اهمیت کوچکسازی بوروکراسی از نگاه نسل دیجیتال
رئیسجمهور چندی پیش در سخنانی بر ضرورت «کوچکتر شدن بوروکراسی اداری» تأکید کرد. جملهای که در ظاهر ساده و بدیهی به نظر میرسد، اما در واقعیت میتواند سرآغاز یکی از مهمترین تحولات ساختاری در نظام اداری کشور باشد.
به گزارش برنا، بسیاری از افراد این سخنان را به معنای کاهش نیروهای انسانی و صرفهجویی در هزینهها تفسیر کردند اما پرسش اصلی این است که کوچکتر شدن بوروکراسی دقیقاً به چه معناست؟ آیا منظور، حذف نیروهای مازاد است یا نوسازی سیستم تصمیمگیری و دیجیتالی کردن فرآیندهای اداری؟
برای یافتن پاسخی روشنتر، به سراغ چندتن از فعالان و علاقهمندان حوزه فناوری از یک کارشناس باسابقه فناوری اطلاعات گرفته تا یک دانشجوی جوان و حتی دانشآموزی از نسل Z که به هوش مصنوعی علاقهمند است، رفتیم.
پیش از پرداختن به دیدگاهها، باید یادآور شد که «بوروکراسی» در معنای کلاسیک خود، مفهومی است ریشهدار در علم مدیریت و جامعهشناسی. ماکس وبر، جامعهشناس آلمانی، بوروکراسی را نظامی مبتنی بر قواعد مشخص، تقسیم کار و سلسلهمراتب تعریف کرد که براساس آن بهرهوری سازمانی افزایش پیدا میکند. با این حال، در عمل، بوروکراسی در بسیاری از کشورها به ساختاری کند، غیرمنعطف و گاه فرساینده تبدیل شد در واقع با ساختاری که اگرچه نظم را تضمین میکند، اما گاهی مانع خلاقیت و تصمیمگیری سریع میشود. در ایران نیز، بوروکراسی با مفاهیمی چون «کاغذبازی»، «امضاهای بیپایان» و «مدارک ناقص» گره خورده است. عباراتی که تقریباً هر شهروندی در تجربه اداری خود با آنها روبهرو شده است.
یک کارشناس فناوری اطلاعات در یک شرکت خصوصی در این باره میگوید: «ما سالهاست درباره "دولت هوشمند" و "کاهش کاغذبازی" صحبت میکنیم، اما در عمل هنوز برای انجام یک کار ساده باید چند امضا جمع کنیم. اگر قرار باشد بوروکراسی کوچکتر شود، باید ساختار کاغذی از بین برود و همه فرآیندها در بستر دیجیتال انجام شود، نه اینکه صرفاً تعداد کارمندان کمتر شود.»
وی در ادامه میافزاید: «کاهش نیروی انسانی بهتنهایی کافی نیست، بلکه ممکن است اوضاع را پیچیدهتر کند. اگر ساختار دادهها و فرآیندها دیجیتال نباشد، با کاهش نیروها فقط صفهای اداری طولانیتر میشود. ما در شرکت خودمان زمانی که سیستم مدیریت الکترونیکی را پیاده کردیم، متوجه شدیم حتی با همان تعداد نیرو، کارها چند برابر سریعتر پیش میرود. بنابراین، اصل ماجرا فناوری است، نه حذف افراد.»
علاوه بر آن یک دانشجوی کارشناسی ارشد فناوری اطلاعات نیز با تأکید بر ضرورت نوسازی ساختار اداری میگوید: «من با اصل صحبت رئیسجمهور موافقم، چون حجم کاغذبازی در ادارات واقعاً غیرقابل تحمل است اما نکته آزاردهنده این است که هر زمان قرار است تغییری رخ دهد، به جای ایجاد فرصت برای نیروهای جوان، بازنشستگان دوباره با عنوان مشاور یا کارشناس ارشد به سیستم بازمیگردند. من مخالف تجربه نیستم، اما این چرخه باعث میشود نسل جدید نتواند وارد سیستم شود. از یکسو صحبت از کوچکسازی بوروکراسی میشود، اما از سوی دیگر همان ساختار قدیمی پابرجاست. اگر قرار است تغییری صورت گیرد، باید نسل جدید هم در آن سهم داشته باشد.»
این دانشجوی حوزه فناوری تأکید میکند: «فناوری میتواند بخشی از این چالش را حل کند، اما به شرطی که نگاه سنتی کنار برود. هنوز برای انجام یک کار ساده باید نامه ببریم و مهر بزنیم. اگر همه چیز دیجیتال شود، شاید بالاخره آن جمله معروف "مدارکتان ناقص است" از بین برود.»
در ادامه یک دانشآموز ۱۷ ساله علاقهمند به هوش مصنوعی، از نگاه نسل Z به موضوع بوروکراسی میگوید: «راستش ابتدا دقیق نمیدانستم بوروکراسی یعنی چه، اما وقتی پدرم توضیح داد یعنی همین کارهای اداری طولانی و امضاهای زیاد، فهمیدم چرا همیشه از ادارات ناراضی است. من علاقه زیادی به هوش مصنوعی دارم و دوست دارم در آینده در بخش فناوری یک سازمان دولتی کار کنم، اما وقتی میبینم برای یک مجوز ساده باید چند هفته دنبال امضا رفت، نگران میشوم که این فضای اداری هیچوقت تغییر نکند. اگر واقعاً قرار است بوروکراسی کمتر شود، باید همه چیز دیجیتالی شود، حتی فرآیند استخدام و ارزیابیها. ما نسل جدید با فرم و نامه بزرگ نشدیم؛ با اپلیکیشن و چتبات رشد کردیم. پس سیستم اداری هم باید خودش را با ما بهروز کند.»
آنچه از این گفتوگوها مشخص است نوعی نارضایتی مشترک از پیچیدگی و کندی ساختار اداری کشور است. در واقع موضوعی که اگرچه ریشه در گذشته دارد، اما امروز بیش از هر زمان دیگری بر کارآمدی نظام اداری و اعتماد عمومی تأثیر میگذارد.
برای کارشناسان، چالش اصلی در دیجیتالیسازی و اصلاح فرآیندها نهفته است و برای دانشجویان مساله در عدالت و ایجاد فرصتهای واقعی برای نسل Z است.
با این حال نظرات آنها نشان میدهد امید به تغییر همچنان زنده است آن هم تغییری که نه با حذف نیروها و تغییر عنوانها، بلکه با تکیه بر فناوری، شفافیت و جوانگرایی میتواند مسیر اصلاح واقعی بوروکراسی را هموار کند.
انتهای پیام/
