مستندساز ایرانی و تصویری از فیلمساز عجیب خارجی

به گزارش خبرگزاری برنا، در ابتدای جلسه نیما قلیزادگان در پاسخ به پرسش ناصر صفاریان (مسئول جلسه‌های نمایش فیلم) مبنی بر ایده‌ی ساخت  فیلم با استفاده از مواد خام آرشیوی گفت: «از اورسن ولز سخنرانی‌ها و گفت‌وگوهای تصویری متعددی به جا مانده که بخش عمده‌ای از نیازهای این فیلم را برطرف می‌کرد. به همین دلیل از همان ابتدا که ایده‌ی ساخت چنین فیلمی به ذهنم رسید تصمیم گرفتم فقط از تصویرهای خود او استفاده کنم و ایده‌ی ضبط گفت‌وگوهایی درباره‌ی این فیلمساز سرشناس سینمای جهان را کنار بگذارم.»

وی سپس در پاسخ به پرسش دیگری درباره‌ی مدت زمان ساخت این مستند (از مرحله‌ی پرورش ایده و تحقیق تا پایان تدوین و تکمیل فیلم) گفت: «ایده‌ی ساخت «اورسن ولز صحبت می‌کند» از جایی شکل گرفت که در جریان گردآوری مجموعه‌ای از بهترین فیلم‌سازان سینمای جهان متوجه شدم به غیر از مستند اسکاری «نبرد همشهری کین» تقریباً هیچ فیلم قابل اعتنای دیگری در باره‌ی اورسن ولز وجود ندارد؛ اما از آن‌جا که در هنگام تلاش برای پیدا کردن مستندهایی مرتبط با این فیلم‌ساز به تصویرهای آرشیوی متعددی دست پیدا کرده بودم، به این فکر افتادم که خودم دست به کار شوم و در باره‌ی اورسن ولز فیلم بسازم.»

قلیزادگان افزود: «فکر نمی‌کردم ساخت این فیلم مستند حدود چهار سال طول بکشد! با این وجود علاقه به یافتن زوایایی تازه از این شخصیت برجسته‌ی سینمای جهان، مشکلات پیش‌رو را کمرنگ کرد و باعث تسریع در ساخت این فیلم شد.»

وی هم‌چنین با اشاره به این که از مستند مورد بحث، پنج فیلم یک‌ساعته و یک نسخه‌ی مناسب نمایش عمومی تدوین شده گفت: «دشوارترین بخش تولید این فیلم، جمع‌آوری تصویرهای مورد نیاز از آرشیوهای سینمایی سراسر دنیا بود. برای این کار، فرمت بخشی از تصویرهای اورسن ولز به دیجیتال تبدیل شد تا امکان گزینش و تدوین آن‌ها وجود داشته باشد.»

صحبت‌های خسرو دهقان (منتقد مهمان) بخش دیگری از جلسه‌ی شب گذشته بود. دهقان در ابتدای صحبت‌های خود با انتقاد از عملکرد برخی منتقدان که به تعبیر او با شلوغ‌کاری، فضای نقدنویسی در سینمای ایران را تحت‌تاثیر قرار داده‌اند گفت: «کسانی که من را می‌شناسند می‌دانند منتقد نرم و نازکی نیستم اما به احترام این فیلم از جا بلند می‌شوم و به نیما قلیزادگان و فیلمی که ساخته ابراز احترام می‌‌کنم.»

وی سپس با دلپذیر خواندن «بخشی از عمر جوانی که با طراوت، شادابی، اندیشه و کار همراه است» گفت: «همیشه مدافع جوان‌ها هستم و معتقدم در همه‌ی عرصه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، راه‌ زیر گام‌های جوانان در نوردیده خواهد شد. به همین دلیل نسبت به گذشته‌ نوستالژی ندارم و در ضمن دوست ندارم درباره‌ی آن اغراق کنم.»

وی در بخش دیگری از جلسه با تاکید بر این که در کار جوان‌ها قاعده‌مندی جواب نمی‌دهد گفت: «یکی از خواص جوان‌ها که من طرفدار آن هستم قاعده‌شکنی و جسارت آن‌هاست. اگر بخواهیم به قواعد کلاسیک وفادار باشیم و در همان چهارچوب‌های سابق بمانیم هیچ پدیده‌ و هیچ هنرمندی در عرصه‌ی هنر بروز نمی‌کند.»

دهقان افزود: «اگر قرار باشد چهارچوب‌های مشخصی وجود داشته باشد که با تغییر اسم افراد در آن، بتوان با شکل و لحنی یکسان سخن گفت، نه قاعده‌‌ای از بین می‌رود و نه هنری به وجود می‌آید. بنابراین بهتر است برای بررسی فیلمی که درباره‌ی اورسن ولز ساخته شده، ابزار انجام این کار را پیدا کنیم و البته یادمان باشد که درباره‌ی شخصیتی حرف می‌زنیم که در تاریخ سینمای جهان از او به عنوان یک پدیده‌ی خاص نام برده می‌شود.»

در بخش دیگری از جلسه‌ی شب گذشته، نیما قلیزادگان درباره‌ی استراتژی فیلم خود گفت: «قصدم از ساخت این فیلم، تعریف و تمجید از اورسن ولز نبود. می‌خواستم نشان بدهم که او هم مثل لئوناردو داوینچی یکی دو اثر بسیار درخشان دارد که سایر آثار هنری او را تحت‌الشعاع قرار داده است.»

در ادامه‌ی جلسه، خسرو دهقان، مستند به نمایش درآمده را «اورسن ولز به روایت نیما قلیزادگان» نامید و گفت: «از این فیلم بسیار آموختم. مستند «اورسن ولز صحبت می‌کند» زوایای تاریکی که درباره‌ی این فیلمساز وجود داشت را برایم روشن کرد و به اطلاعات پراکنده‌ای که از او داشتم نظم داد؛ خصوصاً با توجه به شناخت نسبتاً خوبی که در طول سال‌ها از او پیدا کرده بودم.»

دهقان در بخش دیگری از این جلسه گفت: «اگر قرار باشد به وجوه منفی این فیلمساز اشاره شود باید گفت اورسن ولز اصلاً آدم قابل اعتماد و کنترلی نبوده است. او درست مثل فلز جیوه، قابل مهار شدن نبوده و به همین دلیل در هیچ چهارچوبی قرار نمی‌گیرد.»

سپس نیما قلیزادگان درباره‌ی انتخاب همایون اسعدیان به عنوان گوینده‌ی گفتار متن فیلم گفت: «نخستین ایده‌ای که به ذهن همه رسیده بود اجرای گفتار متن توسط یکی از دوبلورهایی بود که تصویر اورسن ولز در ایران با آن شناخته شده بود، اما خودم با انجام این کار مخالف بودم و دلم می‌خواست یکی از کارگردان‌های سینمای ایران این کار را انجام بدهد تا تاثیرگذاری بیش‌تری داشته باشد.»

وی گفت: «وقتی به صدای کارگردان‌ها فکر می‌کردم دنبال کسی بودم که جوان نباشد تا حرف‌هایش قابل قبول از کار درآید. همایون اسعدیان را جدا از سوادی که پشت شخصیت ایشان وجود دارد، بیش‌تر به دلیل صدای بم، پرطمطراق و ضرباهنگ نسبتاً تندی که در کلام‌شان هست انتخاب کردم. به این ترتیب ریتم فیلم افزایش پیدا می‌کرد و تماشاگر بهتر می‌توانست با آن ارتباط برقرار کند.»

قلیزادگان در بخش پایانی جلسه با اشاره به دشواری‌های تحقیق فیلم خود گفت: «انتخاب موضوعی که خیلی‌ها درباره‌اش اطلاعات دارند، دشوارترین بخش ساخت این فیلم و البته حساس‌ترین ویژگی آن بود.»

وی با اعلام این نکته که «اورسن ولز صحبت می‌کند» قرار است در آینده‌ای نزدیک در گروه هنر و تجربه به نمایش عمومی گذاشته شود درباره‌ی انتخاب سه نفر به عنوان تدوینگران فیلم خود گفت: «کار اصلی تدوین این فیلم پس از راف‌کات اولیه‌ و چهار ساعته‌ای که خودم انجام داده بودم آغاز شد. سپس برای نزدیک کردن فیلم به نسخه‌ی نهایی، کار را با تدوینگرهای حرفه‌ای ادامه دادم و در این مرحله هر ایده‌ای به ذهن‌مان می‌رسید را در فیلم پیاده کردیم.»

صحبت‌های خسرو دهقان، پایان‌بخش جلسه‌ی شب گذشته بود. وی مستند «اورسن ولز صحبت می‌کند» را مقدمه‌ای بر شناختی اجمالی از این فیلمساز دانست و گفت: «مخاطب اصلی و تصمیم‌گیرندگان اصلی این فیلم، تماشاگران سینما هستند. علاقه‌مندانی که نام اورسن ولز را مترادف با شاهکار او (همشهری کین) می‌دانند و شاید بدشان نیاید درباره‌ی این فیلمساز عجیب و چند‌لایه بیش‌تر بدانند.»