جامعه به نگاه انتقادی جامعه شناسی نیاز دارد

خبرگزاری برنا لرستان:  بسیاری از اندیشمندان ومحققانی که بر شناخت دلایل ژرف تر در عدم توسعه استان هایی چون لرستان تاکید دارند مطالعات جامعه شناسی را بسیار مهم وضروری تر از آن تصور می کنند که ما گهگاهی با کتب آن در مقاطع تحصیلی برخی از دانشجویان این رشته برخورد می کنیم ؛آنچنان که به  باور این محققان  فهم جامعه شناسانه از مسائل راهگشای  بسیاری ازمشکلات فقدان توسعه ودرک بهترپیچیدگی های آزاردهنده جامعه ما خواهد بود؛ زین سبب فعال شدن انجمن جامعه شناسان لرستان  را باید امری مهم تلقی کرد.

برپایه این نگرش ، افتتاح انجمن جامعه شناسی لرستان بهانه ایی شد تا با دکتر مجتبی ترکارانی دبیر انجمن جامعه شناسان لرستان مصاحبه ایی داشته باشیم.

بنا به گفته دکتر ترکارانی " استان لرستان ،در یکصد سال اخیر بعد از تشکیل دولت-ملت در ایران نتوانسته به جایگاه قابل قبولی در کشور دست یابد و دچار عدم تعادل و تاخیر ساختاری در ابعاد مختلف اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و فرهنگی شده است.

به عبارتی در اثر عقب ماندگی هایی که در ساخت نهادهای توسعه داشته و سرعت نامتوازنی که در تغییر ساختارها داشته است. نتوانسته به یک توسعه پایدار و درون زا دست یابد"

دکتر ترکارانی در پاسخ به پرسش های ما این مسائل را اینگونه تشریح می کند:

سوال- در خبرهای مربوط به افتتاحیه، از این صحبت می شد که انجمن جامعه شناسان لرستان پیش از این سابقه داشته اما تعطیل شده و باز راه اندازی شده است، درباره این سابقه بفرمایید.

دکتر ترکارانی : انجمن جامعه شناسی ایران در اواخر دهه 70 اقدام به تشکیل دفاتر استانی خود در استان های کشور کرده است. دفتر استانی انجمن در لرستان نیزدر این راستا و باتلاش دوستانی مانند آقای اسد عبداللهی و آقای فرهادطهماسبی و دیگردوستان تاسیس گردید و در آن دوره نیزفعالیت های خوبی داشت.ولی متاسفانه بعدها غیر فعال گردید. تا اینکه در یکسال اخیر با تلاش دوستان جوان جامعه شناس مجددا انجمن تحت عنوان دفتر دانشگاهی انجمن جامعه شناسی لرستان فعال گردید. به این منظور مراسم افتتاحیه آن با حضور اقای دکتر قانعی رادرییس انجمن جامعه شناسی ایران در 29 اردیبهشت ماه1395 در خرم اباد برگزار گردید. انجمن دارای یک شورای مدیریت و یک مدیر وبا ساختار داخلی میباشد. با لطف و اعتمادی که دوستان نسبت به بنده داشتند و با حکم رییس انجمن مدیریت انجمن به مدت سه سال به بنده واگذار گردید.مصمم هستیم که این کار تجربه تاسیس یک نهاد علمی و تمرین کار جمعی و مدنی برای ما کنشگران علوم اجتماعی در لرستان باشد.

سوال- جامعه لرستان چه نیازی به جامعه شناسی وجود دارد؟ جامعه شناسی در این سرزمین چکار کرده است؟ چه کارهایی میتواند بکند؟

دکتر ترکارانی :لرستان یک جامعه نیمه سنتی و نیمه مدرن است یا یک فرهنگ قومی و محلی خاص. این استان شوربختانه در یکصد سال اخیر بعد از تشکیل دولت-ملت در ایران نتوانسته به جایگاه قابل قبولی در کشور دست یابد ودجار عدم تعادل و تاخیر ساختاری در ابعاد مختلف اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و فرهنگی شده است. به عبارتی در اثر عقب ماندگی هایی که در ساخت نهادهای توسعه داشته و سرعت نامتوازنی که در تغییر ساختارها داشته است. نتوانسته به یک توسعه پایدار و درون زا دست یابد.

بارادیم های جدید توسعه  درکنار ابعاد فنی و اقتصادی توسعه  ابعاد فرهنگی و اجتماعی را نیز در امر توسعه مهم میدانند و لرستان به خاطر شرایط تاریخی و فرهنگی خویش نیازی به در نظر گرفتن این ابعاد فرهنگی برای توسعه دارد و در این میان نباید نقش بی بدیل جامعه شناسی  را برای رفع این مشکلات انکار کرد. همچنین این جامعه به خاطر مواجهه با دنیای مدرن دچار اسیب های اجتماعی بیشتری مانندفقر، بیکاری، طلاق و اعتیاد  شده است که باید از جامعه شناسان در این راه نیز مدد گرفت. علاوه بر این ها اگر توسعه را تنها الگویی از بالا ندانسته بلکه نوعی رابطه تعاملی بین بالا و پایین بدانیم. جامعه شناسی می تواند در آماده کردن بسترهای اجتماعی جهت این رویکرد توسعه ای مفید باشد. همچنین جامعه شناسی می تواند در ارایه فهمی جدید از هویت محلی برای سازگاری بهتر با هویت ملی و جهانی در این جامعه موثر باشد.

نباید فراموش کرد که تاکنون جامعه شناسان و دانشجویان علوم اجتماعی در استان کارهای تحقیقاتی خوبی انجام داده اند. ولی این کارها بیشتر پراکنده بوده و کمتر در راستای یک برنامه تحقیقاتی معین بوده است. در حوزه سیاستگذاری نیز متاسفانه جامعه شناسان در نهادهای سیاستگذاری و تصمیم سازی نقش موثری نداشته اند.با اینکه متخصصان فرهنگ و اجتماع باید صاحبنظران علوم اجتماعی باشند. ولی معمولا این حوزه ها به گروههای دیگری واگذارشده است.فرهنگ ملک مشاعی شده که همه خود را مالک ان می دانند. بنابراین جای جامعه شناسان در بسیاری از حوزه ها خالی است که نیاز به پر کردن آن می باشد.

سوال- وظایف و اهداف  انجمن جامعه شناسی در لرستان چیست؟  فکر می کنید این انجمن و انجمن های علمی-دانشگاهی مشابه ان،  با چه گروه و سطوحی از جامعه می تواند تعامل برقرار نماید و از این تعاملات چه بهره ای می تواند داشته باشد؟

دکتر ترکارانی :دفتر دانشگاهی انجمن جامعه شناسی لرستان به عنوان یکی از دفاتر انجمن جامعه شناسی ایران تابع اساسنامه انجمن بوده و مطابق با اساسنامه خود وظایف متعددی بر عهده دارد. یکی از وظایف این نهاد کمک به ارتقاء جایگاه علمی و اجتماعی جامعه شناسی و کنشگران این حوزه و تقویت روابط انجمنی است. ولی واقعیت این است که رسالت انجمن در لرستان خیلی سنگین تر از مفاد اساسنامه است. چرا که جامعه لرستان فاقد نهادهای علمی، فرهنگی، مدنی و اقتصادی قوی می باشد. بنابراین وقتی یک  نهاد جدیدی تاسیس می شود غیر از ان که مشکلات تاسیس و استقرار خود را دارد باید بار و کارکرد نهادهای دیگری را که نیستند به دوش بکشد. از این جهت کار انجمن جامعه شناسی در لرستان  بسیار سنگین تر از جاهای دیگر است. از طرفی باید  هم وظایف خود و نهادهای دیگر را به دوش بکشد و  از طرفی دیگر نیز باید انتظارات دیگران را در مورد خود برآورده یا تعدیل کند این وظایف چند گانه کار نهاد جامعه شناسی را بسیار دشوار می کند.

واقعیت آن است که انجمن جامعه شناسی به حکم ماهیت رشته ای خود و ضعف نهادهای مدنی مانند ان جی او   در لرستان ضرورت دارد در عرصه اجتماعی نیز فعال باشد و این فعالیت در عرصه عمومی واجتماعی نیازمند شناخت زمینه های اجتماعی و ایجاد ارتباط با گروههای اجتماعی دیگر است. شاید برای یک انجمن علمی دیگر این نوع روابط و پیوندها ضروری نباشد اما برای انجمن چامعه شناسی این پیوند و ارتباط عمیق اجتماعی یک اولویت جدی می باشد.

انجمن جامعه شناسی لرستان  ضرورت دارد روابط و تعاملات خود را در سه سطح دنبال کند. سطح اول کنشگران علوم اجتماعی در سطح استان هستند.در این سطح انجمن چون چتری وسیع همه دانش اموختگان ومحققان و اساتید را گرد هم آورده و فضای گفت و گو را برای انها فراهم میکند. در سطح دوم کنشگران مدنی و فعالان اجتماعی و سازمان های مردم نهاد هستند. در این سطح جامعه شناسان برای پیوند زدن خود با جامعه و تاثیر گذاری بر این نهادها و فهم تحولات اجتماعی نیازمند ارتباط با این گروه های اجتماعی هستند. در سطح سوم می توان به نهادهای  اداری دولتی و موسسسات اقتصادی خصوصی و نهادهای سیاسی اشاره کرد. جامعه شناسان برای تصمیم سازی و تاثیر گذاری بر سیاست ها و ارایه مشاوره و انجام تحقیقات به تعامل با این نوع کنشگران محتاج هستندانجمن جامعه شناسی لرستان  باید بتواند در عین حفظ ماهیت علمی خویش و استقلال نهادی، تعاملات و ارتباطات مناسبی با این سه سطح داشته باشد.

سوال- اولویت ها و برنامه های انجمن جامعه شناسی لرستان در این دوره چیست؟

دکتر ترکارانی :در ابتدا لازم به ذکر است که رویکرد اصلی انجمن تقویت این نهاد علمی در لرستان و توانمند کردن جامعه شناسان در قالب یک نهاد علمی می باشد. در همین راستا برنامه های زیر قابل اجرا میباشد.

1-ارتباط موثر و سازنده با نهادهای علمی و مدنی و دولتی در سطوح محلی و منطقه ای و ملی

2-ایجاد فضای گفت و گویی جهت ارتباط سازنده بین متخصصان حوزه های علوم اجتماعی  با خود و دیگر حوزه های علمی

3-گسترش فعالیت های انجمن به کلیه نقاط استان با فعال نمودن دفاتر شهرستانی

4-انجام همایش ها و نشست ها و کارگاهها در سطوح محلی و منطقه ای (استانهای هم جوار با داشتن زمینه ها و علایق مشترک)

5-انجام تحقیقات و پژوهش هایی در زمینه های مرتبط با علوم اجتماعی 

سوال- فکر می کنید موانع سر راه این انجمن و نهادهای علمی و اجتماعی چه هستند؟

دکتر ترکارانی :البته که در سر راه تاسیس و استقرار نهادهای علمی در این جامعه مشکلات زیادی وجود دارد. که در اینجا به بعضی از انها اشاره می کنم:

 اول .عدم وجود رشته علوم اجتماعی در دانشگاه لرستان به عنوان یک دانشگاه دولتی مادر در استان یکی از موانع جدی رشد و توسعه انجمن جامعه شناسی می باشد.

دوم. نوعی فاصله بین جامعه شناسان و جامعه و دولت وحتی به نوعی بدفهمی بین آنها وجود دارد. بسیاری در این جامعه، علم و نهاد جامعه شناسی  را یک نهاد برانداز و ضددینی و رادیکال می دانند و با این علم سر ستیز دارند به طوریکه این سوءتفاهمات باعث مشکلاتی در تاسیس این نهاد علمی در کشور و لرستان شده است. در حالی که واقعیت این است جامعه شناسان گروهی علاقه مند و دلسوز و آگاه و مسئولیت پذیر هستند. این گروه خواهان پیشرفت جامعه خود هستند. البته به حکم اگاهی و دانش شان  از جامعه خودو دیگر جوامع آنها جامعه خود را با دیگران مقایسه می کنند و این مقایسه باعث رشد نگاه انتقادی دربین انها هم شده است. این نگاه انتقادی فی النفسه مطلوب است و موجب رشد علم و جامعه میشود و ضرورت دارد متولیان امراز این نگاه انتقادی استفاده مطلوب  نمایند. از طرفی در بین جامعه شناسان نیز تا حدی نوعی نگاه آرمان گرایانه  به جامعه و دولت نیزوجود دارد که لازم است این نگاه آرمان گرایانه را با وارد کردن جامعه شناسان به حوزه های سیاستگذاری و تصمیم سازی تا حدی تعدیل نمود.

سوم-نوعی ضعف انگیزشی در بین جامعه شناسان برای کارهای مشارکتی و انجمنی به چشم میخورد. ضرورت دارد با تاسیس چنین نهادهای و پیدا کردن علایق مشترک جامعه شناسان را به مشارکت بیشترتشویق نمود.

چهارم- فضای ثابتی در مراکز علمی و دانشگاهی استان جهت برگزاری فعالیت های انجمن وجود نداردگرچه با همکاری ریاست جهاد دانشگاهی استان جناب آقای دهقان وزحمات صادقانه رییس مرکز علمی کاربردی جهاد دانشگاهی خرم آباد جناب اقای دریکوند مراسم افتتاحیه برگزار گردید. ولی همچنان انجمن فاقد فضای ثابتی برای برگزاری همایش ها و نشست های خود می باشد که امیدوارم این مشکل برطرف گردد.

در پایان لازم میدانم از دوستان شورای مدیریت انجمن لرستان و دیگر اعضای انجمن که در این راه همیار ما بوده وهستند تشکر نمایم وامیدواریم چنین تلاشهایی باعث رونق علم و فرهنگ در این جامعه باشد.

گفت وگو : ابراهیم خدایی