نگاهی به آثار ثبت شده ایران در فهرست جهانی یونسکو؛
کدام آثار تاریخی و نقاط طبیعی در ایران جهانی است؟ + عکس
میراث جهانی یونسکو نام عهدنامه‌ای بین‌المللی است که در 1350 به تصویب کنفرانس عمومی یونسکو رسید. موضوع آن هم حفظ آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی بشر است که اهمیت جهانی دارند و متعلق به تمام انسان‌های زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص، می‌باشند. برپایه این کنوانسیون کشورهای عضو یونسکو، می‌توانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی کشور خود را نامزد ثبت به‌عنوان میراث جهانی کنند.
به گزارش گروه خبر خبرگزاری برنا، کمیته میراث جهانی در چهلمین جلسه خود در استانبول ترکیه روز یکشنبه 27 تیرماه پس از یک روز وقفه در برنامه های این نشست به واسطه اتفاقات اخیر ترکیه کار خود را از سر گرفت. در این نشست 8 اثر از جمله کویر لوت به ثبت رسید. کویر لوت اولین ثبت طبیعی کشورمان در فهرست جهانی و بیست و یکمین ثبت جهانی ایران می باشد. ایران از تاریخ 7 اسفندماه 1353 به عضویت کمیته حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی یونسکو در آمده است.
کمیته میراث جهانی یونسکو در تلاش است تا آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی بشر که اهمیت جهانی دارند و متعلق به تمام انسان‌های زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص، می‌باشند را حفظ کند. و حفاظت از این آثار پس از ثبت در عین باقی ماندن در حیطه حاکمیت کشور مربوطه، به عهده تمام کشورهای عضو خواهد بود.
با ثبت یک اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو توجه و حمایت‌های جهانی به سوی اثر ثبت شده معطوف می‌شود و از طرف دیگر مزیت ثبت آثار کشورها در فهرست جهانی یونسکو این است که گردشگران با دیدن عکس ها و خواندن توضیحاتی در رابطه با آثار ثبت شده در سایت یونسکو به این کشورها سفر می کنند تا آثار جهانی را از نزدیک ببینند.
میراث ثبت شده در یونسکو به چهار دسته تقسیم می شود؛ میراث فرهنگی یونسکو. میراث طبیعی یونسکو، میراث طبیعی و فرهنگی یونسکو و میراث در خطر.
20 محوطه تاریخی در ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارند که به تازگی نیز کویر لوت به عنوان اولین اثر طبیعی از ایران در فهرست آثار جهانی این سازمان نیز به ثبت رسیده است. کویر لوت با مساحتی حدود ۱۷۵ هزار کیلومتر، در شمال شرقی استان کرمان و در میان سه استان خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و کرمان گسترده شده و حدود ۱۰ درصد وسعت کشورمان را در بر گرفته است.
در ادامه نگاهی شده به 20 اثر تاریخی در ایران که به ترتیب زمان در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده است:
چغازنبیل در استان خوزستان در سال 1358 در میراث فرهنگی یونسکو ثبت شد. چغازنبیل نیایشگاهی باستانی است که در زمان ایلامی ها ساخته شده است. مکان جغرافیایی زیگورات چغازنبیل در ۴۵ کیلومتری جنوب شهر شوش در نزدیکی‌منطقه باستانی هفت‌تپه است. بلندی آغازین آن ۵۲ متر و ۵ طبقه بوده‌است. امروزه ارتفاع آن ۲۵ متر و تنها ۲ طبقه و نیم از آن باقی مانده‌است. «چغازنبیل» که نام باستانی این بنا به شمار می‌آید، واژه‌ای محلی و مرکب از دو واژه چُغا (به معنای تپه در زبان لری) و زنبیل است که اشاره‌ای است به مکان معبد که سابقا تپه بوده و آن را به زنبیل واژگون تشبیه می‌کردند.
دومین مکانی که از ایران در فهرست میراث فرهنگی یونسکو ثبت شد، تخت جمشید است. این مکان در همان سال 1358 در فهرست یونسکو ثبت می شود. باور تاریخ‌دانان بر این است که اسکندر مقدونی، سردار یونانی در ۳۳۰ پیش از میلاد، به ایران حمله کرد و تخت جمشید را به آتش کشید و احتمالا بخش عظیمی از کتاب‌ها، فرهنگ و هنر هخامنشی را با این‌کار نابود کرد. با این‌حال ویرانه‌های این مکان هنوز هم در مرودشت در نزدیکی شیراز مرکز استان فارس برپاست و باستان‌شناسان از ویرانه‌های آن، نشانه‌های آتش و هجوم را بر آن تایید می‌کنند.
میدان نقش جهان ( امام) در استان اصفهان نیز در سال 1358 در فهرست میراث فرهنگی یونسکو به ثبت رسید. این میدان یکی از بزرگترین میدان‌های جهان بوده و در دوره شاه عباس و جانشینان او محل بازی چوگان، رژه‌ارتش، چراغانی و محل نمایش‌های گوناگون بوده‌است. دو دروازه سنگی چوگان از آن دوره هنوز در میدان باقی است که از انجام ورزش چوگان در آن دوره حکایت می‌کند.
اثر دیگری که در سال 1382 در فهرست یونسکو به ثبت می رسد تخت سلیمان در استان آذربایجان غربی بود. تخت سلیمان نام محوطه تاریخی بزرگی در نزدیکی تَکاب و روستای تخت سلیمان (در گذشته نصرت‌آباد) در استان آذربایجان غربی است. مجموعه بناهای تاریخی در تخت سلیمان در اطراف دریاچه‌ای طبیعی ساخته شده است. آثار بناهای دوره‌های اشکانیان و ساسانی و ایلخانان مغول در این محل یافت شده است. مهم‌ترین آثار به جا مانده از آن آتشکده و تالارهای دوره ساسانی است. برخی آثار ساسانی دیگر نیز در کوه بلقیس و زندان سلیمان در نزدیکی تخت سلیمان ساخته شده است.
در سال 1383شهر تاریخی بم در استان کرمان در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت می رسد. ارگ بم در گوشه شمال شرقی و چسبیده به شهر بم در استان کرمان و در مجاورت جاده ابریشم قرار دارد و بنا به روایات متعدد، مربوط به دوران اشکانی و یا هخامنشی است. ارگ بم بزرگترین بنای خشت و گلی دنیا است که در تاریخ ۵ دی ماه ۱۳۸۲، با وقوع زمین‌لرزه‌ای شدید در این منطقه باعث شد این بنا تا حدود زیادی تخریب شود.
پاسارگاد در استان فارس هم در سال 1383 به فهرست میراث فرهنگی یونسکو اضافه می شود. این مجموعه دربرگیرنده سازه‌هایی چون آرامگاه کوروش بزرگ، باغ سلطنتی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آب‌نماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، استحکامات دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطه مقدس و تنگه بلاغی است. این مجموعه به‌علت دارا بودن شاخص‌های فراوان با 100در صد آرا در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید.
در سال 1384 گنبد سلطانیه در استان زنجان در فهرست میراث فرهنگی یونسکو به ثبت می رسد. گنبد سلطانیه بزرگترین گنبد آجری جهان و مقبره اولجایتو است که نام خود را به سلطان محمد خدابنده تغییر داد و از آثار مهم دوره ایلخانیان به حساب می‌آید. این بنا مسجدی است بسیار زیبا که از حیث معماری و تزیین و بزرگی در دنیا مشهور است. گنبد مزبور در 5 فرسخی سمت شرقی شهر زنجان در داخل باروی شهر قدیم سلطانیه قرار گرفته است.
سنگ نوشته بیستون نیز در سال 1385 در میراث فرهنگی یونسکو ثبت می شود. سنگ‌نوشته بیستون بزرگترین سنگ‌نبشته جهان، نخستین متن شناخته شده ایرانی و از آثار دودمان هخامنشیان (۵۲۰ پ. م) واقع در شهرستان هرسین در سی کیلومتری شهر کرمانشاه بر دامنه کوه بیستون است.
مجموعه کلیساهای آذربایجان در استان های اذربایجان شرقی و غربی در سال 1385 به فهرست میراث فرهنگی یونسکو اضافه می شوند. کلیساهای آذربایجان عبارتند از: قره کلیسا، کلیسای استفانوس مقدس، کلیسای مریم‌مقدس دره‌شام، کلیسای چوپان و کلیسای زور زور.
سازه های آبی شوشتر در استان خوزستان در سال 1388 به این فهرست اضافه می شوند. در این مجموعه بزرگ، ساختمان آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌ها و تونل‌های عظیم هدایت آب و سیکا که محلی جهت استراحت و تفریح است قابل توجه و جالب هستند. مجموعه آسیاب‌های شوشتر در استان خوزستان شامل ده‌ها آسیاب است که بزرگترین مجموعه صنعتی تا پیش از انقلاب صنعتی به شمار می‌رود. استفاده از آب براساس شرایط اقلیمی با ایجاد شبکه‌های زیرزمینی زیر شهرکهن شوشتر، یکی از هوشمندانه‌ترین شکل‌های معماری شهری آبی را بروز داده است.
مجموعه تاریخی بازار تبریز در استان آذربایجان شرقی در سال 1389 در فهرست میراث فرهنگی یونسکو ثبت می شود. بازار تبریز یکی از بزرگترین و مهم‌ترین بازارهای سرپوشیده در سطح ایران و قاره آسیا به‌شمار می‌رود. آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی در استان اردبیل نیز در سال 1389 به فهرست میراث فرهنگی یونسکو اضافه می شود.
باغ ایرانی از دیگر آثاری بوده است که در سال 1390 به فهرست میراث فرهنگی یونسکو اضافه می شود. این باغ ها در استان های فارس، مازندران، اصفهان، کرمان، یزد و خراسان قرار دارند. در سال ۲۰۱۱ باغ‌های ایرانی پاسارگاد، ارم، چهل‌ستون، فین، عباس‌آباد، باغ شازده، دولت‌آباد، پهلوان‌پور، اکبریه به عنوان میراث جهانی به ثبت رسیدند.
مسجد جامع اصفهان در استان اصفهان از دیگر آثاری است که در سال 1391 در میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
برج گنبد قابوس در استان گلستان در سال 1391 نیز به فهرست میراث فرهنگی ایران در یونسکو اضافه شد. گنبد کاووس بنایی تاریخی از سده چهارم هجری است که در شهر گنبد کاووس در شمال ایران قرار دارد.
کاخ گلستان در که استان تهران قرار دارد در سال 1392 وارد فهرست میراث فرهنگی یونسکو شد. این کاخ از کاخ‌های دوره زندیه و قاجار است. کاخ گلستان با قدمتی بالغ بر ۴۴۰ سال یکی از منحصر به فردترین مجموعه‌های تاریخی ایران می‌باشد.
شهر سوخته در استان سیستان و بلوچستان از دیگر آثاری است که در سال 1393 به فهرست میراث فرهنگی یونسکو اضافه شد. شهر سوخته نام بقایای دولت شهری باستانی در ایران است که در ۵۶ کیلومتری زابل و در حاشیه جاده زابل-زاهدان در شرق ایران در استان سیستان و بلوچستان واقع شده‌است.
میمند که روستایی صخره ای در دهستان میمند در استان کرمان است در سال 1393 وارد فهرست میراث فرهنگی ایران در یونسکو شد. از سوی یونسکو از منظر فرهنگی میمند شهربابک اینچنین یاد شده است: در انتهای دره‌ای در جنوب کوه‌های مرکزی ایران منطقه تاریخی «میمند شهربابک» واقع شده است که شیوه زندگی مردمانش از سال‌های دور تا به امروز به شکل سنتی همچنان در جریان است. کوچ نشینانی که روزگارشان را از راه کشاورزی و دامداری می‌گذرانند و میان اقامتگاه‌های تابستانی و زمستانی خود در فصول مختلف سال در حرکت هستند. در طول فصل سرما در قسمت‌های انتهایی دره و در خانه‌های صخره‌ای که در دل کوه ساخته شده‌اند اقامت دارند.
شهر باستانی شوش در استان خوزستان که یکی از قدیمی ترین سکونتگاه های شناخته شده در جهان است، در سال 1394 وارد فهرست میراث فرهنگی یونسکو شد.
قنات ایرانی که شامل قنات های قصبه گناباد، قنات بلده فردوس، قناتهای حسن‌آباد مهریز و زارچ یزد، قنات ابراهیم‌آباد اراک، قنات مزد آباد میمه و قنات وزوان در بخش میمه اصفهان، قنات دوطبقه اردستان، قنات جوپار ، قنات اکبرآباد و قنات قاسم‌آباد بروات در کرمان است، به تازگی به فهرست میراث فرهنگی یونسکو اضافه شده است.
شهر زیرزمینی ارزانفود، پرونده زنجیره‌ای میراث معماری معاصر ایران شامل برج آزادی تهران، ساختمان سازمان میراث فرهنگی، مقبره بوعلی سینا در همدان و مقبره باباطاهر به همراه محوطه‌سازی آرامگاه استرومردخای، بنای تاریخی کنگاور در کرمانشاه، شهر تاریخی ماسوله در استان گیلان و ... در مرحله ارسال به فهرست موقت یونسکو هستند.
مدیر ژئوپارک قشم گفت:
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید خبر داد:
رئیس دپارتمان علوم اجتماعی و انسانی یونسکو:
نظر شما
اخبار برگزیده
پرونده ویژه
تبلیغات متنی