بوشهر سمفونی سنت و مدرنیته در عصر دیجیتال

 به گزارش برنا؛ هر چند بوشهر از تاریخی و میراثی بسیار غنی اما ناگشوده و ناگفته برخوردار است، ولی در طول تاریخ خویش بویژه در دو قرن گذشته، سرچشمه پیدایش فرهنگ متمایز مبتنی بر همزیستی در حوزه‌های گوناگون از جمله رفتار اجتماعی و الگوهای مداراگرایانه و رواداری در بخش‌های مختلف حتی معماری، موسیقی و ادبیات بوده‌است.

ایجاد توازن فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حتی مذهبی میان سنت، مدرنیته و دیجیتال در بوشهر استوار و رو به توسعه است و در واقع به هویت متمایز و ممتاز این شهر تبدیل شده‌است و می‌تواند این شهر را به عنوان نماد ملی تلفیق سنت و مدرنیته در عصر دیجیتال در کشور معرفی کرد.

گفتمان برتر اجتماعی و فرهنگی بوشهر ناشی از جغرافیا، تاریخ و اقتصاد آن در روزگاران بوده‌است که تحت تأثیر آن و در زیر چتر این فرهنگ بسیاری از دستاوردهای معنوی و مدنی این خطه رنگ و بوی ویژه‌ای که در عین اشتراک با چارچوب فرهنگی ایران زمین دارای ویژگی‌های منحصر به‌فرد است، به خود گرفته است که بافت قدیم و موسیقی بوشهر تنها نشانه‌ها و نمادهای از این سمفونی است.

پرواز بوشهر در میانه سنت و مدرنیته با بال دیجیتال

هرچند جامعه بوشهر به‌عنوان یکی از مناطق شاخص فرهنگی ایران، همواره با دوگانگی میان مدرنیته و سنت روبرو بوده‌است و با وجود رشد و نفوذ فناوری و تغییرات دیجیتال در سبک زندگی، اما هنوز هم با آداب، رسوم و باورهای سنتی خود پیوند عمیق دارند و درعین حالی که مظاهر مدرن زندگی را پذیرفته اند، سنت‌های خود را نیز نوسازی و زنده نگه داشته‌اند.

این رویکرد بوشهری‌ها در حالی است که در جهان معاصر، بسیاری از جوامع در تقابل با موج مدرنیته هویت فرهنگی خود را از دست داده‌اند و اکنون از میراث تمدنی گذشته خود چیزی ندارند و سبک زندگی آنان بطور کلی دگرگون شده و توسعه همه جانبه آنها در بخش‌های اجتماعی (نیروی انسانی)، منابع اقتصادی و مظاهر فرهنگی آنها بدون هیچگونه قدرت انتخابی در اختیار مدرنیته و فرهنگ‌های مسلط و ابزار دیجیتال قرار گرفته است و این موضوع بویژه در شهرهای بندری و تاریخی که در معرض تعامل فرهنگی بیشتری قرار دارند، نمود پررنگ‌تری دارد.

اما در این آشفته بازار توسعه مدرن و با ابزار دیجیتال، بوشهر به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جنوبی ایران با بافت فرهنگی غنی، نمونه‌ای بارز از جامعه‌ای است که در میان دو قطب سنت و مدرنیته در حال حرکت است و در حالی که ابزارها و نمادهای زندگی مدرن به‌سرعت وارد این جامعه شده‌اند، اما هنوز هم آیین‌های سنتی مانند یزله، نوحه‌خوانی، نذری‌ دادن، احترام به بزرگ‌ترها و روابط اجتماعی عمیق در میان مردم جاری است.

ضرورت نوسازی کهن بوم‌ها در مسیر توسعه

عضو هیات علمی دانشگاه خلیج فارس بوشهر براین باور است که در مسیر گذر از سنت به نوگرایی بوشهر نقش ویژه خود را حفظ کرد و به یکی از دروازه‌های اصلی ورود مدرنیته به ایران تبدیل شد؛ ولی بوشهر مدرنیته را هم به استخدام گفتمان تاریخی خویش؛ یعنی مدارا و همزیستی درآورد و مبانی آن را تحکیم کرد.

دکتر حمید اسدپور گفت: این هویت تاریخی منحصر به‌فرد بوشهر نیازمند بازشناسی و واکاوی مولفه‌های بنیادین و اساسی آن استزیرا واکاوی و بازآفرینی این هویت تاریخی در این روزگار که هویت‌های مدرن و مبتنی بر ابزار تجدد و دنیای دیجیتال به سرعت در حال محو هویت‌های تاریخی هستند، بسیار ضرورت دارد.

وی ادامه داد: برخی به روزگار ما عنوان روزگار تقابل هویت‌ها و برخی نیز عصر تعامل هویت‌ها اطلاق کرده‌اند ولی حقیقت آن است که بادهای مدرنیسم بوم‌های کهن را ویران خواهد کرد، مگر آنکه بوم‌های کهن را نوسازی کرده و آباد گردانیم.

این استاد دانشگاه اظهارکرد: تبیین تاریخ استان بوشهر به شکلی نوین و کاربردی، به کمک اهل فن و دست‌اندرکاران برنامه‌ریزی و توسعه این استان رفته تا آنها بتوانند از مولفه‌ها و کارکرد تاریخی منطقه برای تدوین چارچوب‌های نظری و عملی توسعه آن بهره ببرند.

رویکرد بوشهری‌ها؛ مدرنیته کردن آیین‌های سنتی

یک تهیه کننده و برنامه ساز حوزه رسانه گفت: رشد تکنولوژی، فراگیر شدن اینترنت و دسترسی گسترده به شبکه‌های اجتماعی در بوشهر، سبک زندگی بسیاری از مردم را دگرگون کرده‌است و نسل جوان این شهر مانند دیگر نقاط کشور از گوشی‌های هوشمند به روز، فضاهای مجازی، مدهای جدید پوشش و سبک‌های نوین تفریح، تغذیه، دکوراسیون‌های منزل بهره می‌برند.

شاهین پور حیدر افزود: ساخت‌وسازهای مدرن، گسترش آپارتمان‌نشینی، افزایش سطح تحصیلات، مهاجرت‌های تحصیلی و کاری به شهرهای بزرگ، و حضور پررنگ بوشهری‌ها در عرصه‌های ملی و بین‌المللی همگی نشانه‌هایی از نفوذ سبک زندگی مدرن به این جامعه هستند و مردمان این سامان همواره اولین ها را در کشور دیده و تجربه کرده اند.

وی ادامه داد: در عین حال، بوشهر یکی از معدود مناطقی است که نه‌تنها مراسم بومی‌اش به فراموشی سپرده نشده بلکه هنوز هم بسیاری از این آیین‌ها با قوت و شور خاص برگزار می‌شوند و مراسم‌ سنتی مانند سنج و دمام، عزاداری‌ شب‌های قدر در کنار دریا، پیش‌خوانی و نوحه‌خوانی در ماه محرم، مراسم یزله، آیین‌های نذری، و مراسم مذهبی در محلات قدیمی، همچنان بخشی مهم از هویت اجتماعی این شهر را تشکیل می‌دهند و در سال‌های اخیر با بهره‌گیری از رسانه‌های محلی و شبکه‌های اجتماعی بیشتر هم دیده شده‌اند و بسیاری از جوانان با تلفیق سبک‌های جدید و سنت‌های قدیمی، آیین‌ها را به شکلی نو بازتولید کرده‌اند.

عوامل همزیستی مدرنیته و سنت در بوشهر

پورحیدر معتقد است که چند عامل اصلی باعث شده‌اند تا این تعادل میان سنت و مدرنیته برقرار بماند که هویت فرهنگی عمیق و ریشه‌دار که مردم بوشهر خود را به‌عنوان بخشی از یک سنت چندصدساله می‌بینند و برای حفظ آن احساس مسئولیت می‌کنند و

پیوندهای اجتماعی قوی، طوریکه خانواده، محله و فامیل همچنان نقشی مهم در زندگی فردی دارند و این پیوندها بستری برای انتقال سنت‌ها هستند.

وی ادامه داد: سازگاری تدریجی با مظاهر مدرن، زیرا مردم به‌جای رد کامل مدرنیته، تلاش کرده‌اند آن را با زندگی سنتی خود تطبیق دهند، همچنین نقش نهادهای فرهنگی و رسانه‌ها طوریکه، مراکز فرهنگی هنری، هنرمندان و رسانه‌ها که به طور فعال در حفظ و ترویج آیین‌های بومی موثر هستند و تلاش می‌کنند.

این تهیه کننده و برنامه ساز رسانه بیان کرد: نباید حضور چشمگیر جوانان و نوجوانان در کنار خردسالان و میانسالان در بیشتر مراسم سنتی و مذهبی از نقش هنرمندان، رسانه ها و فعالان این عرصه به سادگی گذشت.

اقتصاد دیجیتال و تقویت مشاغل بومی با فناوری‌های نو

تقویت اقتصاد دیجیتال می‌تواند پیوندی موفق میان فناوری و میراث سنتی ایجاد کند و مسیر توسعه کسب و کارها، صنایع، گردشگری و صادرات را همزمان متحول کند، استارتاپ‌هایی که توسط نسل جوان و تحصیل‌کرده بوشهری راه‌اندازی شده‌اند، تلاش می‌کنند پیوندی میان مشاغل سنتی بویژه در زمینه دریا، گردشگری و فناوری نوین ایجاد کنند و افق‌های تازه‌ای برای توسعه اقتصادی و اشتغال در استان فراهم آورند.

این جریان نوآورانه، نمونه‌ای از تلاش جوانان برای بازتعریف جایگاه اقتصادی بوشهر است؛ جایی که هم صنایع سنتی دیرپا حضور و هم ظرفیت‌های بالای فناوری و نوآوری وجود دارد و بستر مناسبی برای شکل‌گیری کسب‌وکارهای نوآورانه فراهم کرده است.

با ورود فناوری‌های دیجیتال و گسترش اینترنت پرسرعت، فرصت‌های تازه‌ای برای کسب‌وکارهای محلی ایجاد شد واستارتاپ‌ها توانسته‌اند خدمات متنوعی از ردیابی کشتی‌ها و مدیریت هوشمند صیادی گرفته تا پلتفرم‌های گردشگری دریایی و تجربه‌های تعاملی برای بازدیدکنندگان ارائه کنند.

جوانان عامل اصلی تحول از سنت به مدرنیته

یک کارشناس فناوری‌های نو هم اظهار کرد: استارتاپ‌ها که بیشتر توسط جوانان بوشهری پدید آمده‌اند نه تنها به ایجاد اشتغال برای خود جوانان کمک می‌کنند، بلکه مسیر اشتغال شنتی را به یک زنجیره دیجیتال و نوآورانه تبدیل کرده‌اند که می‌تواند الگوی توسعه برای دیگر مناطق باشد.

احمد رضا دهقانی افزود: این مهم نه تنها باعث افزایش درآمدهای محلی شده، بلکه راه را برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های مغفول گردشگری، صنایع دستی، و تجربه‌های فرهنگی و بومی باز کرده‌است، هرچند که محدودیت‌های زیرساختی و پیچیدگی‌های اداری چالشی برای توسعه گسترده این کسب‌وکارها به شمار می‌رود، اما حمایت نهادهای دولتی و بخش خصوصی می‌تواند این موانع را برطرف کرده و جریان نوآوری را به یک محرک پایدار اقتصادی تبدیل کند.

وی اضافه کرد: نسل جدید بوشهر با بهره‌گیری از دانش فناوری، مدیریت و مهارت‌های کارآفرینی، توانسته‌اند بخش‌هایی از اقتصاد سنتی را به عرصه‌ای نوآورانه و مدرن تبدیل و با شناسایی فرصت‌های مغفول در بازار محلی و ایجاد کسب‌وکارهای نوآور، علاوه بر ایجاد شغل برای خود، زمینه مشارکت سایر افراد در اقتصاد دیجیتال را فراهم کنند.

بوشهر الگوی توسعه متوازن و همگام سنت و مدرنیته در عصر دیجیتال

با این وجود بوشهر را می‌توان نمونه‌ای موفق از یک جامعه در حال گذار دانست که توانسته است ضمن پذیرش تغییرات و پیشرفت‌های مدرن، ارتباط خود را با گذشته و ریشه‌های فرهنگی‌اش حفظ کند.

این ویژگی منحصربه‌فرد نه‌تنها به پویایی فرهنگی کمک کرده بلکه بوشهر را به شهری با هویت دوگانه اما منسجم تبدیل کرده است.

تجربه بوشهر می‌تواند الگویی برای دیگر مناطق ایران و حتی جوامع دیگر باشد؛ جوامعی که می‌خواهند در جهانی مدرن، بدون از دست دادن گذشته، آینده را بسازند.