تبادل مواد هسته‌ای؛ پیروزی مهمِ ایران

به گزارش گروه روی خط رسانه خبرگزاری برنا، به نقل از امید هسته ای، سوت پایان مذاکرات هسته ای عملاً سوت آغاز تعهدات طرفین بود. از همان روز اول آغاز تعهدات، متخصصان و کارشناسان سازمان انرژی اتمی ایران به همراه دیپلمات های وزارت امور خارجه تلاش مضاعفی را آغاز کردند تا سنگلاخ ها از مسیر پیش رو برداشته شود.

چگونگی تبادل مواد استراتژیک هسته ای که ماحصل آن دریافت کیک زرد توسط جمهوری اسلامی ایران محسوب می شد، یکی از مهمترین رویدادهای پیش رو بود. متخصصان، اهل فن و صاحبنظران حوزه هسته ای آگاهی دارند، کیک زرد یکی از استراتژیک ترین محصولات این صنعت است، به همین خاطر بر اساس بند الف ماده 7 بر جام اقدامات لازم برای فروش مازاد ذخایر اورانیوم غنی سازی شده انجام شد و مذاکرات ایران با روسیه جهت انتقال آن به جریان افتاد.

مذاکراتِ سخت و پیچیده و با محدودیت زمانی، آنچنان بر تبادل مواد استراتژیک هسته ای سایه افکنده بود که برای تحقق آن علاوه بر سازمان انرژی اتمی که میدان دار بود، وزارت امورخارجه، شورای عالی امنیت ملی، بانک مرکزی، ستادکل نیروهای مسلح، سازمان هواپیمایی کشور، سازمان بنادر و کشتیرانی، گمرکات کشور و نهاد ریاست جمهوری وارد کارزار شدند.

جهت ساماندهی و سر و شکل دادن به یک ساختار تشکیلاتی سازمان انرژی اتمی، کارگروه ویژه ای تشکیل داد تا تصمیم گیری ها در خصوص تبادل مواد هسته ای در آن کارگروه بررسی شود. در حالی که اهمیت اصل محرمانگی در این تبادل آنقدر بالا بودکه اولین سند مورد توافق، موافقتنامه الزام و رعایت محرمانگی و رازداری بین طرفین منعقد شد و طرف روس نیز در این میان طرحی را برای انجام آزمایشات و نمونه برداری از مواد هسته ای تولید شده در ایران ارائه داد. از منظر ایران ایراد عمده این طرح، مربوط به بازه زمانی می شد، این طرح از نظر زمانی برای ایران قابل قبول نبود.

محدودیت زمانی، به دلیل الزام برجام بود و باید این انتقال تا پیش از روز اجرایی شدن انجام می شد. در واقع رویکرد سازمان انرژی اتمی و اساسا نهادهای دخیل در اجرای برجام، اجرای هوشمندانه مفاد برجام بود به همین خاطر همه ارزیابی ها در طرح های ارائه شده با درنظر گرفتن این مهم، تحلیل می شد.

اولین پیروزی

پس از طی چند دور مذاکرات و بحث های فنی، روس ها حذف مرحله نمونه برداری کیفی مواد هسته ای را پذیرفتند و پذیرفتند که این رخداد به صورت خود اظهاری توسط جمهوری اسلامی ایران صورت گیرد و این اتفاق برای جمهوری اسلامی ایران یک گام بزرگ تلقی می شد.

روز عقد قرارداد همزمان شده بود با پیام 9ماده ای مقام معظم رهبری و در حالی که طرفین آماده امضاء قرارداد بودند بازهم طرف ایرانی برای آنکه مطمئن شود گامی برخلاف ملاحظات رهبری برنداشته است توقفی ایجاد کرد و پس از مطالعه پیام و دستور اجرا از تهران، به روس ها اعلام کرد که قرارداد را امضا می کند.

وقتی همه موارد بعد از مذاکرات داخلی و مذاکره با طرف روس، به درستی و بر اساس تدابیر رهبری پیش رفت، قرارداد تبادل هسته ای با اصلاحات لازم، انجام شد و در پیش نویس دوم قرارداد تبادل مواد اولیه استراتژیک هسته ای به رویکرد نحوه تبادل نزدیکتر شد.

شیوه حمل و نقل

شیوه حمل و نقل مواد پُرخطر موضوع مهمی بود که ساعت های زیادی از مذاکرات را به خود اختصاص داد. علاوه بر سرعت و پرخطر بودن، مساله تامین امنیت این تبادل از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. در این میان سازمان انرژی اتمی با هوشمندی ویژه ای که در سطوح مدیریتی اش نهفته است و پیش از این در برجام نیز گره گشای مذاکرات بود، امتیاز دیگری از روس ها گرفت و حمل و نقل را بر عهده روس ها نهاد.

به گزارش پایگاه خبری امیدهسته ای، ایران صرفا محموله را از اصفهان تا بندر بوشهر حمل و امنیت اش را تامین می کرد و به محض ورود به کشتی، تامین امنیت بر عهده ایران نبود، ضمن آنکه کیک زرد هم که از روسیه وارد می شد توسط طرف مقابل انجام می شد و در این میان ایران نقشی ایفا نمی کرد.

معامله پُر منفعت

کیک زرد یکی از استراتژیک ترین محصولات صنعت هسته ای است که حتی در برجام نیز برای خرید آن توسط ایران محدودیت قائل شدند اما ایران که اجرای هوشمندانه مفاد برجام جزو ساست های اصولی اش محسوب می شود، از سکوت متن برجام در خصوص میزان کیک زرد دریافتی در این پروژه خاص، بهره گرفت تا ذخایر استرتژیک کشور را افزایش دهد.

بر اساس توافق صالحی و مونیز در نشست ویژه ای که برای این موضوع در عمان برگزار شد، در مجموع ایران 8.5 تن UF6 و نزدیک به 2 تن محصولات متفرقه این صنعت را ارسال کرد و در مقابل برای افزایش ذخایر استراتژیک کشور، 197 تن کیک زرد روسی با درصد خلوص بیش از 95درصد را دریافت کرد.

در این میان جمهوری اسلامی ایران براساس فرمان 9ماده ای رهبری نظام، با هوشمندی و تدبیر  ابتدا کیک زرد را تحویل گرفت و پس از 25 روز اورانیوم غنی‌شده را ارسال کرد. درحالی که 14آذر کشتی روسی برای دریافت اورانیوم غنی شده ایران در بندر بوشهر پهلو گرفت ایران به دلیل باقی ماندن 60تن از تعهدات طرف مقابل که بنا بود از قزاقستان ارسال شود تا هفتم دی ماه که تعهد طرف مقابل اجرا نشده بود محموله را تحویل نداد و مراحل ارسال به گونه ای اجرا شد که بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی هم که جهت چک نهایی و نصب پلمپ آژانس بر روی محصولات صادراتی در محل حاضر بودند، پس از دریافت کامل محموله توسط ایران، کار پلمپ محصولات صادراتی ایران را نهایی کردند.

در واقع روز دوشنبه هفتم دی ماه مرحله آخر که ٦٠ تن محموله کیک زرد بود از قزاقستان وارد کشور شد و این مواد غیر از موادی بود که از روسیه دریافت کرده بودیم که جمعا حدود ٢٠٠هزار کیلو کیک زرد بود. این اقدام ، قدم بزرگی نه تنها در اجرای برجام، بلکه حتی اگر خارج از برجام نیز عمل می‌شد هم معامله پر سودی بود.

اجرای هوشمندانه مفاد برجام نتیجه کار حساب شده چند ماهه سازمان انرژی اتمی و وزارت خارجه بود با هدایت دکتر صالحی به عنوان رئیس کارگروه فنی اقدام مشترک و اصغر زارعان معاون سازمان انرژی اتمی که مسوولیت اجرای این پروژه را بر عهده داشت، بود.

معامله پر منفعت ایران به گونه ای بود که روزنامه اسراییلی " جروزالم پست" با انتشار گزارشی از انتقال اورانیوم غنی شده ایران به روسیه نوشت: انتقال ذخائر اورانیوم غنی شده ایران به روسیه نه تنها یک دستاورد مهم برای کشورهای غربی در قبال برنامه هسته ای ایران نبود بلکه با زمینه سازی برای اجرای برجام یک دستاورد و پیروزی مهم برای ایران محسوب می شود.

جمهوری اسلامی ایران تنها کشور در حال توسعه است که توانسته با درایت رهبری نظام و تدابیر دولت، بزرگترین واردات و صادرات مواد استراتژیک صنعت هسته ای را در میان کشورهای درحال توسعه انجام دهد.