توجه ویژه به فناوری پرینترهای سه بعدی، لازمه بقای صنعت کشور در عرصه رقابت جهانی است

خبرگزاری برنا- گروه علمی و فناوری؛ سکانداری این ستاد که یکی از ستادهای نوپا و تازه شکل گرفته معاونت است به صادق صادق‌زاده، دانش آموخته دکتری دانشکده مهندسی مکانیک دانشگاه علم و صنعت ایران سپرده شده است.

وی که نقش اثرگذاری در رفع نیاز صنایع کشور داشته و عنوان دانشمند برتر جوان جهان اسلام در حوزه محیط زیست در سال 97 را از آن خود کرده، برنامه‌ها و راهبردهای جدی برای تحقق ماموریت‌هایی که روح‌الله دهقانی، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس جمهوری برای ستاد تعریف کرده است دارد و در تلاش است تا با به کارگیری ظرفیت دانشی و تخصصی نخبگان و سرآمدان دو حوزه مواد و ساخت پیشرفته، زمین بازی را برای بازیگران این حوزه هموارتر و ایران را به یکی از پیشتازان این عرصه در دنیا بدل کند.

 صادق‌زاده در گفت‌وگو با سایت خبری معاونت علمی ابتدا تصویری از وضعیت فعلی و آینده حوزه مواد و ساخت پیشرفته در دنیا و به خصوص کشورهایی که به شکل ویژه با حمایت‌های مالی و معنوی دولتی به دنبال جهش علمی در این حوزه هستند، ترسیم و در نهایت بر ورود جدی ایران به این عرصه تاکید کرد.

برای بررسی وضع امروز و ترسیم آینده‌ حوزه مواد و ساخت پیشرفته با دکتر صادق زاده به گفت‌و‌گو نشستم.

لطفاً در ابتدا در باب فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته توضیح دهید.

«مواد»، نقطه عطف و بنیان‌های فیزیکی تمدن بشر را شکل می‌دهد. دوره‌های تمدن بشری با مواد نام‌گذاری شده است که بیانگر تأثیر بالای مواد و فنون مربوط در توسعه جامعه بشری است. صنایع «مواد پیشرفته» نیز از سال 1980 به عنوان یکی از مهم‌ترین و پویاترین مباحث در تاریخ صنعت بین‌المللی ظهور پیدا کرد. این مواد، نسل نوینی از مواد فلزی، سرامیکی، پلیمری و کامپوزیتی هستند که به‌‌دلیل ساختار داخلی جدید و متفاوت از خواص فیزیکی و شیمیایی جدید و ممتازی نسبت به مواد متداول برخوردار می‌باشند. خواص ارتقایافته و منحصربه‌فرد این دسته از مواد، کارکردهای برجسته‌ و بی‌نظیری را برای آن‌ها امکان‌پذیر می‌سازد.

وابستگی فراوان دیگر حوزه‌های فناوری (ازجمله هوافضا، انرژی‌های نو، تجهیزات پیشرفته ساخت، تولید، آزمایشگاهی و...) به استفاده از فناوری‌ها و محصولات مواد پیشرفته و تأثیرات فنی و اقتصادی مستقیم و غیرمستقیم آن بر این حوزه‌ها را نمی‌توان انکار کرد. به طوری که ردپای مستقیم فناوری ها و محصولات مواد پیشرفته در طیف وسیعی از صنایع به چشم می خورد.

برای توسعه این فناوری‌های کاربردی و راهبردی در صنایع مختلف و نزدیک شدن به ماموریت‌هایی که در حکم انتصاب شما آمده است چه برنامه‌هایی تعریف کرده‌اید؟

وظایف و حوزه فعالیت ستاد به دو بخش مواد پیشرفته و ساخت پیشرفته تقسیم می شود. بخش مواد پیشرفته خود نیز به سه بخش دپارتمان مواد معدنی، دپارتمان مواد مرتبط با حوزه نفت، گاز و پتروشیمی و دپارتمان مواد نوظهور تقسیم می شود.

در بخش مواد معدنی با توجه به اینکه در دیگر ستادها کمتر به این مسئله پرداخته می شود، به صورت خاص روی این بخش متمرکز هستیم. در بخش نفت، گاز و پتروشیمی هم نظر به گستردگی کار با نهادهایی مانند پارک های علم و فناوری مرتبط با وزارت نفت در تعامل هستیم تا اصطلاحاً چرخ را دوباره اختراع نکنیم و دوباره کاری صورت نگیرد. در همه این موارد، توسعه فناوری مهمترین شاه کلیدی است که دنبال می شود.

مواد نوظهور هم به موادی اطلاق می شود که شاید هنوز به صورت گسترده در زندگی مردم کاربرد نداشته باشند و در مرحله تحقیقات قرار دارند، اما در آینده، تجاری سازی آنها گسترش خواهد یافت. در این بخش تمرکز ما بر روی حمایت از پروژه های تحقیقاتی و نهادهای دانشگاهی است. موادی مانند گرافن که در حوزه پژوهش به یک بلوغ نسبی رسیده است و در صنعت کاربرد یافته، MOF ها ، MAX PHASE ها  و مواد دو بعدی مختلف، مثل MoS2 از جمله این مواد هستند.  البته برخی از این مواد در دنیا نیز چندان صنعتی سازی نشده اند، اما پیش بینی می شود، در آینده اثرات شگرفی از این مواد بروز پیدا خواهد نمود.

محورهای اصلی تمرکز شما در تدوین و اجرای برنامه هایتان چیست؟

متاسفانه کیفیت نازل موادی که مردم ما بعضا در زندگی روزمره مورد استفاده قرار می دهند، یکی از چالش‌های جدی این حوزه است. عمده دلیلی این مسئله هم عدم نظارت کافی بر مواد اولیه تولیدی یا وارداتی در این زمینه است وقتی درصد خلوص یک ماده اولیه در حد استاندارد نباشد و یا به هر دلیل دیگری کیفیت پائینی داشته باشد نمی توان انتظار داشت محصول نهایی فرآوری شده در یک کارخانه یه محصول باکیفیت و استاندارد باشد. برای این موضوع در حال برنامه ریزی برای یک ورود جدی هستیم.

با خام‌فروشی به تاراج منابع کشور کمک می‌کنیم

چالش دوم و بسیار با اهمیت در عرصه های مختلف، خام فروشی مواد است. این مشکل از خانه های مردم تا عمق صنایع معدنی و پتروشیمی ما وجود دارد و دائما نیز توسط گروه های مختلف مورد بحث و مجادله قرار می گیرد.

این ستاد همچنین در تلاش است تا فناوری های بازیافت و کاهش پسماند را هر چه بیشتر توسعه دهد. در برخی موارد، پسماند و نخاله های معدنی ما از خود خاک معدنی برخی کشورها خلوص بالاتری دارند. زمینه کار در حوزه پسماند برای شرکت های دانش بنیان و فناور گسترده است و تلاش ما اولویت سنجی و تمرکز بر حوزه های با بیشترین بازده است.

کشورهای دیگر در این زمینه ها چه وضعیتی دارند؟

در حوزه مواد معدنی، به دلیل استفاده رایگان از انرژی و عدم پاسخگویی لازم در قبال مصرف انرژی، در ایران مواد معدنی با هزینه بالایی تولید می شوند و در واقع در برخی موارد داریم از طریق صادرات مواد معدنی، نفت را صادر می کنیم و حتی در برخی موارد می توان گفت اگر همان نفت را مستقیم صادر کنیم بسیار صرفه بیشتری دارد. در حوزه مواد حوزه صنعت نفت و گاز هم نکات ویژه زیادی وجود دارد که در آینده به آنها خواهیم پرداخت. در سایر کشورها به دلیل کار بر مبنای سود و رقابت در بازار جهانی، خطوط تولید مداوم اصلاح  و و فناوری ها به روز می شوند تا بتوانند در بازار جهانی رقابت کنند. در حال حاضر، ممکن است از نظر حجم تولید با بسیاری از کشورها رقابت کنیم، اما از نظر بهره وری در برداشت در زمینه های مختلف قابل مقایسه نیستیم و قدرت رقابت نداریم. این مشکل باید برطرف شود.

باید به حوزه تولید پرینتر سه بعدی فلزی و سرامیکی ورود کنیم

اما، در بخش ساخت پیشرفته سرعت رشد تکنولوژی در دنیا بسیار بالا است. پرینترهای سه بعدی از جمله مباحث مهم در این حوزه هستند. اینگونه پرینترها قادر به ساخت قطعات بسیار پیچیده هستند که با روشهای رایج فعلی قابل انجام نیست. اوباما رئیس جمهور اسبق آمریکا در 2013 در یک سخنرانی مدعی شد که تا 10 سال دیگر انقلابی در زمینه پرینت افزایشی در دنیا رخ می دهد و من می خواهم که آمریکا در این زمینه سرآمد باشد. الان 10 سال از آن زمان گذشته و تصور ما این است که از انقلاب خبری نیست. اما واقعیت چیزی دیگر است. در حال حاضر، در عمق مجموعه های صنعتی در کشورهای توسعه یافته از این فناوری به شکل قابل توجهی استفاده می شود. در کشور ما هم ستاد فناوری های مواد و ساخت پیشرفته تا سال 97 فعالیت های مختلفی در این خصوص انجام داد و رویدادهایی برگزار کرد و در حال حاضر هم شرکت های مختلفی از دل همین رویدادها برخواسته اند.

اما متاسفانه چون در سال 97 ستاد مواد پیشرفته و ساخت در ستاد فوتونیک و لیزر ادغام شد، به این قسمت خیلی بها داده نشد. این کم توجهی باعث شد که این شرکت های فناور به وارد کننده قطعات و مونتاژ کار بدل شوند. ما برای آنکه بتوانیم در دنیا حرفی برای گفتن داشته باشیم باید از این رکود خارج شویم و به سمت استفاده از فناوری روز در این حوزه حرکت کنیم.

برای همگامی با دنیا چه برنامه‌ای دارید؟

اگر نتوانیم خود را با این انقلاب فناوری همگام کنیم، کارخانجات ما چند سال دیگر متوجه می شوند برای ماندن در بورس رقابت با رقبای خارجی ناچار هستند دستگاه های پرینتر پیشرفته تهیه کنند و اگر در آن زمان فناوری در داخل بومی سازی نشده باشد، مالک کارخانه ناچار است دستگاه تراش بی استفاده را به صورت ضایعات بفروشد و پولی برای خرید و واردات فناوری گرانقیمت نخواهد داشت و این تازه ابتدای مشکلات دولت در اعطای تسهیلات و بخش خصوصی در برگرداندن آن تسهیلات خواهد بود.

بسیار مهم است که همین حالا دست به کار شویم، البته کار باید از همان سال 95 دنبال می شد، اما اکنون هم دیر نشده و باید صنعت را در بحث فناوری های پرینت درگیر کرد. صنایع بزرگ هم باید پای کار بیایند. وقتی ناسا از فناوری پرینت استفاده می کند، چرا صنعت هوافضای ما نباید استفاده کند؟

برنامه اصلی ما در این زمینه، راه اندازی یک مرکز کلان ساخت پیشرفته با تمرکز بر ساخت افزایشی است.در حال برنامه ریزی و رایزنی برای تدوین نقشه راه و آئین نامه اجرایی این مرکز هستیم. امیدواریم به زودی این طرح که یکی از طرح های کلان معاونت علمی است اجرایی شود و اثرات آن را نیز در سال های آینده شاهد باشیم.

برای ترویج و گسترش گفتمان این حوزه در میان صنایع و دیگر بازیگرانی که آینده عرصه مواد و ساخت پیشرفته به آنها گره خورده است، چه برنامه‎‌ای دارید؟

ما در ستاد بر اهمیت ترویج و آموزش واقف هستیم و یک برنامه مدون برای دانش آموزان تدارک دیده‎‌ایم، آگاهی نسل جوان و نوجوان ما در مورد ارزشمندی پسماند می تواند در آینده برای ما بازده‌ بسیاری داشته باشد. باید آموزش ها را ودارس آغاز کنیم چون این کار ما را به فرهنگ سازی درست و مطلوب می‌رساند.

انتهای پیام/