سال ۹۲ برگشتم، دیدم از ۸۴ عقب‌تر رفته‌ایم!

به گزارش روی خط رسانه های خبرگزاری برنا، معصومه ابتکار در گفت‌وگو با «عصرایران» می‌گوید نسبت به آلودگی هوا و وجود گرد و غبار خصوصاً آلایندگی در مناطق غربی و جنوبی کشور حساس است و حتی در این مورد هفته گذشته با رئیس‌جمهور عراق و در اجلاس بین‌المللی آب و هوا در پاریس صحبت کرده است. تردد سه میلیون موتور سیکلت فرسوده در تهران نیز مورد انتقاد اوست.

او از احیای دریاچه ارومیه به عنوان یکی از اهداف مهم دولت یاد می‌کند و همچنین اعتقاد دارد انتقاداتی که از او درباره رفع تحریم‌ها و موضوعات زیست‌محیطی انجام شده، منصفانه نبوده است.

این عضو شاخص دولت یازدهم البته حاضر نیست به عملکرد خود نمره دهد؛ چراکه این کار را در صلاحیت مردم می‌داند.

این موارد، مهمترین محورهای گفت‌وگوی عصر ایران با دکتر معصومه ابتکار معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست است. نخستین مصاحبه با او در بازگشت از اجلاس جهانی آب و هوا در پاریس، گفت‌وگویی که در یک روز سرد پاییزی و در دفتر کار متولی محیط زیست کشور در دفتر کار او در پارک پردیسان انجام شد:

- شما به تازگی به نمایندگی از جمهوری اسلامی ایران در اجلاس جهانی آب و هوا که در پاریس انجام شد شرکت کردید. این اجلاس مرتبط با کاهش گازهای گلخانه‌ای بود. لطفا ضمن تعریف گاز گلخانه‌ای به زبان ساده توضیح دهید کشور ما تا چه میزان توانسته است سهم خود را در زمینه کاهش انتشار این گازها ایفا کند؟

بر اثر تولید دی‌اکسید‌کربن، متان و گازهای دیگری که در فرآیندهای صنعتی، احتراق سوخت‌ها‌ی فسیلی، متان زغال سنگ، گازوئیل و ... به وجود می‌آید گازهایی در جو زمین منتشر و موجب حبس حرارت خورشید می‌شوند و همین امر سبب افزایش تدریجی دمای زمین می‌شود. به این پدیده، گازهای گلخانه‌ای گفته می‌شود. پدیده‌ای که باعث شده دمای زمین به طور میانگین 0.85 درجه افزایش یابد. این افزایش دما در ایران طی 25 سال گذشته 1 تا 1.5 درجه سانتیگراد بوده است.

اما در زمینه کاهش گازهای گلخانه‌ای در ایران نیز باید بگویم در این مورد شش ماه کار مستمر انجام و گزارشی از وضعیت موجود و میزان توانمندی‌های کشور برای بهینه‌سازی مصرف انژی انجام شده است. همچنین دستورالعمل سیاست‌های کلی اطلاح الگوی انرژی که از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شده خود به کاهش گاز‌های گلخانه‌ای کمک شایانی می‌کند. دولت نیز در یک ماهه گذشته مصوبه‌ای در زمینه کاهش گازهای گلخانه‌ای داشته و مطابق آن با وجود برنامه‌های توسعه‌ای کشور باید تا سال 2030 در زمینه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای 4 درصد کاهش داشته باشیم. این درحالی است که در صورت لغو کامل تحریم‌ها گازهای گلخانه‌ای ایران 8 درصد دیگر نیز کاهش می‌یابد و در مجموع شاهد کاهش 12 درصدی انتشار این گازها خواهیم بود. این برنامه را ایران در اجلاس پاریس ارائه داد و مورد تقدیر نیز قرار گرفت.

- چه اقداماتی برای کاهش این گازها در کشور در دست اجرا دارید؟

علاوه بر اینکه کل نیروگاه‌ها از نظر بهینه‌سازی باید ارتقا یابد، باید در زمینه‌هایی مانند اصلاح الگوی مصرف انرژی در شهرها و مناطق مسکونی و همچنین وضعیت حمل و نقل اصلاحاتی انجام دهیم که در تمامی این موارد برنامه‌های ملی آماده شده و مشکلی برای اجرا نداریم.

- در صحبت‌های خود به موضوع آلایندگی حمل و نقل اشاره کردید. هم‌اکنون خودروهایی در کشور تولید می‌شود که تکنولوژی ساخت آنها مربوط به سالیان گذشته است. چرا سازمان حفاظت محیط زیست اقدامی در این باره انجام نمی‌دهد؟

متاسفانه تا سال 1379 هیچ استانداردی در زمینه خودروها و آلایندگی آنها وجود نداشت. در آن سال با پیگیری‌های دولت، استانداردهایی لحاظ شد و در نهایت تا پایان سال 81 برای خودروها استاندارد یورو 2 اجرایی شد. در سال‌های بعد اجرای استانداردهای بالاتر به توزیع سوخت یورو 4 موکول شد. در دولت یازدهم هم از اواخر سال 92 و با حذف بنزین پتروشیمی و جایگزینی آن با سوخت یورو 4 و توزیع آن در شهرها بر اساس مصوبه دولت کل صنایع خودرویی کشور ملزم به اجرای استاندارد یورو 4 شدند.

در کنار این اقدامات نیز خطوط تولیدی صنایع به طور مداوم مورد بازرسی قرار می‌گیرد تا در صورت عدم انطباق برخوردهای لازم انجام شود. هرچند که اجرای استانداردهای یورو 4 در خودروسازی با 10 سال تاخیر انجام شد ولی این اقدام با روی کار آمدن دولت یازدهم به سرعت انجام شد و حتی وزیر محترم صنعت نیز اعلام کرده است که استاندارد یورو 5 را نیز اجرایی خواهد کرد.

هم‌اکنون کیفیت خودروهای کشور در سال 94 خیلی بهتر از سال 91 و 92 است. درست است که خودروسازان باید به سمت ارتقای تکنولوژی بروند ولی نمی‌توان انتظار داشت خودروسازی‌ای که سال‌ها هیچ‌گونه نظارتی بر روی آن‌ها نبوده به سرعت متحول شود ولی به این سمت در حال حرکت هستیم.

در زمینه آلاینده‌های خودرویی موضوع دیگری نیز مطرح است و آن تقلب در ارائه معاینه فنی در برخی از مراکز معاینه فنی است. در حال حاضر معاینه فنی موضوعی رها شده است به طوری که در برخی از این مراکز اخذ معاینه فنی تبدیل به محور تقلب شده و با یک تلفن و واریز پول معاینه صادر و ارسال می‌شود.

برای جلوگیری از این‌گونه مسائل محیط زیست با همکاری پلیس راهنمایی و رانندگی و وزارت کشور درصدد راه‌اندازی سامانه یکپارچه‌ای هستند که با تبادل اطلاعات امکان هرگونه تقلب از بین می‌رود. هرچند که مسئولیت مردم در این زمینه هم بسیار مهم است و شهروندان باید در مورد آلایندگی خودروهای خود حساس باشند و به سرعت درصدد رفع آن برآیند.

- خانم ابتکار مسئولان پلیس عنوان می‌کنند موتورسیکلت‌ها 4 برابر بیشتر از خودروها آلایندگی ایجاد می‌کنند. چرا سازمان حفاظت محیط زیست اجازه تولید چنین موتور‌سیکلت‌هایی را صادر می‌کند و برنامه شما برای رفع این موضوع چیست؟

در زمینه موتورسیکلت‌ها یک بخش خطوط تولید است که متاسفانه در این زمینه عقب‌ماندگی داریم. در سال 92 که به سازمان بازگشتم هیچ استانداردی در این زمینه وجود نداشت در حالی که زمانی که در دوره قبل مسئولیت سازمان محیط زیست را بر عهده داشتم و در فواصل سال‌های 83 و 84 دویست کارخانه و کارگاه‌های زیر پله‌ای تولید غیراستاندارد موتورسیکلت شناسایی و تعطیل شده بودند.

اما رفتیم و وقتی بازگشتیم دیدیم وضعیت در این عرصه بسیار خراب شده است و حتی به 10 سال قبل از سال 84 برگشته‌ایم؛ بنابراین دوباره فعالیت‌ها را در این عرصه آغاز کردیم و با پیگیری‌های انجام شده استاندارد یورو 2 در این عرصه اجرایی شد. هم‌اکنون نیز در مورد موتور انژکتوری و برقی در حال کار هستیم ولی متاسفانه هم‌اکنون سه میلیون موتورسیکلت فرسوده فقط در تهران در حال تردد هستند که آلودگی زیادی را ایجاد می‌کنند و باید در این زمینه اقداماتی انجام شود.

- چرا به‌صورت جدی در زمینه لزوم تولید موتورسیکلت‌ها برقی ورود نمی‌کنید؟

در حال پیگیری هستیم ولی اینگونه موتورها قیمت زیادی دارند. ما باید به دنبال راهکاری باشیم که قابلیت‌های اجرایی آن بالا باشد. در مورد موتورسیکلت‌ها کارشناسان پلیس راهور، وزارت کشور، شهرداری‌ها و سازمان حفاظت از محیط زیست ساعت‌ها کار کارشناسی داشته‌اند و در این مورد برنامه‌هایی را در دست اجرا داریم.

- یکی از انتقاد های مخالفان دولت از شما این است که در برخی از اظهار نظر های خود حل مسائل زیست محیطی را به رفع تحریم ها مرتبط دانسته‌اید. این رابطه تا چه اندازه است؟

ما همه‌چیز را موکول به رفع تحریم‌ها نکرده‌ایم ولی گفته‌ایم که رفع تحریم‌ها موثر است. به طور مثال در زمینه فناوری‌های نوینی که باید در پالایشگاه‌ها استفاده شود تا بتواند بنزین استاندارد تولید شود یا در زمینه بهینه‌سازی مصرف انرژی نیازمند فرآیندهای جدید و استفاده از سلول‌های خورشیدی هستیم. این موضوع روشن است که ما در کشور پیشرفت‌های زیادی داشتیم که در شرایط تحریم به آنها رسیده‌ایم ولی یک بخش از تاخیرهای ما ناشی از تحریم‌هاست.

- موضوع دریاچه ارومیه و احیای آن از جمله اقداماتی است که دولت قول پیگری جدی داد و به این موضوع ورود کرد. آخرین اقداماتی که برای احیای این دریاچه انجام شد چه بوده و الان وضعیت چگونه است؟

سازمان حفاظت محیط زیست از ابتدا با احداث پل در این دریاچه مخالف بود و در آن زمان نیز مکاتبات زیادی در این راستا انجام شد ولی بعد از آن تحت فشار سنگین نمایندگان مجلس و مسئولان محلی دو استان مراحل اجرایی این کار با وجود مخالفت محیط زیست پیش رفت و در نهایت محیط زیست برای احداث پل با شرایطی خاصی موفقت کرد که متاسفانه در زمان اجرا توسط وزارت راه در دولت قبل این شرایط لحاظ نشد و بنابراین با وجود اینکه باید برای چرخش آب فضاهایی در نظر گرفته می‌شد، این کار انجام نشد.

در دولت یازدهم برای حل این موضوع جلسه‌ای با وزیر محترم راه برگزار کردیم و گزارشی از مشکلات فنی این پروژه اعلام شد و وزرات راه نیز پذیرفت تا در حد امکان این جاده به طور کامل بازنگری شده و در مسیرهایی که امکان اصلاح در آن وجود دارد جابجایی انجام شود.

در این منطقه موضوع اصلاح الگوی مصرف آب در بخش کشاورزی یکی از مهمترین مواردی است که در حال پیگیری است. مطابق بررسی‌ها مصرف آب کشاورزی در این منطقه سه برابر بیشتر از الگوی مصرف است که در این زمینه با همکاری ژاپن پروژه‌ای در مورد ارائه آموزش‌های لازم در مورد اصلاح الگوی کشاورزی به کشاورزان در منطقه انجام شد و تاکنون 73 روستا در این مورد انتخاب و کشاورزان تحت آموزش قرار گرفته‌اند.

کار سختی است اما نتایج این تلاش‌های یکساله به همراه بارندگی‌های مطلوبی که تاکنون داشته‌ایم باعث شد تا افت تراز دریاچه بسیار کاهش یابد و خوشبختانه به سمت ثابت شدن این تراز پیش می‌رویم. گام اول پیش‌بینی‌ها این بود که تا سه سال آینده دریاچه وضعیت ثابتی می‌یابد و در گام‌های بعدی شروع به احیا می‌کند.

- وجود گرد و غبار در غرب کشور و حتی در شهرهایی مانند اهواز یکی از مشکلات ساکنان این مناطق از کشورمان است. چه اقدامات جدی و اجرایی برای این موضع در دستور کار دارید؟

کانون‌های گرد و غبار در جنوب کشور شناسایی شده و برنامه‌هایی از سوی دولت برای اجرا در این مورد نهایی شده است. مطابق این برنامه‌ها، سازمان جهاد کشاورزی مکلف به جنگل کاری به وسعت 30 هزار هکتار شده است که انتظار می‌رود اقدامات اجرایی آن به‌زودی و با سرعت آغاز شود.

احیای تالار هورالعظیم که سال گذشته اجرایی شد نیز بخشی از اقدامات پیش رو بود. بخشی از کانون‌های گرد و غبار در این منطقه ریشه خارجی داشته و به کشور عراق بازمی‌گردد که با توجه به وضعیت خاص این کشور و نا‌امنی‌های موجود کار کمی دشوار شده است ولی ما کماکان پیگیر موضوع هستیم به طوری که در حاشیه اجلاس جهانی آب و هوا در پاریس من در این مورد با رئیس‌جمهور عراق گفت‌وگو کردم و پیگیری‌های جدی در این مورد داریم.

- به عملکرد دو ساله خودتان در حوزه محیط زیست چه نمره‌ای می‌دهید؟

اعتقاد داریم در مورد عملکرد هر شخصی باید افراد دیگر به او نمره بدهند و در نتیجه در مورد عملکرد من هم مردم باید بدهند ولی صادقانه می‌گویم که تمامی تلاش خودمان را با توجه به ظرفیت‌های موجود و امکانات به کار بسته‌ایم و در حال فعالیت هستیم.