چرا گاهی پیش‌بینی‌های هواشناسی در ایران غلط از آب در می‌آید؟

به گزارش برنا؛ باید راس این ساعت و در عرض ۵ دقیقه سازمان‌های هواشناسی چهار گوشه دنیا به‌صورت همزمان همه اطلاعاتی را که با ده‌ها فوت‌وفن علمی جمع‌آوری کرده‌اند، به‌صورت بین‌المللی مبادله کنند و نتایج سنجش‌ها و اندازه‌گیری‌های محلی خود را در اختیار یکدیگر قرار دهند. 

اینجا سازمان هواشناسی کشور است، سازمانی که کوچک‌ترین جنبش باد تا جزئی‌ترین بارش باران و کم‌سوترین تابش خورشید در نقاط دور و نزدیک کشور از نظر کارشناسانش دور نمی‌ماند و ساعت‌ها رصد و تحلیل و اندازه‌گیری این تغییرات به چند عدد و رقم ختم می‌شود. اعداد و ارقامی که درکم و زیاد شدن روزی کشاورزان و حفظ جان ملوانان و به سلامت بر زمین نشستن هواپیمای خلبانان بی‌تاثیر نیست:

چند عدد و رقم مختصر

ماکت‌های فلزی و چوبی کوچکی که مانند نمایشگاه در ورودی سازمان چیده‌اند، عریض‌وطویل بودن دم و دستگاهی را که حال و احوال هوا را می‌سنجند نشان می‌دهند: در گوشه کنار یکی از ماکت‌ها که بر پیشانی اتاقک‌های نقلی داخل آن عبارت «ایستگاه اقلیم‌شناسی خودکار» به چشم می‌خورد، دوربین نقشه‌برداری و دماسنج، رطوبت‌سنج و بادسنج‌هایی غول‌پیکر علم شده‌اند. وسط ماکت آبی رنگ دیگری که امواج خروشان دریا را تداعی می‌کند، درحالی‌که دیش و دکل‌هایی برای مخابره شرایط اقلیمی در ساحل نصب شده، کشتی آرام و راهوار در حال حرکت است. در کنار ماکت پناهگاه هواشناسی هم باران نگار، آفتاب نگار و بادنگارهای الکتریکی قرارگرفته‌اند. این ابزارها به‌کار کارشناسان ٢-٣ هزار ایستگاهی می‌آید که در بیش از ٤٣٠ نقطه کشور مشغول رصد و پایش هوا هستند، اما در ساختمانی که صادق ضیائیان و همکارانش مشغول کارند، از این دم و دستگاه خبری نیست و روی مانیتورهای کوچک و بزرگی که در گوشه کنار سالن چیده شده، نتایج نهایی این سنجش‌ها و اندازه‌گیری‌ها در قالب نمودارهای مختلفی به چشم می‌خورند. نمودارها و نقشه‌هایی که میزان وزش باد در استان‌های مختلف، نقاط بارانی کشور و چگونگی پراکندگی ابرها مشخص شده‌اند، ولی تا تبدیل شدن این نمودارها به اعداد و ارقام مختصر و مفیدی که محمد اصغری، کارشناس هواشناسی صداوسیما هر روز در انتهای اخبار شبانگاهی سیما اعلام می‌کند، راه درازی مانده که پیمودن آن وظیفه همکاران ضیائیان است.

عکاس: رضا نوراله

‌پیش‌بینی‌های دور و نزدیک

صادق ضیائیان رییس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوای سازمان هواشناسی کشور است. او که در پیش‌بینی تغییرات گاه و بی‌گاه خلقیات و رفتارهای ابر و باد و مه و خورشید مو سفید کرده، از قرار هر روزه ایستگاه‌های هواشناسی دنیا می‌گوید که در آن همه این اعداد و ارقام و یافته‌های جوی خود را با یکدیگر در میان می‌گذارند. ضیائیان می‌گوید: «سازمان هواشناسی وابسته به یک سری یافته‌های جهانی است. وقتی می‌خواهیم جو یا هوای اطراف زمین را بررسی کنیم نیاز است که در سرتا سر دنیا سنجشی از وضعیت موجود هوا داشته باشیم. این سنجش هم در سطح زمین و هم در سطح لایه‌های مختلف جو انجام می‌شود. در سراسر کشورهای دنیا در ساعت‌های بخصوصی این کار انجام و طبق ساعت گرینویچ ساعت به ساعت این اطلاعات اندازه‌گیری می‌شود. درنهایت هم راس ساعت ٣ گرینویچ همه این اطلاعات میان ایستگاه‌ها مبادله می‌شود. این اطلاعات پایه‌ای وقتی به‌دست هواشناسان می‌رسد، در بانک‌های مختلف هر کشور ذخیره‌سازی و در ابرکامپیوترها پردازش می‌شوند تا بتوان از آنها برای پیش‌بینی‌های محلی و منطقه‌ای استفاده کرد. با استفاده از این اطلاعات معادلات حاکم بر جو به روش‌های پیچیده‌ای شناسایی و بر اساس آنها پیش‌بینی وضع هوا برای ۵ تا ١٠ روز آینده یا فواصل زمانی بیشتر انجام می‌شود.»

وقتی همه‌چیز برعکس می‌شود

گاهی با همه این کندوکاوها و حساب‌وکتاب‌های ضیائیان و همکارانش باز هم پیش‌بینی‌های آنها درست از آب درنمی آید و درست وقتی که به اتکای اعلان‌های هواشناسی با بارانی و چتر خانه را ترک می‌کنیم، آفتابی درخشان در سرتا سر طول مسیر ما را همراهی می‌کند! ضیائیان درباره این غافلگیری‌های جوی می‌گوید: «اگر اندازه‌گیری‌های جوی نواقصی داشته باشند و جامع و کامل و باکیفیت نباشند، در پیش‌بینی مشکل به وجود می‌آید. متاسفانه جز ایران و چند کشور دیگر، سایر کشورهای همسایه اطلاعات خوبی از جو اندازه‌گیری نمی‌کنند. مثلا درکل نیمه‌شرقی و شمالی کشور ما و در کشورهایی مانند عراق و سوریه و افغانستان اطلاعات خوبی از جو برداشت نمی‌شود. در نتیجه گاهی پیش‌بینی‌های کارشناسی هم دقت لازم را ندارند.»
به قول ضیائیان هر چقدر بازه زمانی پیش‌بینی‌های هواشناسی بیشتر شود، امکان خطای آن بالا می‌رود. در بازه ده روزه صحت اطلاعات و پیش‌بینی‌ها حدود ٧٠ تا ٨٠ درصد است. این صحت اطلاعات در بازه‌های زمانی ماهانه و فصلی پایین می‌آید و به ٦٠ درصد می‌رسد. پیش‌بینی‌های طولانی مدتی هم به نام سناریوهای اقلیمی وجود دارد که شرایط اقلیم‌های مختلف در دهه‌های آینده را برآورد می‌کنند. مثلا پیش‌بینی می‌شود گازهای گلخانه‌ای در هزاره بعدی چه سرنوشتی پیدا می‌کند که تقریب پایینی دارند و شاید درست از آب درنیایند.

صادق ضیائیان،رییس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوای سازمان هواشناسی کشور

گوش کشاورزان به ندای هواشناسی است

علاوه بر ملوانان و خلبانان که گوش‌شان به هشدارهای سازمان هواشناسی است، کشاورزان و صیادان هم تا وقتی خاطرجمع نشوند کارشناسان هوا را مناسب صید و کشت و کار تشخیص داده‌اند، دست‌به‌کار نمی‌شوند. ضیائیان می‌گوید: «یک روز که برای هواخوری همراه خانواده به شمال رفته بودم، دیدم هیچ یک از صیادان برای صید به دریا نرفته‌اند، وقتی متوجه شدم هشدار سازمان هواشناسی در مورد طوفانی بودن دریا را جدی گرفته‌اند، خستگی چند سال کار از تنم دررفت.» او گره خوردن معیشت و روزی کشاورزان با یافته‌های علم هواشناسی را هم به چشم دیده است. ضیائیان تعریف می‌کند: «همیشه فکر می‌کردم کشاورزانی که به روش سنتی کشت و کار می‌کنند، به اعلان‌های سازمان هواشناسی توجهی ندارند، ولی یک روز که پیش‌بینی کرده بودیم سرمازدگی جوی در پیش داریم، در مسیرم کشاورزان زیادی را دیدم که با روشن کردن آتش در باغ و زمین خود سعی می‌کنند مانع سرمازدگی محصولاتشان شوند.»
مهمترین کارآیی پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی، پیشگیری از مخاطرات و حوادث غیرقابل پیش‌بینی است! ضیائیان می‌گوید: «در سیل و بارش‌های موسمی مرگباری که شهریور امسال همزمان در ایران و پاکستان داشتیم، باتوجه‌به هشدارهای سازمان هواشناسی کشور ما پیشگیری‌های مناسبی انجام شد که خسارات سیل را به حداقل رساند، ولی در پاکستان این حادثه باعث نابودی صدها روستا و قربانی شدن هزاران انسان شد.»