مشارکت شهروندان آموزش‌دیده فصل بلامنازع مدیریت بحران است

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا، نشست تخصصی شهر، بحران و آینده (پلاسکو و چند دست برای ما) با همکاری انجمن جامعه‌شناسی ایران و موسسه رحمان برگزار شد و در این نشست مهندس فاطمه صالح، معاون پیشگیری و کاهش خطر سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در مورد مدیریت بحران و نقش مشارکتی مردم صحبت کرد.

صالح در مورد نقش مردم در بحران اظهار کرد: مدیریت بحران یک زنجیره است که سر اصلی آن در میان مردم، رفتارها و تصمیم‌های فردی آن‌ها قرار دارد.

معاون پیشگیری و کاهش خطر سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با اشاره به تعاریف بحران، اظهار کرد: بر اساس این تعاریف، بحران؛ اختلاس در عملکردها و یا خسارات گسترده در جامعه است که جبران آن فراتر از توان جامعه باشد.

وی با بیان این‌که نگاه به بحران تغییر کرده است، گفت: در نگاه سنتی تمرکز بعد از اتفاق‌ها بود ولی در حال حاضر برای بحران برنامه‌ریزی می‌شود و این کار تبدیل به مدیریت ریسک شده است.

صالح با بیان این‌که در بحث کاهش خطرات، دو موضوع خطر سازه‌ای و غیرسازه‌ای مطرح است، عنوان کرد: در تمام این‌ها از مباحث مختلف و داده‌های تخصصی استفاده می‌شود و تمام این موارد به آموزش، آگاهی و ظرفیت‌سازی در چارچوب قوانین رسمی برمی‌گردد که ممکن است این مسائل در کشور ما کامل نباشد. در بعضی از موارد ممکن است روابطی باشد ولی ضمانت اجرایی نداشته باشد و گاهی هم عوامل مسوول این ضوابط را اجراء نمی‌کنند.

وی با اشاره به این‌که دوران‌ها به دو دسته انسان‌ساخت و طبیعی تقسیم می‌شوند، گفت: در زمینه بحران‌های طبیعی اتفاقی که می‌افتد این است که به دنبال آن بحران، بحران‌های ثانویه هم شکل می‌گیرند و در جاهای دیگر هم تاثیر می‌گذارند. به عنوان مثال خشکسالی در بخشی از زمین، در بخش دیگر تاثیرگذار می‌شود.

معاون پیشگیری و کاهش خطر سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با بیان این‌که مدیریت بحران عبارت است از برنامه‌ریزی، سازماندهی، هدایت و کنترل؛ اظهار کرد: در بحران پیشگیری، آمادگی و بازسازی یک چرخه است که با هم در ارتباط هستند. اگر در پیشگیری و شناسایی خطر موفق عمل نکنیم برنامه‌ریزی مناسبی نخواهیم داشت در نتیجه در فاز آمادگی هم نمی‌توانیم عملکرد مناسبی داشته باشیم.

صالح با اشاره به پیش‌زمینه‌های موردنیاز در مدیریت بحران، گفت: ساختار مشترک، برنامه عملیاتی مدیریت بحران و افراد آموزش‌دیده اجزای این پیش‌زمینه هستند و برای مدیریت بحران باید تمام آن‌ها را در نظر داشته باشیم.

وی با تاکید بر نقش افراد در مدیریت بحران به سیستم فرماندهی حادثه اشاره کرد و گفت: فرماندهی حادثه می‌تواند با یک چارت ساده در مکان‌های مختلف مانند یک ساختمان مسکونی صورت بگیرد و بر اساس آن می‌توان به افرادی که در آن مکان هستند نقش‌هایی مانند فرماندار، مسوول امور ایمنی، مسوول اطلاع‌رسانی و غیره را داد و با ایجاد این سیستم می‌توان در زمان بحران واکنش مناسبی داشت.

معاون پیشگیری و کاهش خطر سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با اشاره به این‌که افزایش شهرنشینی یکی از دلایل افزایش بحران‌ها در جوامع است، گفت: برآوردها نشان می‌دهد از سال 2007 تا سال 2025 یک میلیارد و 290 میلیون نفر به جمعیت شهری افزوده می‌شود و این رشد جمعیت باعث لبریز شدن شهرها می‌شود که در پی آن ریسک‌ها و خطراتی که چندان جدی هم نیستند باعث رخ دادن فجایع می‌شود. به عنوان مثال تهران شهری است که قبل از شناخته شدن بسیاری از گسل‌هایش ساخته شده و بخش عمده‌ای از شهر روی این گسل‌ها قرار دارند. در چنین شرایطی ایجاد بحران‌ها دور از انتظار نیست و این مساله نه‌تنها مربوط به ایران بلکه مربوط به بسیاری از نقاط دنیاست.

صالح با اشاره به نقش مردم در ایجاد بحران عنوان کرد: مردم در بخشی از این چرخه قرار دارند و برخورد ناآگاهانه آنها با طبیعت یکی از عوامل افزایش تبعات حوادث طبیعی است. ضمن این‌که روند رخداد بلایای طبیعی در 30 سال گذشته سه برابر شده است و ایران و شهر تهران جزو مناطق پرخطر هستند. تهران رتبه ششم مناطق پرخطر دنیا را دارد.

وی با اشاره به این‌که مدیریت بحران از دو بخش دولتی و غیردولتی تشکیل شده است، گفت: در بخش دولتی وجود 80 سازمان در کمیته‌های 14 گانه مدیریت بحران انجام وظیفه می‌کنند و همچنین بخش غیردولتی که حائز اهمیت است مربوط به نقش مردم می‌شود. همه مردم باید در این زمینه مشارکت کنند. پس از بروز وقایع 72 ساعت طلایی وجود دارد که اگر افراد جامعه نسبت به نوع واکنش به خطر آگاهی نداشته باشند، هیچ‌کس برای آنها نمی‌تواند کاری انجام بدهد. بنابراین واکنش اضطراری در هنگام بروز حوادث تنها به عهده دولت نیست و مشارکت مردم هم نقش دارد. اگر شهروندان بدانند در زمان وقوع حوادث چه کاری باید انجام بدهند این مساله به فرآیند برنامه‌ریزی بحران نیز کمک می‌کند. متاسفانه بعضی از مردم به این‌که شرایط بحرانی چه شرایطی است باور دارند ولی اقدام نمی‌کنند زیرا تصور می‌کنند کاری از آنها برنمی‌آید.

معاون پیشگیری و کاهش خطر سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با اشاره به فعالیت‌های سازمان مدیریت بحران تهران در زمینه افزایش آگاهی و آمادگی شهروندان، گفت: ما روی محلات تمرکز و سعی کردیم گروه‌های مختلف را پیدا کنیم و به آن‌ها آموزش دهیم ولی مساله مشارکت مردمی در مقوله مدیریت بحران هنوز جا نیفتاده است.

صالح با اشاره به دلایل عدم مشارکت شهروندان گفت: فقدان همبستگی لازم، نبود انجمن‌های محلی سازمان‌یافته و فقدان اطلاعات از جمله دلایل این موضوع است.

وی همچنین با اشاره به دیدگاه مردم پس از حادثه پلاسکو نسبت به حساسیت در برابر حوادث گفت: پس از این حادثه انتظار می‌رفت که مردم مطالبه‌گر شوند اما به نظر می‌رسد که این اتفاق نیفتاده و به عنوان مثال شاهد بودیم درست زمانی که بقایای پلاسکو همچنان می‌سوخت کسبه پاساژ روبه‌رو با فشارهایی که آوردند مغازه‌هایشان را باز کردند تا کاسبی کنند.