فضا؛ تازه ترین محل رقابت دولت‌ها

به گزارش خبرنگار بین‌الملل خبرگزاری برنا، تارنمای انگلیسی ژئوپلتیشنز (Geopoliticians) در مطلبی تحلیلی با استفاده از کتاب «آینده جغرافیا: چگونه قدرت و سیاست در فضا جهان ما را تغییر خواهد داد» نوشته تیم مارشال، به مسئله رقابت کشورها در فضا و تاثیرات آن روی جغرافیایی سیاسی زمین پرداخته است.

رقابت بین آمریکا، چین و روسیه عواقبی برای همه ما در اینجا بر روی زمین خواهد داشت. اما این مسابقه فضایی در قرن 21 ام چه تفاوتی با قبلی دارد؟ 50 سال آینده اکتشاف فضا، چهره سیاست جهانی را تغییر خواهد داد. به زودی، آنچه در فضا اتفاق می‌افتد، به همان اندازه که کوه‌ها، رودخانه‌ها و دریاها روی زمین تاریخ بشر را شکل داده‌اند، فضا نیز تاریخ بشر را تعیین و تکلیف خواهد کرد.

تیم مارشال در کتاب جدید خود، «آینده جغرافیا: چگونه قدرت و سیاست در فضا جهان ما را تغییر خواهد داد» واقعیت های ژئوپلیتیکی را آشکار می کند تا نشان دهد چگونه به اینجا رسیدیم و به کدام سو درحال حرکت هستیم. در مطلب مذکور به شرایط مسابقه فضایی جدید، بازیکنان کلیدی و تشریح اهداف آنها، تنش هایی که در حال حاضر آشکار شده اند، و آنچه باید تغییر کند تا به جای درگیری، همکاری ایجاد شود خواهیم پرداخت.

مسابقه فضایی جدید چیست؟

فضا اکنون بیش از هر زمان دیگری به گسترش جغرافیای زمین تبدیل شده است: انسان ها دولت های ملی ما، شرکت های ما، تاریخ، سیاست و درگیری های ما را از ما بالاتر می برند.

تیم مارشال می‌نویسد: مسابقه فضایی در دوران جنگ سرد پیرامون توسعه هرچه سریعتر و شکست رقبا بود. اکنون ما به دنبال تصاحب هرآنچه که در فضا وجود دارد هستیم و با تبدیل شدن بیشتر کشورها به کشورهای فضایی، تاریخ نشان می دهد که رقابت و همکاری در این مسیر وجود خواهد داشت.

فضا در همین لحظه نیز زندگی روزمره ما را تغییر داده است. فضا برای ارتباطات، اقتصاد و استراتژی نظامی مرکزی است و اهمیت فزاینده ای برای روابط بین الملل دارد. 

اما آنچه تاکنون نتوانسته ایم ایجاد کنیم مجموعه ای از قوانین مورد توافق جهانی برای تنظیم این رقابت است. بدون قوانین حاکم بر فعالیت انسان در فضا، زمینه برای اختلافات در سطح نجومی فراهم می شود.

چه چیزی به شکل گرفتن رقابت فضایی جدید انجامیده است و تفاوت آن با رقابت های قبلی چیست؟

هزینه های سفر فضایی کاهش یافته است. اسپیس ایکس ایلان ماسک و موشک‌های قابل استفاده مجدد آن تا حدی باعث و بانی این موضوعات و مسائل دیگری همچون کوچک‌سازی ماهواره‌ها هستند. این امر ارسال دستگاه ها به فضا را ارزان تر می کند و می توانید همزمان چندین دستگاه را در جو مستقر کنید.

با این حال، نشانه های مبنی بر اینکه فضا روایت ژئوپلیتیکی عظیم و اصلی قرن بیست و یکم خواهد بود، مدتی است که در حال انباشته شدن است.

در سال های اخیر، فلزات کمیاب و آب در ماه یافت شده است. شرکت‌های خصوصی هزینه‌های نفوذ در جو را به شدت کاهش داده‌اند. و قدرت های بزرگ موشک هایی از زمین شلیک کرده اند و ماهواره های خود را برای آزمایش سلاح های جدید منفجر می کنند. همه این رویدادها قسمت هایی از داستان بزرگتر پیش روی بشر در قرن بیست و یکم بوده است.

کدام کشورها در رقابت فضایی جدید شرکت دارند؟

آمریکا، چین و روسیه پیشتازان واضحی هستند، اما این بار رقابت بسیار متفاوت است.

اکنون بیش از 80 کشور در فضا حضور دارند. ممکن است برخی از مردم تعجب کنند که بدانند امارات متحده عربی یک کاوشگر به مریخ فرستاده است و اسرائیل هرچند ناموفق روی ماه فرود آمده است.

بقیه ملت‌ها می‌دانند که نمی‌توانند با سه ابر قدرت چین، روسیه و آمریکا رقابت کنند، اما همچنان می‌خواهند در مورد آنچه به جو می‌رود حق اظهار نظر داشته باشند. آنها در حال ارزیابی گزینه های خود و همسو شدن با "بلوک های فضایی" هستند.

شرکت های خصوصی چه نقشی در اکتشافات فضایی دارند؟

بودجه دولت همچنان بزرگترین منبع درآمد برای سه ابر قدرت چین، روسیه و آمریکا است. با این حال، سرمایه گذاری از سوی شرکت های خصوصی در این حوزه به سرعت در حال رشد است.

به عنوان مثال، یک دهه پیش در آمریکا، بخش خصوصی حدود 1 میلیارد دلار در سال برای تحقیق و توسعه صنعت هوا فضا هزینه می کرد. اکنون این رقم بین 5 تا 6 میلیارد دلار قرار دارد.

شرکت خصوصی بخشی از رقابتهای فضایی قرن بیست و یکم است و هر سه بازیکن (چین، آمریکا و روسیه) دارای شرکت های تجاری بزرگی هستند. از طرفی شرکت‌های تجاری دیده‌اند که در حالی که ریسک‌های این صنعت زیاد است اما سود بالقوه آن نیز بسیار زیاد است.

اهداف مسابقه فضایی جدید چیست؟

قدرت ها برای دلایل مختلفی همچون اعتبار، تجارت و توانمندی‌های راهبردی به چالش های متعددی روی خواهند آورد.

برای مثال، اهداف متعددی در پس بازگشت به ماه از طریق ماموریت‌های آرتمیس و پایگاه‌های ماه پیشنهادی آمریکا، چین و روسیه که قصد ایجاد آن را دارند وجود دارد. استفاده از ماه به عنوان سکوی پرتاب برای رفتن به مریخ یکی از اهداف آشکار است، اما استخراج منابع ماه نیز هدف دیگری است.

اخیراً شواهدی مبنی بر وجود رسوبات اکسیدهای فلزی در برخی از دهانه های بزرگ ماه پیدا شده است. همچنین اعتقاد بر این است که ماه دارای ذخایر سیلیکون، تیتانیوم، فلزات خاکی کمیاب و آلومینیوم است.

سرنوشت بشریت این است که زمان بیشتری را در آنجا بگذراند و سطوح ماه را برای برای تعقیب این فلزات که در فناوری‌های حیاتی مدرن استفاده می‌شوند حفاری کند. بسیاری از کشورها، بخصوص کشورهایی که نمی خواهند به چین، دارنده یک سوم ذخایر شناخته شده جهان تکیه کنند این انگیزه را دارند که به دنبال ذخایر ماه بروند.

کشورهای بسیاری نیز به دنبال هلیوم-۳ هستند. از نظر تئوری، هلیوم-۳ می تواند برای ایجاد همجوشی هسته ای، جام مقدس تولید انرژی، استفاده شود، زیرا می تواند مقادیر بیشتری انرژی نسبت به شکافت هسته ای تولید کند و به طور همزمان رادیواکتیو بسیار کمتری دارد. روی زمین فقط حدود 0.0001 درصد هلیوم،  هلیوم-3 است، اما در ماه ممکن است یک میلیون تن از این ماده وجود داشته باشد.

اویانگ زیوان، دانشمند برجسته چینی در برنامه اکتشاف ماه خود، معتقد است که اگر بتوان از نیروی هلیوم-3 استفاده کرد، «تقاضای انرژی بشریت برای حدود 10000 سال حل خواهد شد».

مسابقه فضایی به طور کلی جنبه نظامی نیز دارد. همانطور که ماهواره ها به تجارت و جنگ روی زمین پیوسته تر می شوند، کشورهای بیشتری نیاز به دفاع از آنها را احساس می کنند و در موارد معدودی توانایی حمله به آنها را خواهند داشت.

پیشی گرفتن یک کشور از دیگران چه پیامدهایی دارد؟

استعمار موفقیت آمیز ماه به یک کشور یا یک اتحاد، مزایایی مشابه آنچه که قدرت های دریایی در اعصار گذشته از آن برخوردار بودند، می دهد.

یک قدرت مسلط می تواند با اشغال قلمرو و تلاش برای کنترل آن، جاه طلبی های دیگران را خنثی کند. ماهواره های آن از یک خط دید مستقیم تا مدار زمین ثابت و پایین زمین برخوردار خواهند بود. کسانی که راه را هموار می‌کنند، پارامترهایی را تعیین خواهند کرد که دیگران باید از آن پیروی کنند.

اولین کسانی که خود را در فضا تثبیت می کنند، اولین کسانی هستند که به ثروت بالقوه ماه و توانایی ارسال بخشی از آن ثروت به خانه دسترسی خواهند داشت.

چه تنش هایی در فضا رخ خواهد داد؟

به احتمال زیاد تنش های بسیاری پیرامون ماهواره های حمله کننده به وجود خواهد آمد. بخشی از سیستم های هشدار زودهنگام پرتاب هسته ای کشورها در ماهواره های آنها قرار دارد. اگر ملتی به این باور برسد که تهدیدی جدی علیه این ماشین ها شکل گرفته است، همراستا با آن وسوسه اتخاذ اقدامات پیشگیرانه نیز افزایش خواهد یافت.

بدون ماهواره، شبکه های ارتباطی بین المللی و سیستم های موقعیت یابی جهانی وجود نداشت. اگر عملکرد این ماهواره ها رو مختل و یا به کل از بین ببرید، ون تحویل مواد غذایی شما نمی تواند شما را پیدا کند، خدمات اضطراری گم می شوند، کشتی ها از مسیر خود منحرف می شوند و اقتصاد صنعتی بزرگی همچون انگلیس روزانه یک میلیارد پوند ضرر می کند. نمی‌توان در میزان اهمیت ماهواره ها برای زندگی مدرن اغراق کرد و عملکرد آنها در ارتش، کلید امروزی جنگ مدرن است.

اگر کشورها در فضا همکاری کنند چه چیزی می تواند حاصل شود؟

از طرفی آزمایش‌های علمی در قلمرو اکتشافات فضایی همچنان منجر به پیشرفت‌هایی خواهد شد که به همه بشریت کمک خواهد کرد.

نمونه های زیادی از مزایای همکاری را دیده ایم. برای مثال، «دست دادن در فضا» بین فضانوردان روسی و آمریکایی به کاهش تنش‌های جنگ سرد کمک کرد.

بسیاری از فناوری‌های مرتبط با فضا، مثلاً در پزشکی و انرژی پاک، به همه نوع بشر کمک خواهند کرد. 

در بخشی از تحلیل تارنمای انگلیسی ژئوپلتیشنز آمده است: سامانه فضایی بین المللی نماد دیگری از آنچه در فضا از طریق همکاری می توان به دست آورد است. مشارکت ها می تواند به تقویت روابط خوب و پیشرفت در علم منجر شود. متأسفانه، تهاجم روسیه به اوکراین این همکاری خاص را شکسته است و روابط پرتنش بین آمریکا و چین یکی از علت های این است که چرا آینده نزدیک اکتشاف فضایی انسانی تحت سلطه بلوک های قدرت رقیب قرار خواهد گرفت.

اگر قوانینی برای تشویق همکاری بین کشورهای بزرگ فضاپیما، به ویژه آمریکا و چین وجود داشته باشد، مقابله با چنین مشکلاتی آسان تر خواهد بود. انتظار این که دو قدرت بزرگ جهان اختلافات خود را کنار بگذارند ساده لوحانه است، اما اگر آنها بتوانند این اختلافات را بپذیرند و سوء ظن متقابل خود را پشت سر بگذارند، هر دو از تبادل تخصص علمی بسیار سود خواهند برد و این مسیله نیز برای سایر نقاط کره زمین نیز صدق می‌کند.

تنظیم و ایجاد قوانین برای مسابقه فضایی جدید چقدر مهم است؟

این ایده که فضا یک امر مشترک جهانی است در حال ناپدید شدن است. مخاطرات بالا هستند. ما به مجموعه ای جدید از قوانین و درک بهتر فضای حاکم بر آنها نیاز داریم.

بدون قوانین ممکن است مانند گذشته که بر سر جغرافیای زمین جنگیده ایم، در نهایت بر سر جغرافیای فضا نیز نوع بشر با یکدیگر وارد جنگ شود.

انتهای پیام/