نگاه اهل‌سنت عراق به پیاده‌روی اربعین چیست؟

به گزارش برنا؛ اسلام به عنوان آخرین دین ابراهیمی به مانند سایر ادیان آسمانی دارای برداشت‌ها، گرایش‌ها و فرقه‌های مختلف است. این گرایش‌های مختلف در اصول بنیادین یعنی توحید، نبوت و معاد دارای اشتراک و در فروع دین همچون نماز یا شیوه گرفتن وضو دارای اختلافاتی جزئی هستند. در این میان دو شاخه اصلی اهل سنت و تشیع دارای بیشترین پیروان در منطقه غرب آسیا و سراسر جهان هستند. با این حال سیر تحولات در منطقه خاورمیانه و نفوذ کشورهای استعماری سبب فعال شدن گسل‌های اعتقادی شده است.

ظهور گروه‌های تروریستی- تکفیری همچون داعش یا القاعده محصول اندیشه‌های افراطی و تفرقه افکنانه همچون وهابیت می‌باشد که با حمایت مستقیم و غیر مستقیم انگلیس در منطقه شبه جزیره عربستان حاکم شده است.

با پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، نظام انقلابی ایران اختلاف میان شیعه و سنی را بزرگ‌ترین آفت جهان اسلام دانسته و بر احترام به مقدسات دینی هر یک از گرایش‌های اسلامی تاکید کرده است. این خط فکری تنها در میان شیعیان ایرانی نبوده بلکه علمای بزرگ «نجف» و «کربلا» همچون آیت‌الله سیستانی و آیت‌الله حائری نیز به عنوان دو قطب اصلی جهان تشیع همواره بر برادری میان شیعیان و اهل تسنن تاکید کردند.

نمونه آشکار اتحاد میان این دو گرایش اصلی جهان اسلام در عراق و سوریه را می‌توان در جریان مبارزه با گروه‌های تروریستی مشاهده کرد. در این دوران نیروهای شیعه در کنار برادران سنی خود در قالب تیپ‌های مردمی به مبارزه با داعش پرداخته و از دین، کشور و خانواده خود محافظت کردند. حال با فروکش کردن کرونا در جهان، بار دیگر در آستانه برگزاری مراسم بزرگ اربعین، مسلمانان بویژه اهل سنت جهان گرد هم آمده تا ندای آزادگی و وحدت سر داده و نسبت به جریان‌های افراطی اعلام برائت کنند. در ادامه این یادداشت به بررسی رویکرد اهل سنت نسبت به پیاده‌روی اربعین خواهیم پرداخت.

با مطالعه فقهی و مواضع اعلامی پیشوایان اربعه اهل سنت مشخص می‌شود که ایشان «حب اهل بیت» را یکی از نشانه‌های مسلمان بودن و سعادتمندی در آخرت معرفی می‌کنند. پیشوایان اصلی چهار شاخه شافعی، مالکی، حنفی و حنبلی به شکل مستقیم یا غیر مستقیم جزو شاگردان امام صادق (ع) محسوب می‌شوند و برخلاف وهابی‌ها قائل به توسل و زیارت هستند.

چنین زمینه مشترکی میان اهل سنت و شیعیان سبب می‌شود تا این دو گروه بدون هیچ ملاحظه مذهبی در مراسمات بزرگ دینی همچون عید فطر، عید قربان یا مراسم حج در کنار یکدیگر حاضر شده و به انجام مناسک دینی بپردازند. علاوه بر این بسیاری از اهل سنت برای توسل به اهل بیت در مراسم‌های خاص شیعیان همچون عزاداری‌های محرم یا پیاده‌روی اربعین به صورت انفرادی یا گروهی حضور پیدا می‌کنند.

در تاریخ صدر اسلام جملات بسیاری به نقل از حضرت محمد (ص) در خصوص اهمیت محبت به اهل بیت و جایگاه امام حسین (ع) نقل شده است. خداوند متعال در قرآن کریم به صراحت اعلام می‌کند که «قل لا اسئلکم علیه اجرا الا موده فی القربی»، پیامبر هیچ اجری بابت نبوت از پیروان خود نمی‌خواهد به غیر از مودت به نزدیکان (اهل بیت) ایشان.

پیامبر اکرم در آخرین لحظات حضور خود در جهان با تاکید بسیار، حدیث ثقلین (انی قد ترکت فیکم الثقلین احدهما اکبر من الاخر، کتاب الله و عترتی اهل بیتی) را به عنوان آخرین وصیت خود بیان نمودند. همچنین اهل سنت در خصوص جایگاه بالا امام حسین (ع) احادیث و روایت‌های متعددی دارند.

همچنین در کتاب «ترمذی» جلد دوم صفحه ۲۹۱ حضرت محمد مصطفی (ص) در مورد نوه گرامی خود فرمودند: «حسین منی و انا من حسین». با برجسته‌سازی این ریشه مستحکم دینی و حدیثی در خصوص محبت اهل بیت به عنوان عامل وحدت میان شیعه و سنی می‌توانیم شاهد حضور پرشمار اهل سنت در پیاده روی اربعین به عنوان فعلی دینی و اعتقادی باشیم.

یکی از تصاویر پرتکرار در مراسم اربعین حضور زن، مرد، جوانان و کودکان اهل سنت عراق در مراسم اربعین حسینی است. یکی از پیام‌های ماندگار ایام اربعین حسینی از سوی مهدی الصمیدعی مفتی اهل سنت عراق اعلام شد.

وی ضمن اشاره به اهمیت این مراسم در میان مردم عراق گفت: «ما بر حضور در چنین مراسمی که همه مسلمانان جهان از کشورهای مختلف در آن شرکت می‌کنند، تاکید داریم. مردم عراق نیز معتقدند که مراسم اربعین سهم گسترده‌ای در اتحاد و وحدت امت دارد و امیدواریم که این کشور از هرگونه کینه توزی و قتل و ویرانی دور باشد.»

یکی دیگر از علمای اهل سنت که نسبت به سالار شهیدان و مراسم اربعین ابراز ارادت کرده بود، شیخ محمد فاضل الحمد امام جمعه وقت موصل بود. فاضل الحمد نیز ضمن اشاره به اهداف والا قیام امام حسین (ع) بر لزوم بزرگداشت باشکوه این مراسم به عنوان عامل وحدت و انسجام مردم عراق تاکید کرد. به دنبال علمای اهل سنت، سیاست مداران بیت سنی نیز با پاسداشت عزاداری‌های محرم و مراسم اربعین بر لزوم وحدت میان جریان‌های سیاسی عراق تاکید می‌کنند.

محمد الحلبوسی رئیس پارلمان عراق به مناسبت ایام عزاداری اباعبدالله در توئیتی نوشت: «حماسه عاشورا و سالروز شهادت امام حسین (ع) چراغ هدایت برای همه کوشندگان به سوی آزادی، کرامت و مقاومت در برابر ظلم و استبداد است. به ملت عراق و امت اسلامی سالروز شهادت پدر آزادگان، امام حسین علیه السلام را تسلیت می‌گوییم.» 

نیچروان بارزانی نخست وزیر اقلیم کردستان عراق نیز در توییتی نوشت: «امروز دهم محرم الحرام (عاشورا) مناسبت شهادت امام حسین (ع) را یاد می‌کنیم؛ فاجعه‌ای که همچنان از آن درس‌های ایثار و ایستادگی در برابر زور برای اعتلای کلمه حق می‌گیریم. چقدر امروز به آن ارزش‌ها و مبانی انسانی در عراق محتاجیم؛ ملت ما شایستگی زندگی بهتر و آینده نویدبخش را دارد.»

پیاده‌روی اربعین می‌تواند نقطه اتصال و نزدیکی میان ملت‌ها و گرایش‌های مختلف اسلامی باشد. طی سال‌های اخیر برخی کشورهای منطقه به دلایل سیاسی، اقتصادی و امنیتی به دنبال دور کردن ایرانیان و شیعیان از کشورهای عربی خاورمیانه هستند.

پس از پیروزی دولت‌های عراق و سوریه بر تروریست‌های تکفیری و نقش برجسته ایران و نیروهای شیعی در دفاع از جان، مال و ناموس اهل سنت، برخی مراکز قدرت نگران حاکم شدن آرامش در منطقه و وحدت شیعی-سنی هستند. برهمین اساس هر سال در آستانه مراسم‌های بزرگ دینی مانند واقعه غدیر یا پیاده‌روی اربعین شاهد اختلاف‌افکنی برخی کشورها و جریان‌های سیاسی در صفوف مسلمین هستیم.

«واعتصموا بحبل الله جمیعاً و لا تفرقوا» دستور خداوند متعال در قرآن خطاب به تمام مسلمانان عالم است. برگزاری پیاده‌روی اربعین باید در کنار دیگر مراسم‌های بزرگ دینی همچون حج، نماد وحدت و اقتدار مسلمانان باشد.

با پذیرش چنین پیش فرضی حضور پر شور اهل سنت در پیاده‌روی اربعین می‌تواند ضمن نشان دادن پیوستگی میان امت اسلامی، موجب تقویت امنیت و ثبات سیاسی در عراق شود. در سوی مقابل، هرگونه تلاش برای ایجاد اختلاف میان شیعیان و اهل سنت اقدامی در راستای سیاست‌های استعماری غرب و برخی کانون‌های وهابی‌گری در منطقه است.

به عنوان مثال برخی گروه‌های تندرو بر آتش تفرقه میان شیعیان و اهل سنت می دمند. این در حالی است که براساس نص قرآن و احادیث هرگونه ندای تفرقه در میان مسلمانان صدای شیطان است و موجب ایجاد شکاف در میان مسلمانان می‌شود. در طول این مراسم بزرگ اسلامی باید تمام گروه‌ها و جریان‌های مذهبی- فکری بر روی نقاط مشترک خود مانند خدا، قبله، پیامبر و نمادهای مشترک تاکید کنند و با پرهیز از اختلافات تاریخی، نمایشی باشکوه از وحدت میلیونی مسلمانان جهان را به نمایش بگذارند.