طوفان دلاری در راه است/ پیامدهای لایحه ترامپ برای اقتصاد جهان
پیام عابدی؛ در ماه مه ۲۰۲۵ (۱ خرداد ۱۴۰۴) مجلس نمایندگان آمریکا، لایحهای را تصویب کرد که دونالد ترامپ آن را «لایحه زیبا و بزرگ» نامیده است.
این لایحه، که اکنون در انتظار بررسی سناست، شامل کاهشهای مالیاتی گسترده، تغییرات در برنامههای رفاهی و افزایش هزینههای دفاعی میشود. اما این لایحه چه تاثیری بر روی اقتصاد جهان میگذارد و برندگان و بازندگان آن چه کسانی هستند؟
لایحه پیشنهادی با کاهش درآمدهای مالیاتی و افزایش مخارج دولت، به احتمال فراوان کسری بودجه فدرال را به شدت افزایش میدهد.
پیشبینیها از رشد ۴ تا ۵ تریلیون دلاری بدهی عمومی در یک دهه آینده حکایت دارند. این مسئله تبعاتی جهانی دارد: افزایش بازده نرخ اوراق خزانه داری و رکود در بازارهای نوظهور، دو مورد از اصلیترین و کلیدیترین تبعات تصویب این لایحه هستند.
افزایش عرضه اوراق خزانه داری دولت آمریکا از این جهت در پیش است که دولت برای تامین کسری بودجه، ناچار به فروش بیشتر اوراق قرضه خواهد بود. این مسئله میتواند موجب افزایش نرخ بازده اوراق شود و نرخ بهره را در سطح جهانی بالا ببرد.
فشار دلار بر اقتصادهای ضعیف
همچنین به طور طبیعی با افزایش نرخ اوراق قرضه و افزایش نرخ بهره، خروج سرمایه از کشورهای در حال توسعه تشدید میشود؛ چرا که سرمایهها بازده بالاتر را طلب میکنند و تمایل صاحبان آنها، برای نگه داشت نقد به شکل ارزهای غیردلاری، کاهش مییابد. در این شرایط، ارزش پول ملی کشورها و اقتصادهای ضعیف تر، کاهش مییابد.
در این شرایط، داراییهای ذخیره شده بر حسب دلار، ارزش بالاتری را پیدا میکنند؛ امری که به تقویت دلار منتهی میشود. تقویت دلار، موجب کاهش صادرات آمریکا میشود؛ چرا که با تقویت دلار، قیمت کالاهای آمریکایی رشد میکند.
بر این اساس، زمانی که دلار تقویت میشود، یک یورو یا یک ین، دلار کمتری میخرد (کاهش قدرت خرید یورو، ین و… در برابر دلار). نتیجه این میشود که اگر کالایی در آمریکا ۱۰۰ دلار باشد، آن کالا برای یک خریدار اروپایی یا ژاپنی، گرانتر از قبل تمام میشود.
در این شرایط، شرکتهایی که بخش بزرگی از فروش آنها به صادرات وابسته است، آسیب میبینند. در عوض، واردات برای مصرف کنندگان آمریکایی ارزانتر میشود، چرا که دلار قویتر، قدرت خرید بیشتری برای کالاهای خارجی دارد.
اما کدام گروه از کشورها از کاهش مالیات در آمریکا، آسیب بیشتری را متحمل میشوند؟ کشورهایی که بدهی خارجی به دلار دارند (مانند ترکیه، آرژانتین و مصر) در بازپرداخت بدهیهای خود دچار مشکل میشوند؛ چرا که باید با ارز ضعیفتر خود، دلار گرانتری را بخرند.
کاهش اعتماد به ثبات مالی آمریکا
بسیاری از سرمایهگذاران بین المللی، مانند بانکهای مرکزی چین و ژاپن، اوراق خزانه داری آمریکا را به عنوان «دارایی بدون ریسک» نگاه میکنند. اما اگر بدهی آمریکا رشد بیرویه پیدا کند و نرخ تورم بالا برود، اعتماد به دلار و اوراق خزانه داری کاهش مییابد.
اثر دیگر این است که بازارهای مالی جهانی دچار بیثباتی شوند و در برابر آن، ساختار نظام مالی بینالمللی، اجبارا به سمت «بازتعریف» حرکت میکند؛ به این معنا که چین، اتحادیه اروپا و دیگران بازیگران بزرگ اقتصاد جهان، به دنبال تقویت ارزهای خود میروند.
تشدید نابرابری و کاهش رتبه اعتباری آمریکا
تحلیلها نشان میدهند که بیشتر منافع این لایحه به طبقات ثروتمند میرسد. افزایش نابرابری در آمریکا، میتواند منجر به کاهش مصرف طبقات متوسط و پایین شود؛ چرا که طبقات ثروتمند، درآمد اضافهای را که از طریق کاهش مالیاتها به دست میآوردند، به جای مصرف در آموزش، بهداشت، مسکن و… (برخلاف فقرا)، سرمایهگذاری و یا پسانداز میکنند.
البته تنها بازنده این لایحه فقرا نیستند، بلکه اعتبار ساختار مالی آمریکا هم از آن تاثیر میپذیرد. این در شرایطی است که موسسه رتبهبندی اعتباری مودیز، رتبه اعتباری آمریکا را کاهش داده است؛ امری که نشان دهنده نگرانیها درباره توانایی دولت در بازپرداخت بدهی هاست.
در همین حال، باید نگران تاثیر افزایش نرخ بهره و کاهش رشد اقتصادی، بر افزایش رکود تورمی باشیم. اما سیاست کاهش مالیاتها با محوریت کاهش صادرات و افزایش واردات، در تناقض با سیاستهای تعرفهای ترامپ با محوریت افزایش صادرات آمریکا، قرار میگیرد. در این وضعیت، باید انتظار تشدید رکود جهانی و افزایش تورم در آمریکا را داشت.
تاثیر بر اقتصاد کشورها
افزایش ارزش دلار به واسطه افزایش نرخ بهره در آمریکا، باعث تضعیف بیشتر ریال خواهد شد. در همین حال، کاهش تجارت جهانی و تاثیر آن بر وضعیت چین که شریک مهم انرژی ایران محسوب میشود، موجب کاهش تقاضا برای نفت و فرآوردههای پتروشیمی ایران میشود.
از سویی دیگر، افزایش نرخ بهره جهانی، ورود پول به بازارهای نوظهور را دشوارتر میسازد، که ایران هم از آن متاثر میشود؛ حتی با وجود تحریم ها.
البته در این وضعیت فرصتهایی هم برای ایران شکل میگیرند: در صورت گسترش شکاف اقتصادی میان آمریکا و قطبهای اقتصادی جهان، احتمال ایجاد بلوکهای اقتصادی موازی افزایش مییابد.
ایران در صورت کاهش فشار تحریمها یا توافقات منطقهای، میتواند در زنجیره تجارت آسیا-اروپا وارد شود. تضعیف نقش دلار در تجارت جهانی ممکن است به سود ایران تمام شود.
انتهای پیام/
