ترسیم چهره شکاف طبقاتی بر صفحه سپید آموزش/ مهر بی مهر

به گزارش خبرنگار اجتماعی برنا «رضا نیکنام»، نفس‌های شهر، برخلاف ریتم همیشه، پیش از آغاز مهر ۱۴۰۴، سنگین و بی‌حوصله شده است. بوی کهنه‌ای از نگرانی به مشام می‌رسد، بوی کاغذی که گران شده، بوی مدادی که به کالایی تجملی و لوکس بدل گشته.

اینک در‌آستانه مهر، نه نماد شور و شوق یادگیری، که آیینه‌ای تمام‌نما از شکاف عمیق طبقاتی و کابوس تورمی است که بر زندگی اغلب خانوار‌های ایرانی سایه افکنده است.

از جنب و جوش تا سکوت مرگبار در بازار

در گذشته، ایام نزدیک به مهر، موسمی برای رونق بازار بود. مغازه‌داران با چیدن کالا‌ها در ویترین‌های رنگین، مشتاقانه منتظر خانواده‌هایی بودند که با فهرستی بلندبالا از لوازم تحریر می‌آمدند. اما امسال، نغمه دیگری در جریان است.

وحیدآقایی، فروشنده لوازم تحریر در‌مناطق مرکزی شهر، با چهره‌ای عبوس کنار صندوق نشسته است. او می‌گوید: «پارسال این موقع، مغازه‌ام پر از آدم بود. بچه‌ها شاد و ذوق‌زده میان قفسه‌ها می‌گشتند و والدین با حساب و کتاب، سبد خرید را پر می‌کردند. اما امسال فرق دارد، بیشتر‌خرید‌ها یا تعویقی شده یا بسیار محدود. مردم بیشتر می‌پرسند و قیمت می‌گیرند و بعد با ناامیدی مغازه را ترک می‌کنند. واقعا دل و دماغ خرید نیست.»
این سکوت، تصادفی نیست. این سکوت، فریادی خاموش است که از جیب‌های خالی و دغدغه‌های معیشتی مردم برمی‌خیزد.

اعداد و ارقامی که خواب را از چشم‌ها می‌رباید

واقعیت اقتصادی امروز جامعه ما با اعداد و ارقامی ترسیم می‌شود که خرید یک بسته مداد ساده را به چالشی بزرگ بدل کرده است. بر‌اساس بررسی‌های میدانی و گزارش‌های رسمی، قیمت لوازم تحریر در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال قبل بین ۸۰ تا ۱۲۰ درصد افزایش یافته و این روند تا نیمه دوم ۱۴۰۴ با شدت ادامه داشته است.

در ادامه نگاهی به قیمت‌های برخی اقلام لوازم التحریر در بازار می‌اندازیم؛ قیمت یک بسته ۱۲ تایی مداد معمولی از حدود ۱۵۰ هزار تومان تا۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار تومان عرضه می‌شود. قیمت خودکار معمولی (هر عدد) از حدود ۲۰ هزار تومان تا۵۰ تا ۷۰ هزار تومان متفاوت است. قیمت دفتر ۴۰ برگ با کیفیت متوسط نیز از حدود ۱۰۰ هزار تومان شروع و تا جلدی ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار تومان ادامه دارد. قیمت یک دستگاه مداد تراش و پاک‌کن ساده نیز از حدود ۲۰۰ هزار تومان شروع و به ۴۵۰ تا ۶۰۰ هزار تومان رسیده است. البته در این رابطه باید گفت که با تورم امروز ما، قیمت کیف مدرسه (برند) از حدود ۲ میلیون تومان به ۴ تا ۶ میلیون تومان و کوله پشتی (برای مقطع ابتدایی) نیز از حدود ۳ میلیون تومان به نزدیک ۷ میلیون تومان افزایش داشته است.

بر این اساس تهیه یک «سبد حداقلی» لوازم تحریر برای یک دانش‌آموز، حتی با حذف اقلام غیرضروری، به رقمی بین ۳ تا ۵ میلیون تومان می‌رسد. این عدد برای خانواده‌ای که درآمد ماهیانه‌اش حدود ۲۰ میلیون تومان است، به معنای اختصاص بخش قابل‌توجهی از درآمد به یک هزینه واحد است.

دو جهان موازی برای دو قشر دانش‌آموز در یک شهر

برای خانواده‌های به اصطلاح جهان اولی یا طبقه مرفه و برخوردار، افزایش قیمت لوازم التحریر گرچه ملموس است، اما مانع خرید نمی‌شود، برای همین فرزندانشان به برند‌های خارجی و لوازم تحریر فانتزی و تخصصی دسترسی دارند و خرید برای آنان رویداد معمولی است. مغازه‌های لوکس در مناطق شمالی شهرها، اگرچه کم‌رونق‌تر از گذشته‌اند، اما همچنان مشتریان ثابت خود را دارند.

اما برای طبقه متوسط وضعیف (اکثریت جامعه) خرید لوازم تحریر به یک بحران تبدیل شده است و بیشتر استراتژی تعویق را دنبال می‌کنند. برای این آدم‌ها خرید به دقیقه ۹۰ موکول می‌شود تا شاید قیمت‌ها کمی کاهش یابد یا حقوق بعدی از راه برسد. البته گروهی هم به استراتژی جایگزینی یعنی خرید لوازم با کیفیت پایین‌تر و ارزان‌تر، حتی اگر دوام کمتری داشته باشد، پناه می‌برند و البته اقشاری هم به استراتژی نوستالژیک و استفاده از لوازم تحریر بازمانده از سال قبل، تعمیر کیف و کفش کهنه و پرکردن دفتر‌های مشق نیمه‌کاره تکیه می‌زنند.

روایت‌های پرتکرار از زبان مردم کوچه و بازار

پشت هر قفسه خالی مغازه، قصه‌ای از بی پولی و درماندگی نهفته است. یک مادر کارگر در‌حاشیه شهر که خود را «اکرم» معرفی می‌کند، با چشمانی نگران می‌گوید که حساب هزینه خرید لوازم تحریر دو فرزندش، برایش سنگین است. او اعتراف می‌کند که مجبور است بین «خوراک» و «کاغذ» یکی را انتخاب کند و به همین دلیل خرید را به هفته اول و دوم مهر موکول کرده تا تنها چیز‌های ضروری و آن هم به کمترین قیمت ممکن بخرد. از نگاه او، شادی بازگشایی مدارس برای فرزندانش، کاملا تلخ شده است.

آسیب‌هایی که فراتر از قیمت است

این شرایط تورمی، تبعاتی عمیق‌تر از تنها یک فصل خرید کم‌رونق به همراه دارد، از نگاه کارشناسان، کمرنگ شدن شادی و انگیزه تحصیل اهمیت زیادی دارد. برای کودکان، داشتن دفتر مشق و مداد نو، بخشی از هیجان و انگیزه یادگیری در آغاز ماه مهر است. وقتی دانش‌آموز با کیفیتی پاره و مداد‌هایی کوتاه شده سر کلاس حاضر شود، به صورت ناخودآگاه احساس کم‌انگیزگی و تبعیض خواهد کرد؛ بنابراین والدین علاوه بر دغدغه‌های معیشتی، حالا باید با اضطراب «ناتوانی در تأمین حداقلی‌ها برای فرزندان» نیز دست و پنجه نرم کنند که منجر به استرس و تنش درون خانوادگی نیز می‌شود.

 زمانی که تهیه یک مداد رنگی باکیفیت برای خانواده‌ای غیرممکن است، طبیعتاً استعداد‌های هنری شکوفا نمی‌شوند. این امر به مرور زمان به ایجاد شکاف بیشتر در کیفیت آموزش و پرورش بین دهک‌های مختلف درآمدی جامعه دامن می‌زند.

از سوی دیگر کاهش قدرت خرید مردم، مستقیماً کسب و کار تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان داخلی لوازم تحریر که خود با هزینه‌های سرسام‌آور مواد اولیه و انرژی دست به گریبانند، با ورشکستگی تهدید می‌کند.

عمیق‌تر شدن شکاف آموزشی در جامعه

 کارشناسان اقتصادی و اجتماعی هشدار می‌دهند که این بحران، تنها یک مشکل معیشتی نیست، بلکه زنگ خطری برای آینده آموزش و پرورش کشور محسوب می‌شود.

علی ارشادی، کارشناس اقتصادی، با تحلیل این شرایط بیان می‌کند که تورم لجام‌گسیخته و کاهش شدید قدرت خرید، باعث تبدیل کالا‌های اساسی آموزشی به کالا‌های «لوکس» برای قشر بزرگی از جامعه شده است. به گفته وی، این موضوع از یکسو باعث کاهش نرخ مشارکت و خرید می‌شود و از سوی دیگر به ایجاد یک «شکاف آموزشی عمیق» و «احساس محرومیت سیستماتیک» در بین کودکان خانواده‌های کم‌درآمد دامن می‌زند که تبعات اجتماعی آن در بلندمدت می‌تواند بسیار ویرانگر باشد.

از نگاه او، دولت باید با اجرای سیاست‌های حمایتی هدفمند و تزریق نقدینگی به بدنه تولید، مانع از تبدیل این بحران به یک فاجعه آموزشی شود.

مهرِ بی‌مهر؟

آغاز سال تحصیلی جدید، در حالی که باید نماد امید، حرکت به جلو و سرمایه‌گذاری روی آینده باشد، امروز به تابلویی از نگرانی و آشفتگی تبدیل شده است. خلوت بودن مغازه‌های لوازم تحریر، نشانه یک زخم عمیق است؛ زخم معیشتی که بر پیکره جامعه نشسته است. کارشناسان بر این باورند که دولت و نهاد‌های حاکمیتی برای مهار این بحران، نیاز به اجرای سیاست‌هایی فراتر از شعار دارند. از توزیع کوپن لوازم التحریر و بسته‌های حمایتی هدفمند برای خانواده‌های نیازمند گرفته تا حمایت واقعی از تولیدکنندگان داخلی و کنترل بازار، باید چاره‌ای اندیشید.

مهر ماه خواهد آمد، مدارس باز خواهند شد، اما پرسش اینجاست؛ آیا همه کودکان این سرزمین می‌توانند با همان امید و شوق یکسان پا در مسیر علم و دانش بگذارند، یا شکاف طبقاتی روز‌افزون، بر صفحه سفید دفترهایشان، سایه‌ای سیاه و ناعادلانه خواهد انداخت؟ پاسخ این پرسش، در گرو تصمیمات امروز و فردای متولیان امر است.

انتهای پیام /