قاتل یا بیمار روانی است یا قصاص می‌شود

بهمن کشاورز در گفت و گو با خبرنگار قضایی خبرگزاری برنا، با بیان اینکه ماجرای قتل ستایش و تجاوز به او دل همگان را به درد آورد و عکس العمل جامعه هم کاملا طبیعی و به  موقع بود ، اظهار کرد: در عین حال این اتفاق تلخ نشان داد که  مسائل و به تعبیر بهتر، بازی های قوم گرایی و مواردی از این قبیل در جامعه ما جایی ندارد و مردم ما کماکان افرادی مهمان دوست، قائل به تساوی مردم و خواهان عدالت هستند.

او بلافاصله پس از وقوع این حادثه جنبه های گوناگون حقوقی قضیه را تشریح کرد و گفت که این پرونده باید در دادگاه کیفری ویژه اطفال به طور مستقیم رسیدگی شود زیرا متهم مرتکب جرائم متعددی شده است که قطعاً مورد توجه مقامات قضایی قرار خواهد گرفت. ملیت و تابعیت دختربچه مقتول هیچ تاثیری در فرآیند رسیدگی به پرونده ندارد.

شنیع بودن جرم نباید روند رسیدگی به پرونده را غیر عادی کند

این وکیل دادگستری با تاکید بر اینکه باید برای قاتل ستایش قریشی، پرونده شخصیت تشکیل شود، یاددآور شد: همچنین باید با توجه به ضوابط قانون جدید مجازات اسلامی وضعیت روانی و میزان آگاهی او از ماهیت عملی که انجام داده مورد بررسی قرار گیرد. اما در کنار همه اینها به عنوان یک قاعده کلی باید توجه داشته باشیم شنیع بودن و زشت بودن اتهام نسبت داده شده به یک فرد به هیچ وجه نباید روند رسیدگی را از حالت عادی خارج کند. یعنی سرعت بیش از حد و غیرمتعارف را سبب شود یا از میزان دقت در رسیدگی بکاهد و فشار افکار عمومی در اظهار نظر دادگاه تاثیر بگذارد.

رئیس کانون وکلای دادگستری مرکز معتقد است که در مورد پرونده ستایش نیز همین قاعده صادق است. زیرا ارتکاب جرم از جانب انسان جایز الخطا تمامی ندارد و به قولی هر یک از ما یک بشر اولیه را با تمایلات تجاوزگرانه و مخربش در درون خود داریم که در حالات مختلف فرصت جلوه گری پیدا می کند. از طرف دیگر آنچه به عنوان حقوق متهم یا متضرر از جرم و فرآیند رسیدگی و احتیاط هایی که در این موارد لازم است در قوانین و قواعد ملی و بین المللی پیش بینی شده، حاصل تفکر و تلاش و مبارزه انسان های فکور و فرهیخته در طیف سال های دراز بوده است که رعایت آنها به نفع همه افراد اجتماع خواهد بود.

سن متهم در نوع مجازات او موثر است

کشاورز سن متهم را در نوع مجازات تعیین شده برای او موثر ارزیابی کرد و گفت: سن قاتل در نحوه رسیدگی نیز تاثیر دارد. به طوری که در قانون جدید مجازات اسلامی روشی در مورد افرادی که بین 15 تا 18 سال دارند و مرتکب جرم مستوجب حد و قصای می شوند، مثل این پرونده، پیش بینی شده است. به این معنا که قانونگذار مقرر داشته "در جرایم موجب حد یا قصاص، هرگاه افراد بالغ کمتر از 18 سال ماهیت جرم انجام شده یا حرمت آن را درک نکنند، یا در رشد و کمال عقل آنان شبهه وجود داشته باشد، حسب مورد با توجه به سن آنها به مجازات های پیش بینی شده در این فصل محکوم خواهند شد. تبصره: دادگاه برای تشخیص رشد و کمال عقل می تواند نظر پزشک قانونی را استعلام یا از هر طریق دیگر که مجاز بداند استفاده کند" .

این وکیل دادگستری بر اساس تحقیقاتی که در خصوص پرونده ستایش انجام داده است گفت: با توجه به آنچه در مورد سن متهم قتل ستایش مطرح شده، گمان می رود روند بررسی پرونده ستایش نیز براساس ضابطه ماده 91 قانون که پیش تر گفتم باشد. یعنی بررسی وضعیت روانی و میزان رشد شعور و عقل او بررسی می شود. به همین دلیل تعجیل و عدم دقت در رسیدگی کیفری به این پرونده جایز نیست.

برای اعدام، قاتل باید شهود عقلی داشته باشد

او تاکید کرد که باید یادمان باشد هر یک از ما ممکن است ظرف چند ثانیه در شرایط خاصی تبدیل به قاتل شویم یا در موضع  مقتول قرار گیریم. چنین مواردی هیچ استثنایی ندارد. اما برای صدور حکم اعدام اول باید داشتن شهود عقلی قاتل ثابت شود. در غیر اینصورت مجازات های دیگر ی برای او در نظر می گیرند. از جمله نگهداری در کانون اصلاح و تربیت که میزانش در اختیار دادگاه است یا پرداخت جزای نقدی و دیه.

کشاورز درباره داشتن سلامت عقل قاتل ستایش 6 ساله توضیح داد و گفت: موضوع اثبات داشتن سلامت عقل و قبول مسئولیت متهم، مسئله بسیار پیچیده ای است که طی سال ها بین حقوقدانان و جرم شناسان مورد بحث بوده است. در سیستم قضایی ما هم ملاحظه می شود که در قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1370 ، در مورد جنون حکم مطلق وجود داشته است که تصمیم گیری دادگاه را موکول به اظهارنظر تخصصی در مورد میزان جنون می کرده است.

اما به گفته او در قانون سال 1392 با بازگشتی به قانون مجازات عمومی مصوب 1352 ، مسئله نسبیت در مورد وضعیت روانی در مورد وضعیت روانی متهم به طور دقیق تری مطرح شده است. از طرفی قابل ذکر است که در نظام های حقوقی خارجی نیز همین پیچیدگی وجود دارد. به عنوان مثال در سیستم حقوقی آنگلوساکسون قانونی به نام (مک ناتن) وجود دارد که در تحلیل نهایی ضابطه جنون را آگاهی متهم یا  مرتکب از تفاوت بین خوب و بد قرار داده است.

به هر روی رئیس کانون وکلای دادگستری مرکز معتقد است که تشخیص سلامت عقل متهم پرونده بسیار پیچیده و ظریف است. زیرا از یک سو نباید اجازه داد افرادی با تجنن (خود را به دیوانگی زدن)، از مجازات فرار کنند و از دیگر سو نباید کسی را که بر مبنای نظریات تخصصی مجنون محسوب می شود مجازات کرد. اما این امکان صفر نیست. بنابراین در صورتی که بررسی ها نشان دهد متهم از سلامت عقل برخوردار است، قصاص می شود و در غیر اینصورت به کانون اصلاح و تربیت سپرده خواهد شد.