‌، اگر در راستای توسعه و ارتقاء وضعیت شاخص ها قدمی برنداشته و مولفه های پیشرفت را فراموش کرده‌ است امسال دیگر عنوان شهر ملی گلیم تخواهد داشت. و به شرطی شهر ملی گلیم می شود که گلیم در توسعه استانی‌، در بهبود معیشت و کسب و کار، در ایجاد اشتغال و در برونداد هویتی‌ات نقش‌آفرینی داشته باشد. وقتی شهری حتی به اندازه یک اسم خیابان مولفه‌های محصول ملی یا جهانی شده را ندارد. چرا باید آن را شهر ملی یا جهانی خطاب کرد ما باید تصویرسازی دقیقی از شهر ملی داشته باشیم. 

آقای اسعد القدومی دبیرکل شورای جهانی صنایع دستی که به ایران سفر کرده بود، از چهار شهر که کاندیدای ثبت جهانی بودند به طور کامل بازدید کرد. در جواب این سوال که چقدر می توان امیدوار بود که ثبت جهانی برای شهرهای مورد ارزیابی اتفاق بیفتد، گفتند که تمام زنجیره ارزش شما باید کامل باشد. درست است شما کارگاه‌های خیلی خوبی دارید اما کنار این کارگاه باید بازارچه‌های خیلی خوب داشته باشید،  کنار این بازارچه‌ها باید درآمد خانواده‌ها از این راه تأمین شود. مثلاً یکی از ایراداتی که می گرفتند این بود که چرا در بازار پارچه‌های دستبافت و صنایع دستی بومی نیست؟

بی شک توسعه، شرط شهر ملی و شهر جهانی شدن است، این طور نیست که ما شهری را جهانی کنیم بعد بگوییم حالا برویم آن را توسعه بدهیم. این یک اشکال اساسی است و یک انتظاری است که در گذشته ایجاد شده و درست هم نیست. اتفاقاً گفته ایم همه مطالبه کنید. یعنی به بعضی مسئولان شهری اعلام کرده ایم که اگر در این راستا برنامه ریزی نکنید و اگر این اقدامات انجام نشود، شما عنوان شهر ملی را از دست خواهید داد، کما اینکه ما رویدادها را به استان ها می بریم تا توسعه و پیشرفت مولفه های صنایع دستی به صورت پایدار ارتقاء یابد.

برنا: یکی از مشکلاتی که من در اصفهان به عنوان خبرنگار حوزه صنایع دستی با آن رو به رو شدم این بود که برای پیدا کردن یک صنایع دستی که نماد اصفهان باشد، کل بازار اصفهان را زیر و رو کردم تا در نهایت توانستم یک کاشی کوچک پیدا کنم که با رنگ مینا روی آن نقاشی مسجد شیخ لطف‌الله را کشیده بودند و کار دست بود، این ضعف بزرگی است.

جلالی: : بله، به همین جهت هم ما از شهرداری اصفهان درخواست کردیم که برای توجه بیشتر به حوزه صنایع دستی روزجهانی صنایع دستی آنجا برگزار شود که ما بتوانیم اصفهان را به عنوان شهر جهانی حفظ کنیم. ما باید تصویر دقیقی از این القاب (شهرجهانی) داشته باشیم، اما گاهی درگیر چگونگی شده ایم و از چرایی فاصله گرفته ایم. چرایی خیلی مهمتر است. ما چرا شهر جهانی شدیم؟

برنا: نمی‌دانم از مغازه های اطراف نقش جهان بازدید داشتید یا نه، از یک جایی به بعد انگار رفته‌ای شمال! مغازه‌هایی دارند کایت (بادبادک) می‌فروشند، آن طرف‌تر دمپایی می‌فروشند، این وضعیت برای محوطه ای که ثبت جهانی شده مناسب است؟ آیا نباید بیشتر شاهد فروشگاه های صنایع دستی باشیم؟

جلالی: گردشگر ما بالاخره نیازهای مختلفی دارد و ادبیات بازار را هم مشتری تعیین می‌کند، مثلاً وقتی به ما می‌گویند بازارچه بزنید در کنار ایجاد بازارچه، سلیقه سازی و مشتری وفادار ایجاد کنیم باید مراقب باشیم پیوند گردشگری و صنایع دستی باید همگرا عمل کنند ما در بازارچه عودلاجان هم این ماجرا را داریم. بازارچه عودلاجان هم با عنوان صنایع دستی افتتاح شده است اما الان بیشتر مغازه ها غیرمرتبط هستند.

ما باید حتما سه‌گانه هنرمند، صنعتگر و بازرگان را در حوزه صنایع دستی لحاظ کنیم، هنرمند ما الزامی ندارد خودش مغازه دار و فروشنده باشد ما باید زمینه را فراهم کنیم تاهنرمند اثر خود را در یک آسایش خاطری تولید کند، صنعتگر آن کار را در یک بسته‌بندی مناسب و یک برندینگ به  تولید برساند و بعد بازرگان بتواند راه‌های ارتباط با مشتری را پیدا کند.

برنا: متأسفانه در بحث بسته‌بندی هم همچنان مشکل داریم.

جلالی: به این دقت کنید که روابط کسب و کار ما در حوزه صنایع دستی بسیار سنتی است و این احساس نیاز در قشر جوان اتفاق افتاده است. شما کمتر جوانی را می‌بینید کارش را بسته‌بندی نکند. ولی حوزه سنتی ما ضرورتی به بسته‌بندی نمی‌بیند که در حال بازسازی این نگاه هستیم.

برنا: نحوه ارائه محصول به خصوص به یک گردشگر خارجی خیلی مهم است.

جلالی: ما در حال سیاست گذاری مناسب و اجرایی و همچنین ارتباط واحدهای مختلف خصوصی هستیم. باید بخش خصوصی وارد شود و فرهنگ‌سازی توسط بخش خصوصی انجام شود.

برنا: یکی از موضوعات مهمی که هنرمندان صنایع دستی را نگران کرده بحث برنامه هفتم و حذف معافیت‌های مالیاتی است، آیا پیگیری در این خصوص انجام شده است؟

جلالی: ما قبلاً معافیت مالیاتی داشتیم، امسال هم معافیت مالیاتی داریم. یعنی باید اظهارنامه مالیاتی پر کنند، این همان جایی است که ما باید بازرگان را تشویق کنیم تا مشوق صادراتی داشته باشیم.

قانون به نوعی تمایزات صنایع دستی را نسبت به صنعت و صادرات لحاظ نکرده، ما باید بتوانیم این تمایزات را در قانون لحاظ کنیم، در حال گفت وگو هستیم و امیدواریم این تفاوت را ایجاد کنیم، با وزارت امور اقتصادی و دارایی مفصل گفت‌وگو شده و آقای مهندس ضرغامی با جدیت پیگیری کرده‌اند. که مشوق های  هنرمندان صنایع دستی حفظ بشود. به همین جهت حمایت ما باید معنادار باشد، واقعا باید هنرمندان ما حمایت شوند.

ادبیات قانون در جاهایی یک جانبه است، یعنی می‌گوید فعالان صنایع دستی؛ خب فعالان صنایع دستی ما خیلی زیاد هستند، ما باید بتوانیم نظام شناسایی، طبقه‌بندی و ارزیابی را تعریف کنیم، یعنی کسی که یک محصول درجه سه تولید می‌کند باید با کسی که محصول درجه یک تولید می‌کند در نظام قیمت‌گذاری تفاوت داشته باشد.

این کار احتیاج به این دارد که ما زیست‌بوم صنایع دستی را بشناسیم، ما در برنامه هفتم پیشنهاد داده بودیم، الان دوباره داریم صحبت می‌کنیم و امیدوارم مجلس محترم اقتضائات صنایع دستی را در برنامه هفتم لحاظ کند. بنابراین تا زمانی که فرآیندها و ساختارها را درست نکنیم، با مشکلاتی روبرو خواهیم بود.

برنا: در بحث نمایشگاه صنایع دستییکی از گلایه های هنرمندان بحث جانمایی است، می‌گویند ظاهراً هرکس بیشتر پول بدهد جای بهتری دارد. در آخرین نمایشگاهی که برگزار شد، جای یکی از هنرمندانی که سفال کلپورگان طراحی می‌کرد در زیرزمین و در بخش گردشگری خوراک بود.

جلالی: چون دستگاه های مختلف در حوزه صنایع دستی موازی فعالیت می کنند. ما امسال یک سالن برای شهرها و روستاهای جهانی گذاشته بودیم و به روستای کلپورگان یک جای فوق‌العاده داده بودیم ما براساس سیاست های وزارتخانه در حال ایجاد تعامل سازنده با گردشگری و میراث فرهنگی هستیم. در این راستا  وقتی می‌خواهد نمایشگاه ایجاد شود، صنایع دستی برای رونق در نمایشگاه حضور دارد که تاثیرات مثبتی در رونق ، تولید و فروش خواهد داشت.

بخش های مختلف با عنوان صنایع دستی نمایشگاه راه اندازی می کنند چنانچه محصولات غیرصنایع دستی عرضه می کنند بعد همه این‌ها از چشم اداراه کل های استان و عدم نظارت ما می دانند. در حالی که ما اصلاً هیچ دخالتی در آن‌ها نداریم.

در فرهنگ کار حوزه صنایع دستی اینگونه است که ما در نمایشگاه ملی از هنرمندان درجه یک، هیچ وجهی دریافت نکرده ایم از آن‌هایی که مهر اصالت دارند هم هیچ وجهی دریافت نشده است. برای شهر و روستاهای جهانی، شهرداری‌ها حمایت کردند یعنی ما دایماً از هنرمند حمایت می کنیم. و صنعتگر باید توانمند شود و بازرگان هم باید تشویق بشود.

امیدواریم با همکاری، هم افزایی و بالاتر از آن هم جوشی همه­ی نهادها اعم از دولتی، حمایتی و خصوصی بتوانیم «اقتصاد هویت بنیان و معیشت خانواده محوری که در صنایع دستی ایران وجود دارد را غنا بخشیم.

انتهای پیام/