تعهدات ارزی، زنجیری بر پای صادرات در استان خراسان شمالی

به گزارش برنا؛ صادرات کالا و تولید صنعتی همیشه یکی از شاخص‌های رشد اقتصادی استان‌ها به شمار می‌رود، اما در خراسان شمالی تعهدات ارزی به زنجیری تبدیل شده که پای صادرکنندگان را بسته و مانع توسعه تجارت می‌شود.

صادرکنندگان استان با وجود تلاش و سرمایه‌گذاری هر روز با هزینه‌های اضافی و پیچیدگی‌های ناشی از بازگرداندن ارز حاصل از صادرات به بانک مرکزی مواجه هستند و همین موضوع بسیاری از تجار را مجبور به توقف فعالیت کرده است.

تعهد ارزی؛ مانعی پرهزینه و پیچیده

صادرکنندگان موظف هستند ارز حاصل از صادرات خود را به بانک مرکزی بازگردانند، اما این مسیر ساده و مستقیم نیست.

تجار برای اینکه ارز را به چرخه اقتصادی بازگردانند، مجبورند آن را دست به دست بچرخانند، با نرخ‌های متفاوت و هزینه‌های اضافی مواجه شوند و در نهایت، از سود خود چشم بپوشند.

این فرآیند به ویژه برای شرکت‌های کوچک و متوسط به معنای کاهش توان مالی و حتی تهدید استمرار فعالیت‌های اقتصادی است.

رییس خانه صنعت و معدن خراسان شمالی در این باره می‌گوید: تعهدات ارزی مشکل اصلی صادرکنندگان استان است و تاکنون هیچ تدبیری برای حل آن اندیشیده نشده است. بسیاری از صادرکنندگان مجبور شده‌اند صادرات خود را متوقف کنند زیرا بازگرداندن ارز با شرایط موجود، بیش از توان مالی آنها هزینه دارد.

امید حیدریان ادامه می‌دهد: سوال این است که چرا صادرکننده باید ارز حاصل از صادرات خود را با نرخ دولتی و پایین به دولت ارائه دهد و این ارز با تحمیل ضرر به صادر کننده، صرف واردات کالا شود؟

وی می افزاید: این اقدام نه تنها به صادرکننده ضرر می‌رساند، بلکه انگیزه برای توسعه صادرات را کاهش می‌دهد.

حیدریان می‌گوید: اگر مشکلات تعهدات ارزی حل نشود، خراسان شمالی با ظرفیت‌های صنعتی و معدنی بالا، همچنان با محدودیت در صادرات مواجه خواهد بود. رفع این موانع، نه تنها به سود صادرکنندگان، بلکه به رشد اقتصادی و اشتغال پایدار استان کمک خواهد کرد.

روش تعهد ارزی باید اصلاح شود

رییس کمیسیون صنایع و معادن اتاق بازرگانی خراسان شمالی نیز با انتقاد از مشکلات موجود در تعهدات ارزی برای صادرات می گوید: این شیوه اجرای تعهد ارزی از زمان اجرا تاکنون مشکلات زیادی پیش پای صادرکنندگان گذاشته است و باید هرچه سریعتر بازنگری و اصلاح شود.

عبدالله خدابنده اظهار می کند: شرکت های خصولتی و دولتی از جمله کارخانه پتروشیمی و یا کارخانه سیمان شاید آسیب کمتری از تعهد ارزی و بازگرداندن ارز حاصل از صادرات متحمل شوند اما صنایع کوچک و تولیدکننده بخش خصوصی به شدت ضربه دیده است.

وی می افزاید: بازگردادن ارز حاصل از صادرات با نرخ ۳۰ درصد پایین تر از بازار سبب شده تا صادرکننده دچار ضرر و آسیب شود، در این شرایط بسیاری از تولیدکنندگان صادرات را متوقف کرده اند و در عمل مراوده تجاری انجام نمی دهند.

خدابنده خاطرنشان کرد: انجام صادرات با کارت بازرگانی یک بار مصرف و یا دست به دست چرخیدن ارز در صرافی ها و تحمیل هزینه‌های اضافی، مشکلاتی است که از ناحیه تعهد ارزی دامن گیر صادر کننده شده است، صادرکننده ناچار است برای اینکه ارز حاصل از صادرات را به چرخه اقتصادی بازگرداند، ارز را در صرافی ها دست به دست بچرخاند.

وی اظهار می کند: دولت ارز حاصل از صادرات را با نرخ پایین از صادرکننده دریافت و در عمل ارز مورد نیاز واردکننده را تامین می کند، این به معنای حمایت از تولیدکننده خارجی و برداشتن حمایت از تولید داخل و کالای داخلی است.

رییس کمیسیون صنایع و معادن اتاق بازرگانی خراسان شمالی می گوید: چرا باید تولیدکننده و صادرکننده داخل ارز حاصل از واردات را آن هم به ضرر تامین کند و سود آن نصیب تولیدکننده خارج شود؟

ضعف زیرساخت‌ها و اثرات تعهد ارزی

مشکل تعهد ارزی وقتی پررنگ‌تر می‌شود که آن را با ضعف زیرساخت‌های استان ترکیب کنیم.

خراسان شمالی هنوز زیرساخت حمل و نقل ریلی ندارد و گذرگاه مرزی مشخصی برای صادرات مستقیم به کشورهای همسایه ندارد.

این مشکلات باعث افزایش هزینه‌ها و محدود شدن گزینه‌های تجاری برای صادرکنندگان شده است.

آمار صادرات و محدودیت‌ها

با وجود این مشکلات، تولیدکنندگان استان موفق شده‌اند در نیمه نخست سال جاری، ۴۵۴ هزار تُن کالا به ارزش ۹۹ میلیون دلار صادر کنند.

عمده صادرات شامل محصولات پتروشیمی، فولاد، سیمان، محصولات معدنی و کشاورزی بوده و بازارهایی مانند هند، امارات، افغانستان، عمان، روسیه و عراق مقصد این کالاها بوده است.

با این حال، مسوولان در اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی اعلام می کنند که سهم شرکت پتروشیمی خراسان واقع در شهرستان بجنورد، در صادرات استان بیش از ۵۰ درصد است و سایر صنایع هنوز نتوانسته‌اند جای پای محکمی در بازارهای بین‌المللی پیدا کنند.

مشکل اصلی آنها، نه نبود ظرفیت تولید، بلکه پیچیدگی‌های ناشی از تعهدات ارزی و هزینه‌های بازگرداندن ارز است.

کارشناسان اقتصادی معتقدند که استمرار شرایط فعلی، توان مالی صادرکنندگان را کاهش می‌دهد و باعث بدهکاری آنها به بانک‌ها می‌شود.

افزایش شفافیت در قوانین ارزی، کاهش پیچیدگی‌ها و ایجاد مسیرهای تسهیل برای بازگرداندن ارز می‌تواند انگیزه صادرکنندگان را افزایش دهد و سهم استان از تجارت خارجی را گسترش دهد.

خراسان شمالی ۴۰۰ واحد تولیدی و صنعتی دارد که از لحاظ داشتن صنایع بزرگ صنعتی در بین ۳۱ استان کشور رتبه دهم را داراست.