چالشهای زندگی سالمندان در شهرهای مدرن/ توانمندسازی سالمندان
به گزارش خبرنگاراجتماعی برنا «پرستوشیرمحمدی»، با گسترش شهرنشینی و دیجیتالی شدن خدمات، زندگی در شهرهای مدرن برای بسیاری از سالمندان با دشواریهای جدی همراه است. از حمل ونقل عمومی گرفته تا فضای درمانی و دیجیتال، بخش زیادی از زیرساختها هنوز با نیازهای این قشر همخوانی ندارد.
فضای شهری، مناسب سازی فراموش شده
پیادهروهای نا ایمن، نبود رمپ و بالابر در اماکن عمومی و کمبود مبلمان شهری از مهمترین مشکلاتی است که رفت وآمد سالمندان را دشوار میکند. تغییرات سریع معماری و توسعه ساختمانهای مرتفع نیز باعث کاهش حس تعلق سالمندان به محلههای قدیمی شده است.
فضای کاری، از بازنشستگی تا حذف اجتماعی
بسیاری از سالمندان پس از بازنشستگی دچار بحران هویت شغلی میشوند. نبود سازوکار برای استفاده از تجربه آنها در قالب آموزش یا کار پاره وقت، عملا منجر به حذف اجتماعی این قشر شده است. برای بسیاری از افراد، شغل فقط منبع درآمد نیست، بلکه بخشی از هویت، جایگاه اجتماعی و ارتباطات روزمرهشان است. محیط کار بستری برای رشد، یادگیری، تعامل و احساس مفید بودن فراهم میکند.
فضای دیجیتالی، شکاف زیاد نسلها
کار با گوشیهای هوشمند، خدمات بانکی آنلاین و سامانههای درمانی برای بسیاری از سالمندان چالش برانگیز است. نبود آموزش کافی در حوزه سواد دیجیتال، آنها را وابسته به اطرافیان کرده است، افراد مسن ممکن است از خدمات آنلاین، ارتباطات مجازی یا حتی اطلاعات روز محروم شوند حتی نتوانند کارهای روزمره عادی خودشان را انجام دهند، اعم از وقت گیری آنلاین پزشک ها، دریافت حقوق بازنشستگی خود، و تمام کارهای بانکی، نیازمند یاری دیگران هستند که همین امرباعث سرخوردگی وانزوا آنان میشود.
وسایل نقلیه، دسترسی محدود به حمل ونقل عمومی
نبود جایگاه مناسب در اتوبوسها و مترو، استفاده دشوار از تاکسیهای اینترنتی و شلوغی وسایل حملونقل عمومی، از مشکلات اصلی سالمندان در شهرهای بزرگ است، شایدعواملی به نظرما مهم نباشد مانند نبود آسانسوردرمتروها، اما برای سالمند یا حتی افراد کم توان استفاده از پله برقی مشکل باشد و نتوانند به راحتی از آن استفاده کنند.
فضای درمانی، دسترسی دشوار به خدمات
با وجود گسترش مراکز درمانی، بسیاری از سالمندان همچنان از صفهای طولانی، هزینههای بالا و فاصله زیاد مراکز بهداشتی رنج میبرند؛ و باید مراکزدرمانی مختصص خود سالمندان ساخته شود تا بدون مشکلاتی بتوانند از آن استفاده کنند.
بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، شهر دوستدار سالمند باید در طراحی فضاهای شهری، حملونقل و خدمات اجتماعی به نیازهای این قشر توجه کند. تحقق این هدف نیازمند همکاری شهرداریها، دستگاههای اجرایی و نهادهای مدنی است.
با افزایش جمعیت سالمندان، چالشهای زندگی در شهرهای مدرن برای سالمندان بیشتر شده است. در همین راستا، گفت وگویی داشتیم با یکی از سالمندان ساکن تهران تا از زبان او، مشکلات و دغدغههای روزمرهاش را بشنویم.
یکی از سالمندان در مورد فضای شهری تهران گفت: فضای شهری تهران برای ما سالمندان اصلا مناسب نیست. مسیرهای پیاده روی ناهموارند، آسانسورهای مناسب نداریم، حتی ارتفاع پلهها و نیمکتها برای ما مشکل ساز شده است.
وی درباره مشکلات دیگر افزود: مشکلات مالی هم هست. خیلی از ما بازنشستهایم و حقوق هایمان کفاف زندگی را نمیدهد. انتظار نداریم همهچیز رایگان باشد، ولی حملونقل عمومی با تخفیف ویژه و مکانهای درمانی ویژه سالمندان خیلی میتواندکمککننده باشد.
این سالمند درمورد دیجیتالی شدن خدمات شهری گفت: امروزه همه کارها معطوف به گوشی و اینترنت انجام میشود. من خودم باید برای کارهای مربوط به گوشی و اینترنت از فرزندانم کمک بگیرم.
کارشناسان معتقدند شهرها برای حفظ کیفیت زندگی سالمندان باید به سمت الگوی (شهر دوستدار سالمند) حرکت کنند.
محمد رضاذوالفقاری، جامعه شناس فرهنگی درباره اینکه آیا امکانات شهری برای سالمندان مناسب است، بیان کرد: فضای شهری تهران برای سالمندان مناسب نیست. نه فقط برای سالمندان، بلکه برای افراد دارای ناتوانی جسمی هم شرایط خوبی ندارد. ما تجربه جنگ هشت ساله را داریم، جمعیتی داریم که به سمت سالمندی پیش میرود و این جمعیت روزبه روز بیشتر میشود. قاعدتا باید در شهرها، بهویژه کلان شهرها، امکانات ویژه یا دستکم امکانات اولیه برای این گروه فراهم باشد. مسیرهای مناسب، آسانسور، رمپ، ارتفاع مناسب برای نیمکتها و رستوران ها، همه باید رعایت شود.
این جامعه شناس درمورد اینکه در کنار زیرساختها، مسائل مالی هم مطرح است گفت: شهروند سالمند علاوه بر مشکلات جسمی، با مشکلات اقتصادی هم روبرو است. بسیاری از آنها بازنشستهاند و حقوق مناسبی ندارند. باید امکانات رفاهی ویژهای برایشان در نظر گرفته شود. مثلا استفاده رایگان یا با تخفیف از اماکن ورزشی، خدمات درمانی، حمل ونقل عمومی و سایر خدمات شهری. در بسیاری از کشورها این موارد برای جمعیت سالمند لحاظ شده و ما هم باید به این سمت حرکت کنیم.
وی در مورد عواملی در شهرهای مدرن، بهویژه با ورود هوش مصنوعی که باعث انزوا و احساس تنهایی در سالمندان میشود، اظهارداشت: در حال حاضر همه چیز دیجیتالی شده و سالمندان ممکن است احساس کنند نمیتوانند با این روند همراه شوند. این مدرن شدن تا حد زیادی باعث انزوا شده. مدیریت شهری باید برای این موضوع برنامهریزی کند. اگر یک نفر ناتوان جسمی داشته باشید، مدیریت درست آن است که برای همان یک نفر هم برنامه ریزی شود.
وی افزود: فرد ۵۰ یا ۶۰ ساله شاید مشکلی نداشته باشد، اما فردی که ۷۰ یا ۹۰ سال دارد، با گرفتاریهای زیادی مواجه است. باید در نهادهای اجتماعی، مثل بانک ها، پلیس، بیمارستانها و ادارات، افرادی باشند که با احترام و مسئولیت پذیری با سالمندان برخورد کنند.
ذوالفقاری در مورد نهادهای دولتی آمادگی لازم را دارند گفت: متاسفانه نهادهای دولتی کمترین بها را به این موضوع میدهند. ما فقط از جانبازان جنگی صحبت میکنیم، اما چند نهاد دولتی داریم که برای یک معلول رمپ مناسب ساخته باشند. حتی در بیمارستانها هم ارزش کافی برای سالمندان و معلولان قائل نیستند و مسئولیت رسانهها سنگینتر است، باید مداوم تکرارکنند تا فرهنگ سازی شود.
وی درمورد جامعه امروزکه احترام به سالمندان وجود دارد گفت: هنوز رگههایی از احترام به ریشسفیدها و سالمندان در جامعه دیده میشود. اما باید این فرهنگ را یادآوری کنیم. در فرهنگ ما احترام به مو سفید وجود دارد. پیشرفت ربطی به غربی یا ضد غربی بودن ندارد. اما متاسفانه نهادهای دولتی که بیشترین انتقاد را به غرب دارند، خودشان بیشتر به سمت غرب گرایش پیدا کردهاند.
یکی از موضوعات مهم، زیرساختهای فرهنگی و تکریم از سالمندان است که باید آموزش و فرهنگ سازی شود.
حمیدصاحب، مدیرکل سلامت شهرداری با بیان اینکه حدود ۱۳ درصد از جمعیت تهران را سالمندان تشکیل میدهند و این عدد رو به افزایش است و چالشهای زندگی شهری مدرن برای سالمندان را بیان کرد: مسئله اصلی، زیرساختهای فرهنگی است. البته مسائل اقتصادی، کالبدی و زیرساختهای شهری هم مطرح هستند، مثل حملونقل عمومی، طراحی پیادهروها و امکانات شهری. اما از نگاه من، چالش اصلی فرهنگی و اجتماعی است. سالمند قبل از اینکه از کالبد شهر آسیب ببیند، از نگاه جامعه آسیب میبیند. جامعه، سالمند را موجودی اضافه میبیند، چون دیگر کارکرد اقتصادی ندارد.
وی در حوزه شهرداری تهران اقداماتی که برای تغییر این نگاه انجام شده، گفت: بحث تکریم سالمند و جایگاه اجتماعی او را بهصورت جدی دنبال میکنیم. متاسفانه سایر نهادها به اندازه ما در این حوزه فعال نیستند. ما احساس تنهایی میکنیم. خیلیها فکر میکنند مشکل سالمند فقط با تاسیس مراکز نگهداری حل میشود، در حالی که این مراکز پاسخگوی نیازهای واقعی نیستند.
مدیرکل سلامت شهرداری، درباره اینکه چالش اصلی فرهنگی است نه فقط کالبدی، اضهارکرد: پیاده رو نامناسب هم مشکل است، اما ناآگاهی همشهریان از جایگاه سالمند، آسیب زنندهتر است. ما مراکزی تحت عنوان (سرای زندگی) تاسیس کردهایم که خدمات آموزشی، فرهنگی، تفریحی و حقوقی به سالمندان ارائه میدهد. این مراکز در محلات مختلف فعال هستند و سالمندان در آنها نقش مدیریتی دارند.
صاحب در مورد اینکه این مراکز توانستهاند با انزوای سالمندان مقابله کنند، بیان کرد: حدود ۴۰۰۰ تا ۴۵۰۰ نفر عضو فعال داریم. ۱۰ درصد سالمندان در انزوا زندگی میکنند و ما از طریق همین کانونها که نامش (جهان دیدگان) است، مشکلاتشان را شناسایی و حل میکنیم. این تشکیلات مردمی، بزرگترین سرمایه ما است. هزینه، زیرساخت، لجستیک. تصمیمگیری، برنامهریزی و اجرا با خودشان است و اداره ما پشتیبانی میکند.
وی افزود: در حوزه مادر و کودک و معلولین هم این طرح اجرا شده است. به توانمندسازی مردم برای حل مشکلات خودشان افتخار میکنیم. این کار فانتزی نیست، بلکه یک اقدام واقعی و موثر در شهر است.
صاحب در مورد مسائل شهری، وسایل نقلیه و طراحی شهری بیان کرد:اینها جزو حوزه کاری ما نیست، مربوط به شهرسازی است. اما ما از نظر فرهنگی و اجتماعی، گروههای مردمی را فعال کردهایم تا مطالبهگری کنند.
وی درپایان افزود: همچنین اول نقدی دارم به وزارت بهداشت که فقط خدمات پزشکی میدهد، در حالی که حال روحی و اجتماعی سالمند را نمیبیند و بهزیستی که فقط به فکر ساخت مراکز نگهداری است، هر نهادی که مردم را توانمند کند، کار درست را انجام داده و هر نهادی که این کار را نکند، در مسیر خطاست.
سالمندان بخش مهمی از سرمایه اجتماعی جامعه هستند. بیتوجهی به نیازهای آنان نهتنها کیفیت زندگی شان را کاهش میدهد بلکه جامعه را از تجربه و خرد آنان محروم میکند. کارشناسان میگویند امروز، زمان بازنگری در زیرساختهای شهری با رویکرد (شهر دوستدار سالمند) فرا رسیده است.
انتهای پیام/
