«پرویزخان» طلسم ناکامی درام‌های ورزشی را شکست

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر برنا؛ فیلم‌های بیوگرافی از آن جهت که عموما نقاط عطف و یا چالش برانگیز زندگی افراد شناخته شده را دستمایه روایتی دراماتیک قرار می‌دهند، به لحاظ داستانی دارای جذابیت‌های فراوانی برای مخاطبان سینما هستند.

اصولاً روند زندگی افراد نامدار و شناخته شده دارای فصل‌های گوناگونی است که پرداخت درست و پرجزئیات هر مقطع از آن می‌تواند باعث همذات پنداری تماشاگر با این افراد شود. به همین دلیل، عموم این فیلم‌ها دارای ساختاری چندوجهی و پردامنه بوده تا هر مخاطب بسته به تجربه زیسته خود بتواند با بخش‌هایی از رفتار، سلوک و سرگذشت یک شخصیت احساس نزدیکی کند.

در سینمای ایران اما، این روند با افت و خیز‌های فراوانی رو‌به‌رو بوده است و به جز چند نمونه شاخص که به لحاظ سینمایی و ارزش‌های استتیک، فرمی و ساختاری دارای امتیاز‌هایی بوده‌اند، نمی‌توان آثار دیگری را نام برد.

این روز‌ها «پرویزخان» نخستین ساخته علی ثقفی به صورت آنلاین در پلتفرم فیلم‌نت به نمایش درآمده است. اثری که نخستین بار در چهل و دومین جشنواره فیلم فجر رونمایی شد و تحسین بسیاری را از سوی منتقدین و سینماگران برانگیخت. فیلمی که به مقطع حساس و چالش برانگیز زندگی معلم اخلاق فوتبال، «پرویز دهداری» می‌پردازد. پس از بازگشت تیم ملی از بازی‌های آسیایی ۱۹۸۶ سئول، ۱۴ بازیکن تیم ملی به دلیل اختلاف با دهداری از تیم ملی استعفا دادند. آن هم در شرایطی که قرار بود این تیم در مصافی سیاسی- تاریخی، مقابل کویت قرار بگیرد.

علی ثقفی به عنوان نویسنده و کارگردان این اثر موفق شده به گونه‌ای گیرا و دراماتیزه شده، وقایع مرتبط با این ماجرا را به شکلی عینی و رئالیستی روایت کند. فیلمنامه دقیق و ساختارمند «پرویزخان» و تاکید بر درونیات تخطی ناپذیر او به صورتی عینیت یافته در قاب تصویر باعث شده تا شمایلی باورپذیر از این شخصیت اسطوره‌ای پیش روی تماشاگر قرار گیرد.

ایجاز در بیان و دوری از زوائد مرسوم در فیلمنامه آثار سینمایی، از ویژگی‌های مهم این فیلم به شمار می‌رود. ثقفی نقطه آغازین این فیلم را مطابق با بحرانی‌ترین لحظات زندگی این پرسوناژ قرار داده است و در سکانس‌های ابتدایی و از طریق رفتار و گفتار پرویزخان، مخاطب با ابعاد متفاوت شخصیت این کاراکتر آشنا می‌شود. همچنین فیلمساز موفق به در هم آمیزی لحن‌های چندگانه در اثر خود شده است و از طریق طرح قصه پرکشش و فرآیند تدریجی و تکاملی شخصیت پردازی هر پرسوناژ، مخاطب را با خود همراه کرده و مطابق با ساختار رایج فیلم‌های بیوگرافی دارای شخصیت‌های تک افتاده، در پایان فیلم فضای حماسی موثری را به وجود آورده است. 

ثقفی تلاش کرده تا به گواهی تاریخ از شخصیت نسبتا پیچیده و گاهی مبهم پرویز دهداری وفادار بماند و بر اخلاق‌مداری این کاراکتر که مهم‌ترین ویژگی شخصیتی او بوده است، تاکید کند. به همین دلیل، اصرار دهداری مبنی بر عدم به کارگیری ستاره‌های مستعفی آن زمان تیم ملی، با وجود آنکه در چارچوب دلایل اخلاق‌مدارانه او قرار گرفته، اما در ابتدا چندان منطقی به نظر نمی‌رسد. حتی زمانی که او تصمیم به تشکیل تیم ملی با نفرات جدید و گم‌نام می‌گیرد، بازیکنان مستعدی را تنها به دلیل آنکه از نظر او «اخلاق» حرفه‌ای را رعایت نمی‌کنند، نادیده می‌گیرد و در آخر نیز همدلی موجود در تیم جدید، رستگاری نهایی را رقم می‌زند.

فیلم در به کارگیری مفاهیم استعاری در قاب تصویر نیز موفق عمل می‌کند. برای مثال استفاده دهداری از وسایل نقلیه عمومی به عنوان نمودی از تمایل او به قرار گرفتن در کنار مردم و عدم توجه به دهداری از سوی جامعه و در ادامه نوشتن شعار‌هایی علیه این شخصیت بر دیوار خانه‌اش، به صورت ضمنی بر جداافتادگی این کاراکتر تاکید کرده و دستیابی او به هدف را، امری دشوار و پرمخاطره نشان می‌دهد.

وجود این جزئیات نشان می‌دهد که ثقفی با آداب نگارش فیلمنامه‌های تک نگاری و قهرمان محور به خوبی آشناست و می‌داند چگونه باید شمایلی را شکل دهد که خود پیش‌برنده قصه، در نقاط عطف و کشمکش‌های دراماتیک باشد. سعید پورصمیمی در نقش پرویز دهداری، حضوری گیرا و پرجاذبه داشته و یکی از متفاوت‌ترین نقش‌های موجود در کارنامه کاری خود را به ثبت رسانده است. کاراکتری که حضور او در موقعیت‌های پیچیده و همچنین نزدیک شدن به ذهنیات و درونیات او به لحاظ حسی و تکنیکی انرژی زیادی را از بازیگر طلب می‌کند و پورصمیمی به خوبی از عهده ایفای نقش دهداری برآمده است.

«پرویز خان» در عین حال به مقطعی حساس از سال‌های نخست انقلاب می‌پردازد و در دل داستان خود، نگاهی به جامعه سیاست زده و بحران‌های کشور در شرایط جنگی دارد. بازسازی بازی حساس و خاطره‌انگیز ایران و کویت و درخشش ستاره‌های نوظهور فوتبال ایران در آن دیدار، به شکل روایتی پرتعلیق، هیجان انگیز و حماسی، حسن ختام خوبی برای فیلمی است که ارزش مدیوم سینما و جایگاه مخاطب را دست کم نمی‌گیرد. همچنین این اثر به دلیل ارائه تصویری صادقانه و مبتنی بر ارزش‌های سینمایی از یک قهرمان ورزشی، می‌تواند به عنوان یک نمونه موردی برای توسعه سینمای ملی کشور، مورد توجه قرار بگیرد. فیلم‌های ورزشی به عنوان ژانری شناخته شده و پرطرفدار در سینمای جهان مطرح است. با این وجود، نمونه‌های موفق آن در سینمای ایران انگشت شمار است. 

«پرویز خان» نشان می‌دهد که موضوعات و کاراکتر‌های ویژه موجود در تاریخ ورزش کشور از قابلیت‌های ویژه و جذابی برای ارائه در آثار سینمایی برخوردارند. اثری که علاوه بر ارزش‌های سینمایی و زیبایی شناسانه، تماشای آن برای مخاطبان عام سینما تجربه‌ای دلنشین خواهد بود.

نگارنده: محمدعرفان صدیقیان

انتهای پیام/