اینجا ۶۸۰ میلیارد تومان گم شده است

ساعت 6 صبح میدان بهمن

قطار ماشین‌های حمل گوشت مرغ پشت در ورودی میدان بهمن صف کشیده‌اند. اینجا محل عرضه مستقیم گوشت مرغ تهران است. با وجود آنکه هنوز هوا کاملاً روشن نشده و شهر هنوز بیدار نشده است، اینجا جنب و جوشی عجیب در جریان است. یک راننده از قزوین آمده است، دیگری از همدان، سومی از گیلان. هر کس بارش را از یک نقطه از ایران آورده است. کارگران بسرعت در حال تخلیه بار کامیون‌ها هستند و غرفه داران منتظرند که ببینند کیفیت بار امروزشان چگونه است. مرغ‌های کوچک‌تر زودتر فروش می‌روند. دلیلش هم این است که مرغ کوچک یا به اصطلاح خودشان مرغ سایز، خوش طعم‌تر و سالم‌تر است و در فرایند تولید آن از آنتی بیوتیک کمتری استفاده شده است. به زبان ساده‌تر جوان‌تر است.

در آن ساعت‌ها اگر در میان غرفه‌ها حرکت کنید چیزی که به گوشتان می‌خورد این جملات است:

نرخ امروز در آمد؟

مثل دیروز است.

امروز 200 آمد روی قیمت.

ریز 6200 درشت 6000 تومان.

با همین منطق قیمت مرغ در میدان بهمن تعیین می‌شود و به تبع آن قیمت مرغ کل کشور مشخص می‌شود. این نحوه تعیین قیمت در میدان بهمن نوعی نقض غرض از تشکیل محلی به نام میدان بهمن است. میدان بهمن تشکیل شد تا تولیدکنندگان مرغ با حذف واسطه‌ها و دلال‌ها بتوانند مرغ را به مغازه‌دار یا مصرف‌کننده نهایی برسانند. اما حالا خود نقش دلالی گرفته است. با اندکی صرف وقت در میدان بهمن می‌توان این را بسادگی فهمید. برخی از غرفه‌ها که به نام یک تولیدکننده اجاره داده شده است، مرغ‌هایی را به فروش می‌رسانند که اساساً مال آنها نیست. برخی از غرفه‌ها را که نگاه می‌کنی هر بخش آنرا یک نفر اجاره کرده است. از یکی از غرفه داران علت را پرسیدم و او در جواب گفت:«مدیریت میدان هر سال برای غرفه‌ها مزایده برگزار می‌کند و عده‌ای هم برنده این مزایده‌ها می‌شوند. قیمت پایه یک تا یک و نیم میلیون تومان است اما در مزایده تا 20 میلیون تومان هم بالا می‌رود. بعد آنهایی که برنده شده‌اند غرفه‌ها را به دو سه نفر دیگر اجاره می‌دهند و از مجموع اجاره آنها سود خود را می‌برند.»

ساعت 11 میدان بهمن

دیگر از قطار ماشین‌ها خبری نیست. حالا مشتری‌ها بیشتر هستند. برخی آمده‌اند برای مراسمشان مرغ به تعداد بالا بخرند. برخی دیگر برای رستورانشان خرید می‌کنند و همین‌طور مشتری‌های گوناگون دیگر. مرغ‌های ریز تمام شده است ولی همچنان انبوه لاشه‌های مرغ روی هم قرار گرفته‌اند. اگر این بار در غرفه‌ها قدم بزنید، این جملات را می‌شنوید:

امروز بار زیاد آمده.

مشتری نیست. قیمت بالاست.

حالا طی یک فرایند غیر قابل مشاهده، مرغی که صبح آن روز 6000 تا 6200 قیمت‌گذاری شده بود، به ناگاه به قیمت 5600 تا 5800 افت می‌کند. این افت قیمت در حالی است که شب قبل از آن مرغداران مرغ‌های زنده خود را به قیمت تمام شده 5500 تا 5700 به کشتارگاه‌ها فروخته‌اند. اتفاقی که می‌افتد این است که آن شب کشتارگاه مرغ را به قیمت 5000 تومان از مرغدار خریداری می‌کند در حالی که قیمت تمام شده آن بیشتر از 5000 تومان است. این یعنی اینکه مرغدار در یک چرخه ضرر می‌افتد. چرخه ضرری که سودی میلیاردی را از جیب تولیدکننده خارج می‌کند اما به جیب مصرف‌کننده روانه نمی‌کند. نگاهی به آمار و ارقام صنعت طیور این فساد حاصل از دلالی را بخوبی نشان می‌دهد.

فساد 683 میلیارد تومانی

هنوز متوسط قیمت مرغ در سال 95 محاسبه نشده است بنابراین ارقام حاضر، آمار سال 94 است که انجمن صنفی تولیدکنندگان جوجه یک روزه آن را منتشر کرده است. متوسط قیمت مرغ زنده در سال 94، 4088 تومان و متوسط قیمت عمده فروشی مرغ آماده پخت(لاشه مرغ) 5900 تومان است.

 میزان مصرف سالانه مرغ در ایران نیز رقمی در حدود 2 میلیون و 100هزار تن است. گوشت حاصل از یک کیلوگرم مرغ زنده برابر است با 770 گرم. بنابراین میزان مرغ زنده مورد نیاز برای تأمین مایحتاج یکسال کشور معادل 2 میلیون و 730 هزار تن است.

با نگاهی به ارقام بالا متوجه می‌شویم که رقمی در حدود 1229760000000 تومان اختلاف وجود دارد. اگر به طور میانگین 200 تومان هزینه هرکیلوگرم کشتار را از این مبلغ کم کنیم به عدد 683760000000 میلیون تومان خواهیم رسید. مبلغی که از جیب مصرف‌کننده خارج می‌شود اما به صنعت کمکی نمی‌کند. یا به بیان ساده‌تر 680 میلیارد تومان گم می‌شود. میدان بهمن، محل عمده فروشی مرغ در تهران است و مانند سایر میادین میوه و تره بار زیر نظر شهرداری تهران فعالیت می‌کند. در اصل آنجا جایی است که باید مصرف‌کننده یا مغازه دار که فروشنده نهایی است بتواند مستقیماً از تولید‌کننده مرغ مورد نیاز خود را خریداری کند.

 اما برگزاری مزایده و درآمدزایی شهرداری از طریق دریافت اجاره بها مانع از آن می‌شود که نظارت دقیقی بر واگذاری‌ها صورت بپذیرد و نوعی از دلالی شکل می‌گیرد.

ساعت 14 میدان بهمن

حالا از ظهر گذشته و دیگر مشتری چندانی در بازار نیست. اما هنوز بخش قابل توجهی از مرغ‌ها به فروش نرسیده است. هنوز میزان بسیار زیادی از مرغ‌ها در غرفه‌ها باقی مانده است. غرفه‌هایی که هیچگونه تجهیزات سرمایشی و نگهداری مرغ ندارند. یخ‌هایی که کشتارگاه روی مرغ‌ها ریخته آب شده‌اند و درجه حرارت مرغ‌ها به درجه حرارت محیط افزایش پیدا کرده است.

کارشناسان صنعت مرغ معتقدند که شرایط نگهداری مرغ بسیار حساس است. از زمان کشتار تا زمانی که پخته می‌شود نباید درجه حرارت مرغ بیشتر از 5 درجه بشود. آنها به این مسأله اصطلاحاً می‌گویند، باید زنجیره سرما حفظ شود. اما بر سر مرغ‌های به فروش نرسیده چه می‌آید.

طبیعتاً خود غرفه‌داران نمی‌گویند که چه بر سر این مرغ‌ها می‌آید اما با اندکی جست‌و‌جو می‌توانید، آدرس برخی از کارگاه‌ها نزدیک میدان بهمن را بیابید که در آنها مرغ‌ها قطعه‌بندی می‌شوند روز بعد دوباره بسته‌بندی شده به میدان برای فروش آورده می‌شوند. همچنین برخی از این مرغ‌ها دوباره به کشتارگاه برگردانده می‌شوند و یک بار دیگر از بسته‌بندی خارج شده و دوباره بسته‌بندی می‌شوند و تاریخ روز می‌خورند.

به این ترتیب احتمال فاسد شدنشان بالا می‌رود. این مسأله خلأ نظارت بهداشتی مناسب را نیز یادآور می‌شود.