حرفه‌ی نویسندگی از خودگذشتگی می خواهد

دهمین جلسه کانون فیلم سینماحقیقت عصر یکشنبه هفتم تیرماه برگزار شد. در این جلسه مستند «نشستن میان دو صندلی» به کارگردانی هادی معصوم‌دوست به نمایش درآمد. قرار بود در جلسه نقد و بررسی فیلم، حسن محمودی (نویسنده و منتقد ادبی) نیز حضور یابد که به دلیل درگذشت یکی از نزدیکان وی، این جلسه با حضور کارگردان و مازیار فکری‌ارشاد (منتقد سینما) برگزار شد.

به گزارش خبرگزاری برنا، معصوم‌دوست در پاسخ به پرسش فکری‌ارشاد مبنی بر دلیل و انگیزه‌اش از ساخت فیلم «نشستن میان دو صندلی» گفت: ساخت این مستند حاصل دغدغه شخصی‌ام بود. از سال 86 تا 89 دو رمان به وزارت ارشاد دادم که هردو مجوز چاپ نگرفتند. در این شرایط، ایده ساخت یک مستند را با امکانات و بودجه‌ای محدود، با دو تن از دوستانم مطرح کنم و کار را شروع کردیم.

فکری‌ارشاد در تشریح موضوع فیلم گفت: «نشستن میان دو صندلی» درباره دشواری فرایند نوشتن و دشواری انتخاب نویسندگی به عنوان حرفه‌ی اصلی است. در فیلم شاهد بودیم که عده‌ای از نویسندگان شناخته‌شده کشور درباره این دشواری‌ها صحبت کرده‌اند. اما اکنون و پس از ساخت فیلم و تغییر شرایط آیا هنوز هم فکر می‌کنید نمی‌توان از راه نویسندگی امرار معاش کرد؟

معصوم‌دوست در پاسخ گفت: به نظر من چنین امری امکان‌پذیر نیست. این موضوع نیازمند سپری کردن سال‌های طولانی است و در همین پروسه طولانی سختی‌های زیادی وجود دارد. نویسنده شدن نوعی از خودگذشتگی می‌طلبد؛ یعنی باید به خودت و کارت ایمان داشته باشی.

فکری‌ارشاد در ادامه به حضور نویسندگان معتبر و شناخته شده از نسل های مختلف در فیلم اشاره کرد و قانع کردن این نویسندگان به حضور مقابل دوربین را کار دشواری دانست. او از کارگردان در مورد این موضوع پرسید که حضور این نویسندگان در فیلم با چه حواشی روبرو بوده است؟

معصوم‌دوست پاسخ داد: کار دشواری داشتم. گزینه‌های بیشتری از میان نویسندگان برای مصاحبه در ذهن داشتم که خیلی از موارد به دلایلی میسر نشد. از محمود دولت‌آبادی دعوت کردم تا حرف‌هایش را ضبط کنم. ابتدا موافقت کرد اما در ادامه از این کار سرباز زد. بقیه دوستان به من لطف کردند و جلوی دوربین آمدند. این حضور نیازمند از خودگذشتگی است که بیایند جلوی دوربین و از زندگی خود حرف بزنند.

فکری‌ارشاد در نقد فیلم، به عدم توازن صدا و تصویر در فیلم اشاره کرد که لول صدا و کیفیت تصویر در طول فیلم یکسان نیست.

معصوم‌دوست در پاسخ گفت: من از خانواده‌ای سینمایی آمده‌ام و از سنین پایین با کار تصویر و سینما آشنا بوده‌ام. این نبود که نمی‌دانستیم چه اتفاقی دارد می‌افتد، ولی در مقطع ساخت فیلم امکانش نبود. می‌دانستم که باید مثلا صدابردار حرفه‌ای بیاوریم و به دلیل نداشتن تهیه‌کننده این امر میسر نبود.

فکری‌ارشاد وجه ادبیات را بر وجه سینمایی فیلم غالب دانست و گفت شاید اهمیت ندادن به استانداردهای سینمایی در فیلم مربوط به همین موضوع باشد.

معصوم‌دوست پاسخ داد: ممکن است که این گونه باشد. من هر کاری بکنم و هر اتفاقی در زندگی‌ام بیفتد، تعلق خاطرم به ادبیات را نمی‌توانم انکار کنم. اهالی ادبیات را دوست دارم و هرجا بروم دغدغه ذهنی‌ام ادبیات است.

فکری ارشاد در ادامه به صحنه‌های حضور پدر معصوم‌دوست در فیلم اشاره کرد و گفت: این حضور از جنس فیلم نیست و از چارچوب اهداف تعریف شده فیلم بیرون می‌زند. از جایی به بعد شاهدیم که حضور تصاویر مربوط به پدر شما به یکی از موضوعات اصلی بدل می‌شود و مسیر فیلم را منحرف می‌کند.

معصوم‌دوست گفت: قبلا یکی دو نفر دیگر هم این موضوع را گوشزد کرده‌اند، اما فیلم با زندگی خود من آغاز می‌شود و با زندگی پدرم ادامه می‌یابد. من در مستند «نشستن میان دو صندلی» راجع به جهان خودم صحبت کرده‌ام. جهان من با زندگی شخصی‌ام متفاوت است. من از دیده‌های خودم و تجربیات شخصی‌ام سخن می‌گویم و پدرم هم جزئی از جهان من است. از زندگی نویسندگان آغاز کرده‌ام تا به زندگی پدرم رسیده‌ام. کسی که به نوعی خودش نیز نشستن میان دو صندلی را تجربه کرده بود. به همین دلیل فکر می‌کردم حتما باید در این فیلم باشد. وجوه زیادی در زندگی شخصی من هست که در فیلم نمی‌بینید. خودم را دنباله پدرم تصویر کرده‌ام و پیش‌بینی می‌کنم آینده‌ام به مانند زندگی پدرم باشد.

فکری‌ارشاد در پایان، به مفهوم «نشستن میان دو صندلی» اشاره کرد که می‌تواند موضوعی جهان‌شمول باشد. او از معصوم‌دوست پرسید آیا از زمان ساخت این فیلم تا‌کنون تغییری در شرایط احساس می‌کنید که ناقض وضعیت ناخوشایند نشستن میان دو صندلی باشد؟

معصوم‌دوست در پاسخ با اشاره به ناگزیری نویسنده ایرانی در نشستن میان دو صندلی گفت: وقتی کتاب‌هایمان هزار نسخه تیراژ دارد و رسیدن به چاپ دوم یک موفقیت محسوب می‌شود، نباید انتظار داشته باشیم که وضعیت در آینده هم تغییر کند. ادبیات برای اهلش به عنوان یک دغدغه باقی می‌ماند، مگر آن که نویسندگی را به حرفه اصلی‌ات بدل کنی و برای نوشتن سفارش بگیری و دلت خوش باشد که از راه نویسندگی امرار معاش می‌کنی! عده‌ای هم معتقدند قلم خود را نباید بفروشند. هر دو هم از منظری حق دارند و این یک انتخاب است، اما دریافت شخصی من این است که باید حرفه‌ای داشته باشی و بعد در کنارش به کار نویسندگی بپردازی.

گفتنی است که برنامه نمایش فیلم‌های مستند و نقد و بررسی آن، عصر یکشنبه هر هفته در کانون فیلم «سینماحقیقت» مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به نشانی خیابان سهروردی شمالی، میدان شهید قندی، شماره 15 برگزار می‌شود و حضور در آن برای همه علاقمندان آزاد و رایگان است.