نسلی که از بروکراسی بیزار است، سد جدید پیش روی نسل Z/ دولت الکترونیک هنوز روی کاغذ

به گزارش خبرگزاری برنا از قزوین؛ بروکراسی اداری، یک‌ نوع سیستم حکمرانی است که سازوکار آن با  سازماندهی سلسله ‌مراتبی مقامها، قوانین و رویه‌های سختگیرانه و تقسیم کار مشخص می‌شود.

در واقع بروکراسی، سیستمی است که برای اداره و تنظیم امور یک دولت یا سازمان به ‌شیوه‌ای منطقی و کارآمد طراحی شده است.

 Bureaucracy در زبان فارسی به «دیوان‌سالاری» ترجمه شده (همانطور که ترکیب Democracy به مردم‌سالاری ترجمه شده است.) و در اصل از ترکیب دو بخش bureau به‌معنی میز کار و پسوند cracy- به‌معنی سالاری ساخته شده که به‌طور کلی و در کاربرد عام به‌ معنی فعالیت یک سیستم با کارکردی عقلانی و قانونمند است.

در این میان با وجود آنکه اقدامات موثر و مهمی در کاهش بروکراسی و حذف کاغذ از فرایند اداری انجام شده اما همچنان شاهد اجرا نشدن دستورالعمل های صادر از سوی مسئولان و ایراد قوانین هستیم و هنوز دریافت کپی مدارک انجام می شود که این فرآیند بویژه برای نسل جدید مشکل ساز شده است.

هرچند سمن ها و تشکل های جوانان با چالش های متعددی در حوزه خود از جمله: فقدان تجربه و دانش فنی در حوزه مشاركت، نبود انگیزه برای مشاركت و فعالیت های اجتماعی، ضعف مدیریتی ، وجود جامعه متلاطم و پیش  برد امور بدون برنامه منظم مواجهند که قشر جوان را به این سمت می برد كه از هر گونه تغییر و یا اثرگذاری ناامید و بی انگیزه شود، در نتیجه تلاشی برای مشاركت در بهبود اوضاع نخواهد داشت اما در حال حاضر یكی از چالش های مربوط به تشكل ها یا خود سمن ها، چالش های ساختاری، ناشی از ساختار اداری و بوروكراسی هاست، ساختار اداری نیز مربوط به حوزه های قانونگذاری و مسئولان امر است که باید برای آن تدبیر کرد.

تشكل ها و سازمان های مردم نهاد (سمن ها) به ویژه فعالان در حوزه جوانان، به عنوان یكی از بسترهای مشاركت اجتماعی به رغم حمایت های دولت، همچنان در هزار توی بوروكراسی و مشكلات ساختاری دست وپا می زنند.

بزرگترین چالش ها در برابر فعالیت های سمن ها كه به نوعی چالش های كلان این حوزه هستند، چالش های ساختاری است. منظور از این چالش مواردی است كه حل معضلات آن و منشأ شكل گیری این چالش در دست كنشگران سمن ها نیست، بلكه این چالش ناشی از ساختار اداری و بوروكراسی هاست. 

در چند سال اخیر معاونت امور جوانان وزارت ورزش و جوانان، تلاش های بسیاری برای حل معضلات ساختاری و اعتباربخشی به سمن های جوانان انجام داده و گام های مهمی در این عرصه برای حمایت از جوانان انجام داده است.

بررسی تأثیر بروکراسی اداری بر خدمات عمومی

در ایران و سایر کشورهایی که با همۀ تفاوتشان از نظام‌های بروکراتیک بهره‌ می‌برند، بروکراسی اداری نقش مهمی در ارائۀ خدمات عمومی مانند آموزش، مراقبت‌های بهداشتی و رفاه اجتماعی ایفا می‌کند و در حالی‌که ساختار سلسله‌مراتبی و تقسیم کار آن می‌تواند کارایی و مسئولیت‌پذیری را ارتقاء دهد، ممکن است موانعی برای دسترسی و دریافت این خدمات نیز ایجاد کند و به‌نوعی یک شمشیر دولبه به‌حساب می‌آید.

برای مثال، قوانین و رویه‌های پیچیده و سفت و سخت حاکم بر سیستم‌های بروکراتیک  می‌تواند مسیریابی و درک نحوۀ دسترسی به خدمات عمومی را برای شهروندان دشوار کند. بعلاوه، سیستم‌های بروکراتیک  ممکن است نیازهای خود سیستم را نسبت به نیازهای شهروندانی که به آنها خدمت می‌کند در اولویت قرار دهند، که این امر منجر به عدم پاسخگویی و همچنین عدم انعطاف‌پذیری لازم می‌شود.

یک راه این است که جایگزینی را برای بروکراسی‌ در کشورهایی مثل ایران پیدا کنیم و راه دیگر این است که با وجود این چالش‌ها، راه هایی برای کاهش تأثیر منفی بروکراسی اداری بر خدمات عمومی اتخاذ کنیم؛ که به‌نظر می‌رسد راه دوم، حداقل در کوتاه‌مدت راه دردسترس‌تری باشد.

یک رویکرد برای کاهش تأثیر منفی بروکراسی، مشارکت‌دادن شهروندان و ذینفعان حقیقی در طراحی و اجرای سیستم‌های بروکراتیک است؛ تا اطمینان حاصل شود که نیازها و دیدگاه‌های آنها در نظر گرفته می‌شود. علاوه‌بر این، سرمایه‌گذاری در آموزش و توسعه برای مقامات بروکراتیک می‌تواند به ایجاد مهارت‌ها و ظرفیت‌های مورد نیاز برای ارائۀ خدمات عمومی با کیفیت بالا، به‌موقع و مؤثر کمک کند.

نقش فناوری در تغییرات بروکراسی‌های اداری:

پیشرفت‌های فناوری به‌سرعت در حال تغییر روش بروکراسی اداری است، از ارائۀ خدمات آنلاین و استفاده از سیستم اتوماسیون اداری در سازمان‌ها و الکترونیک شدن امور تا استفاده از هوش مصنوعی و تجزیه ‌و تحلیل داده‌های بزرگ(Big Data). 

در حالی‌که این نوآوری‌های فن‌آورانه مزایای زیادی مانند افزایش کارایی و بهبود تصمیم‌گیری و سرعت عمل را ارائه می‌کنند، اما چالش‌های مهمی از نظر حریم خصوصی، امنیت و برابری نیز ایجاد می‌کنند.

به‌عنوان مثال، ارائۀ خدمات آنلاین می‌تواند راحتی و دسترسی بیشتری را برای شهروندان فراهم کند، اما ممکن است برای افرادی که دسترسی به اینترنت یا مهارت‌های سواد دیجیتالی ندارند نیز ضرر ایجاد کند. به‌طور مشابه، استفاده از هوش مصنوعی و تجزیه‌وتحلیل داده‌های بزرگ ممکن است تصمیم‌گیری را بهبود ببخشد، اما اگر به‌دقت طراحی و اجرا نشود، ممکن است باعث تعصب، سوگیری و تبعیض علیه گروه یا گروه‌هایی از شهروندان نیز شود.

برای تحقق‌بخشیدن به مزایای بالقوۀ نوآوری تکنولوژیکی و در عین‌حال کاهش این خطرات، اتخاذ یک رویکرد انسان‌محور و اخلاقی برای طراحی و اجرای بروکراسی اداری بسیار مهم است. رویکردی که شامل حصول اطمینان از مشارکت شهروندان در توسعه و آزمایش فناوری‌های جدید و وجود مکانیسم‌هایی برای محافظت از حریم خصوصی، امنیت و انصاف است.

اسلامی صدر: ذائقه جوان امروز تغییر کرده است

امیر اسلامی صدر معاون جوانان اداره کل ورزش و جوانان استان قزوین در گفتگو با خبرنگار برنا اظهارداشت: جوانان دهه های 80 و 90 و 1400 ذائقه های متفاوتی دارند و این نسل بشدت از بروکراسی بیزار است و فرار می کند و بدون تردد این موضوع یک مانع بزرگ در گسترش مشارکت اجتماعی جوانان تلقی می شود.

وی افزود: نسل Z در این عصر بدنبال هوش مصنوعی و تکنولوژی روز رفته و از جهان پیرامون خود مطلع است و حوصله چرخش اداری را ندارد اما عمدتا سیاست گذاری ها در مجموع با ذائقه و روحیه جوانان ما همخوانی ندارد و مشکل ساز است.
اسلامی صدر تصریح کرد: البته در دولتهای گذشته و بویژه کنونی اصلاحات خوبی انجام شده و قوانین و فرایندهایی وضع شده که برخی عملیاتی شده اما با تغییر دولتها گاهی این تصمیمات به طور کامل اجرا نمی شود و کارساز نیست.

تسهیل در صدور مجوزهای سمن های جوانان  را عملی کرده ایم

این مدیر یادآورشد: شاید بتوان گفت که معاونت امور جوانان وزارت ورزش و جوانان در کاهش بروکراسی بویژه در بخش سامانه مشارکت های اجتماعی جوانان بسیار موفق عمل کرده و کارها الکترونیک شده و صدور مجوز سمن ها از 4 ماه در سالهای قبل به یک روز رسیده و در سال‌جاری ما اولین مجوز را در مدت زمان 24 ساعت صادر کردیم و به عنوان استان پیشتاز مورد تقدیر مراجع صدور قرار گرفتیم .
وی بیان کرد: در گذشته این طولانی شدن فرآیند صدور مجوزها موجب شد برخی متقاضیان از ادامه کار پشیمان شده و کار را رها کردند اما این تسریع در فرآیندها موجب رضایت مندی و ایجاد انگیزه و استقبال جوانان و افزایش مشارکتها شده است.

جوان فعال اجتماعی: نسل Z از بروکراسی بیزار است

میثم قربانی، دبیر شبکه دیپلماسی عمومی جوانان استان قزوین و جوان برتر استان در این باره به خبرنگار برنا اظهارداشت: با گذشت بیش از یک دهه از طرح دولت الکترونیک، همچنان بسیاری از جوانان در استان قزوین و سراسر کشور از نبود یک سیستم اداری یکپارچه و کارآمد گلایه دارند. 

وی افزود: جوانان نسل Z که به فناوری و سرعت عادت کرده‌اند، معتقدند «دیجیتالی شدن ادارات» هنوز در حد شعار و نمایش باقی مانده است.

قربانی تصریح کرد: قرار بود با اجرای دولت الکترونیک، دیگر نیازی به صف، کاغذبازی و مراجعه حضوری نباشد، اما حالا صف‌ها از جلوی باجه‌ها به پشت سامانه‌ها منتقل شده است، سامانه‌ها قطع می‌شوند، پاسخ‌ها دیر می‌آید و گاهی برای حل مشکل یک فرم اینترنتی باید حضوری به چند اداره مراجعه کنیم!

این جوان فعال در عرصه های اجتماعی یادآورشد: در بعضی دستگاه‌ها، سامانه‌ها اجرا شده اما به جای کاهش بوروکراسی، روندها پیچیده‌تر شده است، مثلا برای یک استعلام ساده باید چندین بار بین ادارات مختلف رفت و برگشت کرد، چون سامانه‌ها به هم متصل نیستند یا مدام خطا می‌دهند.

قربانی بیان کرد: نسل z یا نسل جدید که با دنیای دیجیتال بزرگ شده، انتظار دارد سیستم‌های اداری نیز با همان منطق سرعت و سادگی عمل کنند.

جوان برتر و دبیر شبکه دیپلماسی عمومی جوانان استان قزوین اظهارداشت: وقتی در چند ثانیه می‌شود بلیت خرید، پول انتقال داد و حتی کسب‌ و کار راه انداخت، چرا گرفتن یک مجوز ساده باید هفته‌ها طول بکشد؟ این تناقض باعث می‌شود جوانان احساس کنند نظام اداری کشور با زمانه‌شان هم‌ قدم نیست.

وی افزود: اگر می خواهیم امید و انگیزه جوانان حفظ شود، دولت الکترونیک باید از شعار به واقعیت تبدیل شود، زیرساخت دیجیتال کشور به‌روز، امن و بدون قطعی باشد. اصلاح این بخش یعنی سرعت دادن به توسعه، شفافیت در عملکرد و اعتماد دوباره به جوانانی که می‌خواهند کار کنند، نه منتظر بمانند.

لطفی راد: کاهش فرایند بروکراسی برای نسل جوان یک الزام است

عبدالمجید لطفی راد رئیس گروه مشارکت های اجتماعی جوانان اداره ورزش وجوانان استان قزوین نیز با بیان دیدگاههای کارشناسی خود اظهارداشت: حدود ۳۱ درصد جمعیت استان قزوین معادل حدود 400 هزار نفر را جوانان رده سنی ۱۸ الی ۳۵ سال تشکیل می دهند و کاهش فرایندهای بروکراسی برای این گروه فعال یک الزام است.

وی بیان کرد: در معاونت جوانان با درک شرایط و ذائقه جوانان تلاش کرده ایم با بهره گیری از ظرفیت های قانونی فرآیندها را تسهیل و کوتاه کنیم اما باید زیرساختهای فنی نیز هماهنگ با این سیاست ها باشد تا در زمان اجرا دچار چالش نشویم.

لطفی راد یادآورشد: وقتی ما میخواهیم در کمترین زمان مجوز فعالیتی را صادر کنیم نیازمند هماهنگی بین سه ضلع : متقاضی، میز خدمت رسان دولتی و مرجع صدور مجوز هستیم،  باید هم ساختارهای فنی و الکترونیک درست باشد تا پشتیبانی لازم در مسیر صورت گیرد، هم اینترنت جوابگو باشد و حمایت نرم افزاری صورت گیرد وهم سایر نهادهای ذیربط همکاری لازم را داشته باشند که با تلاش ها و هماهنگی های ایجاد شده بین بخش های مورد نظر موفق شدیم بصورت قابل توجهی زمان صدور مجوزها را حتی به کمتر از یک روز کاهش دهیم.

این کارشناس حوزه جوانان بیان کرد: البته گاهی در شرایط اضطراری و بحران قرار می گیریم مانند جنگ12 روزه که وضعیت فرق می کند هرچند باید برای این ایام نیز برنامه داشته باشیم و تدبیر کنیم اگر خدمات الکترونیک به هر دلیلی دچار چالش و مشکل شد براحتی بتوان با روش دستی و سنتی این نیاز را برطرف کرد و به جوانان پاسخ داد.

وی اظهارداشت: فطرت و ذات جوان و نسل Z  «بروکراسی گریز» است و اگر سیاست گذاری ها مطابق با ذائقه جوان باشد هم شناخت بیشتر شده و هم خدمات مطلوب تری به این قشر ارائه می شود و می توانیم شاهد افزایش مشارکت پذیری و مسئولیت پذیری اجتماعی جوان باشیم.

لطفی راد گفت: می توانیم اذعان کنیم تا ۹۰ درصد از اهداف خدمات الکترونیک در حوزه جوانان درصدور اعتبار نامه سمن ها در قزوین محقق شده اما همچنان در دیگر حوزه های مرتبط با  نظام مسائل جوانان مانند ازدواج، اشتغال، اوقات فراغت، مشاوره و کارآفرینی  هنوز جای کار زیادی وجود دارد.

وی بیان کرد: به واسطه راه اندازی سایت مشارکت های اجتماعی جوانان این وزارتخانه در تحقق دولت الکترونیک و کاهش بروکراسی در کشور پیشتاز است اما بایستی سایر سامانه ها نیز فعال شده وهماهنگی بیشتری بین ارگانهای مرتبط برقرار شود تا به دستاوردهای بهتری برسیم.

لطفی راد تصریح کرد: جوان امروز ما و سمن ها این توانمندی را دارند که در بسیاری از امور مشارکت کرده و به نشاط جامعه و کاهش آسیب ها کمک کنند به شرط آن که تصمیم سازی ها بر اساس نیازها و ذائقه جوانان باشد و با کاهش بروکراسی اداری بتوان به نیازهای جوانان در کوتاهترین زمان پاسخ داد و این گروه را برای مشارکت و مسئولیت پذیری بیشتر وارد فاز عملیاتی کرد.

وی گفت: در استان قزوین 160 سمن جوانان مجوز فعالیت دریافت کرده اند که حدود 85 سازمان مردم نهاد فعال هستند و با کاهش سیستم های پر پیچ و خم اداری می توان از این ظرفیت توانمند برای پیشبرد برنامه های اجتماعی بخوبی استفاده کرد.

نکته پایانی:

بدون تردید در عصر کنونی با کاهش پیچیدگی‌های اداری می‌توانیم انگیزه و مشارکت نسل جوان را در توسعه استان ها تقویت کرده و مسیر شکوفایی و خدمت رسانی به جامعه هدف را با سرعت طی کرده و سهم جوانان را در پیشبرد امور اجتماعی افزایش دهیم.

گزارش: محمدرضا جباری 

انتهای پیام